Katalog

MERHABA oğumunun 101., ölümünün 60. yılında anısına sonsuz saygıy- D la büyük şairimiz Nâzım Hikmet (15 Ocak 1902-3 Haziran 1963) kapa- ğımızda. Nâzım çocuğu mu, Ahmet Özer, “Nâzım’a yasaklı yıllar- dan bakmak!” başlıklı yazısında, “Her şeye karşın bir yasaklı şairi okumanın heyecanı bambaşkaydı. O ritim yıllarca, çocuğa mı yazmıştır? onunla ilgili yazılarıma, konferanslarıma da yansıyacak pek çok şiiri bilincime ça- kılı kalacak, yasaklanması şiirimizi öksüz Nâzım Hikmet’in yaşadığı 1902-1963 yılları arasına baktığımızda yeşermekte olan bir çocuk bırakacaktır. Sanatın önüne engel di- edebiyatının varlığından söz edebiliriz. Ancak 11 yaşında edebiyat dünyasına giren Nâzım o süreçten kenler unutulur. Sanat ve sanatçı ölüm- başlayarak hep yetişkin olmaya ve yetişkinler dünyasının sorunlarıyla uğraşmaya başlamıştır. Bu süzdür” vargısını ilmek ilmek işliyor. Necdet Neydim, “Nâzım çocuğu mu, onun erken büyümesi demektir. Erken büyümek çocukluktan vazgeçmek demektir. çocuğa mı yazmıştır?” başlıklı üçün- “Çocuk, yetişkinlerin nesnesi değil, cü sayfamızda yer alan yazısında ise hayatın ve edebiyatın öznesidir.” “11 yaşında edebiyat dünyasına giren N. Neydim Nâzım o süreçten başlayarak hep ye- tişkin olmaya ve yetişkinler dünyasının ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİM sorunlarıyla uğraşmaya başlamıştır. Bu GERÇEĞİ... onun erken büyümesi demektir. Erken Ülkemizdeki çocuk edebiyatının baş- büyümek çocukluktan vazgeçmek de- langıcını çeviriden yola çıkarsak 1859 mektir” irdelemesinde bulunuyor. Telemak (Fenelon) eserinin çevirisini; Michel Ménaché, 1923’ten bu ya- yerli edebiyatın oluşturulması çabası na Paris’te yayımlanan edebiyat dergi- olarak bakarsak 1869’da kamusal ala- si EUROPE’un Ocak-Şubat 2023 tarih- na çıkan “Mümeyyiz” dergisinin yayım- li sayısında yayımlanan incelemesinde, lanmasını sayabiliriz. Bütün bu eylem- usta şair Özdemir İnce’nin Harmattan lerin temel amacı modern bir toplum Yayınevi’nce yayımlanan yapıtları yaratmak olarak tanımlanabilir. Bu sü- Can Yelekleri Tavandadır (2020) ve reci anlamlı kılan ise onun, hedef kitlesi Opera Kahkahası & Gençler İçin 50 olarak çocuğu seçmiş olmasıdır. Turfanda Miir’i (2022) merceğe alıyor. Prof. Dr. Ayşe (Eziler) Kıran, Nobelli ya- 19. yüzyıla damgasını vuran modern- zar Annie Ernaux’nun kendisinden 30 yaş leşme eyleminin çocuk edebiyatının ondan büyümesini beklemektedir. 