Katalog

BERTOLT BRECHT (10 ŞUBAT 1898-14 AĞUSTOS 1956) ( ) Rahatsız edici biriydi ! Aydınlatmak yaşam göreviydi! AHMET ARPAD İnsanlığın 20. yüzyılda yaşadığı nsanlığın 20. yüzyılda yaşadığı iki dünya savaşı Bertolt Brecht’in (10 iki dünya savaşı Bertolt Şubat 1898-14 Ağustos 1956) yaşamını çok etkilemiştir. Bunu sade- Brecht‘in (10 Şubat 1898-14 İ ce tiyatro eserlerinde değil, şiirlerinde, mektuplarında, öykülerinde ve anekdotlarında da görmek olanaklıdır. Ağustos 1956) yaşamını çok 14 Ağustos 1956’da yitirdiğimiz Brecht sorunlar içindeki topluma ses- etkilemiştir. Bunu sadece tiyatro lenirken çok inandığı akılcılığı hiç elden bırakmaz. Nazi Almanyası’nda eserlerinde değil, şiirlerinde, Hitler ve çevresinin Almanya’yı ele geçirmeye başladığını sezen Brecht, 27 Şubat 1933 Reichstag (Alman Parlamentosu) yangının hemen ertesi gü- mektuplarında, öykülerinde nü ülkesini terk eder. Kitapları yakılır, Alman vatandaşlığından çıkarılır. ve anekdotlarında da görmek Berlin’de büyük tiyatro adamı Max Reinhardt’ın yanında oyun yazarı olanaklıdır. olarak ünlenmeye başlamış olan bu değerli insan Almanya’yı terk etme- sinin ardından yaşamını Avusturya, Fransa, İsviçre, Danimarka, İsveç ve Şiirlerden bir seçkinin toplandığı Finlandiya’da sürdürür. Açların Ekmeği’nin yazarının şu Savaş yıllarında, 1941’de Amerika Birleşik Devletleri’ne yerleşmeye karar verir. 1947’ye kadar orada kalan Bertolt Brecht en önemli yapıtları- görüşü dikkat çekicidir: “Büyük nı “sürgün”de gerçekleştirir. ve ünlü şiirler kanımca insanlık Savaş sonrası yaşamını yeni kurulmuş olan Demokratik Almanya için birer belgedir”. Tiyatro Cumhuriyeti’nde sürdürür. Doğu Almanya’da yaşadığı süreçte ülkeyi yö- neten Sosyalist Birlik Partisi’ne üye olmaz. Üst düzey yöneticiler de onu yazarlığı ve rejisörlüğün yanı ilk yıllarda dışlar. sıra şairliğe ve şiire de ağırlık Kurduğu Berlin Tiyatro Topluluğu’nun sahnelediği oyunlar Doğu Almanya’da vermesinin nedeni budur. kimi eleştiriler alırken turneye gittiği yabancı ülkelerde başarıdan başarıya koşar! Bu yıllarda Bertolt Brecht dünyaca ününe kavuşur. Şiirleri anlık duygularını veya L’art-pour-l’art şairlerinin SÖMÜRÜSÜZ BİR DÜNYA İÇİN SAVAŞTI! duygularını yansıtmaz. O sokağı Şiirlerden bir seçkinin toplandığı Açların Ekmeği’nin (Derleyen ve Çe- viren: Ahmet Arpad / Afrika Yayınları) yazarı Brecht’in şu görüşü dikkat anlatır, ara sokak mahalle çekicidir: “Büyük ve ünlü şiirler kanımca insanlık için birer belgedir”. meyhanelerinde konuşulanları ve Tiyatro yazarlığı ve rejisörlüğün yanı sıra şairliğe ve şiire de ağırlık ver- kabare konularını şiirlerine alır. mesinin nedeni budur. Brecht’in şiirleri onun anlık duygularını veya L’art-pour-l’art (sanat Burjuva karşıtıdır. “Sen dünyayı için sanat) şairlerinin duygularını yansıtmaz. O sokağı anlatır, ara so- değiştireceksin”, der. kak mahalle meyhanelerinde konuşulanları ve kabare konularını şiirleri- ne alır. Kimi edebiyat tarihçisi Brecht’in François Villon, Arthur Rimba- Derin bir toplumsal ud ve Frank Wedekind’den etkilendiğine inanır. kaygıya sahip bir öncünün O şiirlerini kalburüstü edebiyat çevrelerinin düzenlediği akşamlarda bilinciyle yazar. Tam da okumayı sevmezdi. Brecht burjuva karşıtıydı, şiirlerini ve şarkılarını gita- rı eşliğinde küçük kent lokantalarında ve meyhanelerinde küçük insanla- dediği gibidir: “Başkalarını ra sunulmasını yeğlerdi. aydınlatmak dünyanın en eski Günümüzde şiirleri hâlâ okunuyor, yapıtları dünyanın değişik ülkele- ‘meslekleri’nden biridir. O beni rinde sahneleniyor, üniversitelerde ders programında yer alıyor. “Sen dünyayı değiştireceksin” der Brecht. O, sömürüsüz, dürüst bir avucunun içine aldı!” dünya için savaş verirken elindeki tek silah sanattı! O, derin bir toplum- Doğu Berlin’de ölümünden sal kaygıya sahip bir öncünün bilinciyle yazdı şiirlerini ve diğer yapıtları- nı. Şiirlerinde amaçladığı görüşünü en az sözcükle anlatmanın ustasıydı. kısa süre önce şunları söyler: “Arkamdan yazın, ‘Brecht TARTIŞMAKTAN KAÇINMAZDI rahatsız edici biriydi!’ Zeki, etkileyici, yerine göre de tartışmaktan kaçınmayan biri olduğu- nu anekdotlarından oluşan Gerçeği Söylemenin Tehlikesi (Çeviren: Ah- Bu, ölümümden sonra da met Arpad / Afrika Yayınları) kitabında görüyoruz. Brecht’in tiyatro, bi- değişmeyecek!” lim, basın, otomobiller, aristokrat komünistler üzerine gülümseten ve dü- Sosyalist-devrimci tiyatro adamı şündüren görüşleri anekdotlarında yaşanıyor. Brecht’ten öğretici, eğlen- dirici bu çok kısa öykücükler anlamlarını ve önemlerini hiçbir zaman yi- haklı çıktı. Geçen yüzyıl Alman tirmeyecek yapıtlar. tiyatro ve şiirinin en önemli 20. yüzyıl Alman tiyatrosunun en önemli ve etkileyici tiyatro ada- ismi kabul edilen, yapıtları mı ve lirik şairi Bertolt Brecht’in daha okul yıllarında yazılı çalışmala- rında Goethe’den alıntılar yaptığı bilinir. Öğretmenlerinin bütün Goet- ölümünden 66 yıl sonra da he sözlerini tanımadığına inandığı için de kimi çalışmasında kendi gö- severek okunan Bertolt Brecht rüşlerini kullanırdı. Öğretmenleri de bunu fark etmez, öğrenci Bertolt’un 48 tiyatro eseri, 2 bin 300 Goethe’den alıntı yaptığına inanırdı. şiir ve 200 öyküyle peşinde, MEKTUPLARI... uzun yıllar yitirilmeyecek izler Dostlara Mektuplar (Derleyen ve Çeviren: Ahmet Arpad / Afrika bırakmıştır. Yayınları) yapıtı okuru heyecan verici, coşturucu uzun bir yolculuğa >> 12 11 Ağustos 2022