1915 mının içinde algıladığı çocuk gerçeğini küçük, çalışmak ve sorumluluk almak is- oluşumuna dönemsel bağlamda önemli yılında denizciler için yazdığı kahramanlık ve çocuğu bir değer olarak önemseme- temeyen genç bir adamla cinselliğe daya- katkısı vardır. Osmanlı döneminde yerli şiirini Bahriye Nazırı Cemal Paşa’ya oku- si onun çocuğu ele almasını sağlamış- lı bir ilişki yaşayan, aşktan bilinçli olarak edebiyat oluşturulamadığı için çeviri bu ması ve şiriinin beğenilmesi sonucu Bah- tır. Yazdığı şiirlere baktığımızda bu ger- kaçan yaşlı bir kadının hikâyesini anlattı- dönemde öncü rol oynamıştır. riye Mektebi’ne kaydı yapılır. çeği saptamak mümkündür. ğı kitabı Genç Adam’ı inceliyor. Cumhuriyet dönemi Osmanlı’da bir Nâzım’ın karnesinde onu değerlendiren Nâzım, “Kız Çocuğu” şiirinde Berrin Karadeniz, Asuman Kafaoğlu- aydın hareketi olarak başlayan sü- nitelikler şöyle sıralanmış: Zeki; orta de- Hiroşima’da ölen bir çocuktan yola çı- Büke ile edebiyat, toplumsal yapı ve sa- reci devlet politikasına dönüştürmüş rece çalışkan, ahlaki tavırları iyi, elbisesi karak çocukların yaşama hakkını öne nat tarihinin kesişme noktalarını ele al- ve kendi döneminin gerçekliğine gö- özensiz, sinirli. Tam bir ergen özellikleri çıkarmış ve çocukların ölümünü engel- dığı ve kadının okuma serüveninin izini re (ulus devlet ve ulus yaratma çaba- taşırken onu yaşayamamış bir Nâzım’ın lemek ve savaşa bu yöntemle karşı çık- sürdüğü Tablodaki Kadın-Sanat Tarihi- sı) bir edebiyatın yanı sıra zaten başla- tanıklığını yaparız bu değerlendirmede. mak için onu sembolleştirmiştir. Ayrıca nin Kitap Tutkunu Kadınları’ı konuşuyor. mış olan çocuk edebiyatının gelişmesi- Bahriye Mektebi sonrası görevlendi- bu şiir ölümün (hele atom bombasıyla Çağdaş Bayraktar, Sadık Usta ile 150 ne çaba göstermiştir. rildiği gemide zatülcenbe yakalanır ve olan) korkunçluğunu anlatır. yıllık Cumhuriyet ve demokratik dev- Bu modernleşme sürecinin en yoğun uzun süren tedavinin ardından geri dö- “Bulutlar Adam Öldürmesin” şiirinin rim mücadelesinin hangi düşünsel kök- olarak yaşandığı yer Balkanlardır. Çünkü nemez çünkü çürüğe çıkmıştır. bir kıtası çocuğa ayrılmıştır. Çocuğu en lerden beslendiğini belgeleriyle ortaya Osmanlı’nın modernite ile ilk karşılaştığı Nâzım arkadaşı Vâlâ Nurettin ile 1921 doğal haliyle betimleyen Nâzım, onun koyduğu Türk Ütopyaları: Osmanlı’dan yer burasıdır. Diğer bölgelerin feodal iliş- yılında Kurtuluş Savaşı’na katılmak altı yaşında oluşunu ve en masum ço- Cumhuriyet Dönemi’ne Özgürlüğü kilerini sürdürmesi tarihsel bir gerçekliktir. üzere Anadolu’ya geçer. Bu geçiş onun cukluk dönemini yaşadığının tanıklı- Düşlemek’i konuşuyor. Saime Bircan Sak, Gülseren Ünsün Anadolu gerçeğini görmesini sağlar. ğını yapar ve bu görüntüyle okuru öz- NÂZIM’IN ÇOCUK Engin ile genç bir kadın doktorun me- Cepheye gönderilmez. Bolu’da öğret- deşleştirir. Nükleer bombanın en bili- OLAMAMASINDAKİ me kanseriyle savaşımını anlattığı menlik yapar ama padişahcıların tepkisi nen görüntüsü bir bulut olarak yayılma- SOSYOPOLİTİK GERÇEKLER! Tek Memeli Alis’i konuşuyor. onu tehlikeye sokar. sıdır. Ölüm bulut olarak gelir ve radyas- Nâzım Hikmet, 1902 yılın- Y. Bekir Yurdakul, Anıl Basılı ile başarı yon olarak yağar. da Selanik’te doğmuştur. Oradan ÇOCUĞUNU YAŞAYABİLMİŞ MİDİR? öyküleri için çırpınanların yanında dur- Dünyayı Çocuklara Verelim şiiri onun İstanbul’a gelmiş ve Göztepe Taş Çocukluğunu yaşayamayan Nâzım maya çağırdığı Başarısızlar Kulübü ve çocuğa dönük en sevgi dolu şiiridir. Ver- Mektep’te okula başlamıştır. İlk şiiri- Hikmet aynı zamanda çocuğunu da ya- Büyük Dostum kitaplarını konuşuyor. mek üzerine kuruludur. Çocuğa dönük ni 11 yaşındayken yazmış. Şiirin baş- şayamamıştır. Tek çocuğu olan Meh- Eylül İdemen Doğramacı, David sevgi, onun yüreğini doyurmak, mutlu et- lığına baktığımızda Nâzım’ın çocuklu- met Nâzım’ı ancak Polonya’ya kaçabil- Rooney’nin Akrep ve Yelkovanın İzinde- mek, fantastik bir kurgu içinde onların her ğunu yaşamadığı gerçeğini saptayabi- diklerinde (1961) gören Nâzım yine de On İki Saatin Hikâyesiyle Uygarlığın şeye doyabildiği bir dünya yaratıp mutlu liriz (Feryad-ı Vatan’ı 3 Temmuz 1913). bir oğul hasretiyle yaşamıştır. Tarihi’ni değerlendiriyor. olmalarını sağlamak, onun ütopyası gibi- Çocukluğun erken bitimi ve toplum- Merve Okçu, Mindy Thompson’ın in- Nâzım Hikmet’in yaşamına, döne- dir. En azından bir gün… sanlığın savaşın karanlığına ve yaşamın sal sorunlarla karşı karşıya kalmanın ve min sosyopolitik yapısına baktığımızda zorluklarına karşı ayakta kalmasını sağ- de erken büyümek zorunda kalmanın çocukların doğal seleksiyona bırakıl- SONUÇ: layanların hikâyeler, kitaplar ve kitapçı- önemli bir kanıtıdır bu şiir. mış insan yavruları olduğunu görürüz. Var olan gerçeklerden yola çıkar- lar olduğunu vurguladığı Toz ve Hayal- Aynı yıl Mektebi Sultani’ye yazılır ama Nâzım’ın güçlü bir aile yapısının olması sak Nâzım Hikmet çocuğa yazmamıştır ler Kitapçısı’nı tanıtıyor. maddi sorunlar nedeniyle Nişantaşı onun hayatta kalmasını sağlamıştır. ama çocuğu yazmıştır. Yazdığı metinler Kısa tanıtımlar ve Mustafa Başaran’ın Sultaniye’ye nakil yaptırılır. 1914 yılı Bi- Bu sorunun yanıtı oldukça açıktır. hem ülkemizde hem de dünyada çocu- hazırladığı Bulmaca köşemizde de rinci Dünya Savaşı’nın başlangıç yılıdır. Nâzım çocuğun özneliği konusunda- ğun bir özne olarak algılanmasında çok düşün trafiği sürüyor! Onu kuşatan sosyolojik ve politik olaylar ki tartışmaların içinde olmamıştır. Yaşa- önemli bir rol oynamış ve farkındalığın İyi okumalar... l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Tuncay Mollaveisoğlu l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş l Editör: Mehmet S. Aman l Sorumlu Müdür: Özgür Soyer l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Reklam Genel Müdürü: Esra Bozok l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet. com.tr l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim KITAP Cad. No: 11A/41 Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir.