Katalog

remiyordu. Neçayev Rusya’daki yayın- 1863 POLONYA İSYANI VE cıya tehdit mektubu yazıp işi iptal ettir- SLAV KARDEŞLİĞİ ÜLKÜSÜ di. Neçayev, Ağustos 1872’de Zürih’te VE BİR RUS! yakalanıp Rus polisine teslim edildik- 1863’te Rusya’dan bağımsızlık tale- ten bir ay sonra, Marx onun tehdit mek- biyle çıkan Polonya İsyanı’na, Hertsen tubunu Bakunin’i Enternasyonal’den yayımladığı Çan dergisinde destek ver- ihraç ettirmek için kullandı. Bundan di, Dostoyevski’nin Zaman dergisi de sonra Bakunin, Rusya’yı yine Alman- isyana destek veren, “Bir Rus” imzalı Tatar İmparatorluğu diye yorumladı- yazı yüzünden kapatıldı. Sonuçsuz ka- ğı ve devlet karşıtı Slavların birliğiy- lan isyanı Marx ise Rus karşıtlığı çerçe- le dağılmasına çağrı yaptığı Devlet ve vesinde desteklemişti: “Avrupa’nın tek Anarşi’yi yazdı, Enternasyonal’in et- seçeneği var: Ya Moskovalıların lider- kisi azalmıştı ve Marx, Kapital’i ça- liğinde bir Asya barbarlığı Avrupa’nın lışmaya devam ediyordu. üstüne çığ gibi düşecek ya da Avrupa Dostoyevski’nin romancı dehası da Polonya’yı ayağa kaldırarak kendisi- bu dönemde en etkin şekilde çalışıyordu: Neçayev grubu- ni Asya’ya karşı 20 milyon kahramanla korumuş, kendi sos- 1870’te savaş koşullarında Enternasyonal çerçevesinde nun cinayetinde ve Bakunin ilişkisinde nihilist devrimcili- yal dönüşümünü hazırlamak için vakit kazanmış olacak.” örgütlenen Lyon Ayaklanması bu fikirlerini sınamak için bir ğin bir tablosunu gördü ve büyük kentte yaşanan bu olayı Marx’la Bakunin’in (ve Dostoyevski’nin) yollarının ayrıl- fırsat sundu: Bakunin burada savaş koşullarında güçsüzle- alıp tam da Bakunin’in düşlediği gibi taşrada geçen bir ro- dığı nokta buydu: Marx gelişmiş Avrupa uygarlığı içinde bir şen devletin yeniden kurulmasına bir halk diktatörlüğüyle devrim öngörüyordu, gelişmemiş Rusya’dan gelen Bakunin engel olarak devrim dalgasını Fransa’ya yaymayı savundu. manın Ecinniler’in konusu yaptı. ise bu isyanların tüm iktidarları yıkıp devrime giden yolu aç- Fransa’nın Kurtuluşu adlı bir komite bütün kente resmi ku- masını bekliyordu. Fakat Polonya İsyanı, Litvanya, Ukrayna, rumların lağvedildiğini ilan etti. 30-40 bin kişinin katıldığı, DOSTOYEVSKİ’NİN BAKUNİN’İ: STAVROGİN! Standart eleştiri Bakunin’in romanın Stavrogin karakte- Belarus’tan toprak talebi şeklini alarak hepsini hayal kırıklı- eylül ayındaki bu çok kısa ömürlü komün, ertesi yılki Paris ğına uğrattı. Dostoyevski gazete yazılarında daha eleştirel bir Komünü’nün de habercisi oldu. Bu Bakunin’in Enternasyonal’de rinde işlendiğini savunuyor. Ama tersine, Neçayev karakte- rini Pyotr Verhovenski üzerinde işlerken onun babası, ya- Slav kardeşliği değerlendirmesi ortaya koyacaktı. Marx’a göre üstünlük elde etmesini sağlamıştı. Derken Neçayev skandalı patlak verdi. 1847 doğumlu rım yamalak düşlerinle taşraya sığınmış Stefan Verhovens- ki karakterinde Bakunin capcanlı duruyor. BİRİNCİ ENTERNASYONAL VE BAKUNİN’İN Sergey Neçayev tam da Bakunin’in aradığı Raskolnikov’du: FİKİRLERİNDE YENİ BİR DÖNEM! Moskova’nın kuzeyindeki İvanova’nın yoksul bir ailesin- Fikir mirası ne olursa olsun, tam da onun gibi pişmanlıktan yıkıcılığa gidip gelen coşkularla yaşamıştı. Hatta geçimini sağ- Bakunin’in fikirlerinde yeni bir dönem 1864’te den Petersburg’a öğretmen olmaya gelmişti, okuduğu öz- Londra’da kurulan Uluslararası İşçi Birliği, yani Birinci gürlükçü yazarlara göre, Ne Yapmalı’nın Rahmetov’u gibi layan Varvara Stavrogina karakterinde de Bakunin’e İtalya’da villa hediye etmiş olan zengin müridi Carlo Cafiero’nun yan- Enternasyonal’le başladı. Bu sırada onun Komünist Mani- devrimci olarak yaşamaya çalışıyordu. festo çevirisi Çan’da yayımlanmıştı. 1868’de devrimci örgüt kurmaya karar verdi ve öğren- kısını görmek mümkündür. Dostoyevski bu romanda parlak bir Bakunin biyografisi yazmış, Neçayev’i onun oğlu olarak İki yıl sonra İtalya’da Uluslararası Kardeşlik topluluğunu cilerle toplantılar düzenlemeye başladı. Toplantılarda ça- kurarken de Devrim İlmihali adlı bir manifestoyla kendi anar- ra ve yetkililere suikast planları yapılıyordu. 1869 başında tasvir ederken, Stavrogin karakterinde de ikisiyle kendisinin karışımı yeni bir şeytanı, Rusya’nın gelecekteki korkunç kah- şizminin ilkelerini netleştirdi. O sırada Dostoyevski, Yeraltın- aniden tutuklandığı söylentisini yayıp İsviçre’ye gitti, orada dan Notlar’ı yazmıştı. Borçları yüzünden kaçtığı Almanya’da Bakunin’le Ogaryov’u Rusya’da önemli bir devrimci örgütün ramanlarını yansıtmayı başarmıştır. Bakunin’in Neçayev’le ilişkisi (birçok açıdan Bakuninci bir da ilk nihilizm eleştirisi olan Suç ve Ceza’yı yazıyordu. başında olduğuna inandırdı. Ardından Bir Devrimcinin İlmi- 1867’de Bakunin, Cenova’da Barış ve Özgürlük hali adlı sert, Bakunin’in görüşlerini taklit eden bir ilkeler ki- Marksizmi hayata geçirdiği söylenen) Lenin’in Stalin’le ilişki- Birliği’nin ve Enternasyonal’in çalışmalarını sürdürürken, tabı hazırladı. Sonra gizlice Moskova’ya gitti ve uluslararası sine ve uzun Sovyet yüzyılı boyunca görülecek (Riyazonov’un Dostoyevski yeni eşiyle yokluk içinde Cenova, Floransa, bir örgütün temsilcisi olduğunu söyleyerek Halkın İntikamı İvanov gibi öldürülmesi türünden) birçok olaya benzer. Viyana, Prag, Dresden arasında geziyor, Budala’yı yayım- Derneği’ni kurdu ve bu isimle bir dergi yayınlamaya başladı. Bu da romanın Sovyet döneminde yayımlanmasını tartış- lıyordu. Bakunin’in Cenova toplantılarını dinleyen Dosto- Bütün ülkeye yayılmış ve merkezi yurtdışında olan örgü- ma konusu haline getirmiştir: 1930’larda Bakunin’le birlikte yevski, yeni romanını tasarlamaya başlamıştı. tün beşli hücrelerden oluştuğunu savunuyor, çevresindeki- Dostoyevski de kültürün arka planına itildi ve 1935’te karşı- Marx, Bakunin’in Halkın Davası adıyla 1869’da, leri bulundukları ortamda kargaşa çıkarmaya zorluyordu. devrimci propaganda sayılan bu roman, Ecinniler (ya da da- Zürih’te Enternasyonal adına yayımladığı dergiye katkı- İvanov adlı bir üyeyi ziraat fakültesinde devrimci faaliyete ha sert ifadesiyle Şeytanlar) yasaklandı. Ancak 1960’larda, da bulundu. Bakunin’in bu dönemde yazdığı, devletin kesin zorladı, İvanov bunu reddetti. Neçayev de topladığı dört üyey- Dostoyevski araştırmaları yeniden canlanınca, Bakunin’e kar- olarak ortadan kaldırılmasını dile getiren Uluslararası Kar- le İvanov’u öldürdü, cesedini göle attırdı. 1869 yılı daha sona şı Marx’ın eleştirel tutumunu benimseyen bir anarşizm eleşti- deşliğin Devrimci Örgütlenmesinin Programı ve Hedefi de ermemişti, kasım ayıydı. Ceset bulundu, Neçayev aralık ayın- risi olarak gündeme geldi roman. Ama bu sadece Rusya’nın kendi yaklaşımını dile getiriyordu. da Cenova’ya kaçtı. Bakunin Neçayev’in fanatik haline rağ- kendini Marx külliyatının doğal koruyucusu saydığı döne- Kent kapitalizmine karşıtlığını İlmihal’de dile getirmiş men bağını koparmadı onunla ve Neçayev Ogaryov’la birlik- min yorumudur. Aslında roman Dostoyevski’nin kendi edebi Bakunin taşradaki entelektüel kesimden, lüzumsuz insanlar- te Çan dergisini yeniden çıkarmaya başladı, bildiriler yazdı. anarşizmini (yanı sıra baba Verhovenski’nin evden kaçışın- dan, toplumda yerini bulamayan gençlikten, Raskolnikov’lar- Bu sırada Bakunin, Marx’ın Kapital’ini çevirmek üzere da Tolstoy’un son yolculuğunun bir ön parodisini görürsek, dan, büyük kentlerin dışındaki işçilerden bekliyordu devrimi. avans almış, ama çeviriyi yapmaktan vazgeçmişti, avansı ve- Tolstoy’un anarşizmini de) ortaya koyduğu bir romandır. n DEĞİŞİM LİDERLERİ DERNEĞİ’NDEN ‘DostUmutlu Gezegen Masalları’ Değişim Liderleri Derneği’nin Kıvılcımlar Programı çatısı altında bir araya gelen dokuz üniversiteli mühendis genç kadın tarafından yazılan BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini konu alan özgün, çağa uygun, doğa dostu masallar, DostUMutlu Gezegen Masalları adıyla kitaplaştırıldı. ağış usulüyle sürdürülebilirliğin turulması hedefleniyor. DostUmutlu Gezegen Masalları kita- ve toplumsal so- amaçlandığı DostUMutlu Ge- Genç kadınlara daha aktif ve kendi- runlar gerçekçi bı da bu projelerden birinin ürünü. Bu B zegen Masal Projesi adı verilen ne güvenen bireyler olma yolculukların- genç kadınlar topladıkları bağışlarla, ge- ama rengini kay- sosyal sorumluluk projesi kapsamında da liderlik becerileri kazandırabilmek betmeyen masallarla anlatılıyor. lecek yıl Kıvılcımlar Programına katıla- yazılan 11 masal, düzenlenen 140 ma- amacıyla Sema Başol tarafından kuru- bilecek 16 genç kadın için gerekli fonla- DostUmutlu Gezegen Masalları’nda, sal atölyesi ile 12 şehirde özel okullar- lan Değişim Liderleri Derneği, kadınla- okuyucular bir çocuğun gözünden beyaz rı yaratıyorlar. dan merkez okullarına ve köy okulları- rın etkin liderler olarak var oldukları da- Masalların, çocuklarla mutlu bir dün- ağaçları andıran rüzgâr türbinleriyle ve na kadar geniş bir yelpazede beş bin ço- ha adil, eşitlikçi, barışçıl ve gelişen bir yenilenebilir enerjiyle tanışıyor, hayvan yaya adımın en etkili ve renkli aracı oldu- cuğa ulaşıldı. Türkiye ve dünya yaratılabileceği inan- ğunu düşünen dokuz üniversiteli genç ka- deneylerinin yapılmadığı, yaşama saygı Değişim Liderleri Derneği’nin Kıvıl- cıyla kuruldu. duyan laboratuvarların kapılarını aralıyor, dın; Aşiyan Taflan, Ayperi Sürücü, Cey- cımlar Programı çerçevesinde bu kap- Kıvılcımlar Programı çerçevesinde da Cittanoğlu, Gaye Hürcan Altundağ, sincap Sisi ile orman canlılarının yaşamı- samda aynı adla hazırlanan ve yayımla- sekiz ay süresince “Kıvılcım” olarak se- na göz atıyor, deniz canlılarının yaşadığı İrem Top, Özüm Satıoğlu, Sezen Günay- nan kitabın, köy okullarında eğitim gö- çilen genç kadınlar yaşama ve çevrele- dın, Songül Boztepe ve Şimal Uzgur tara- zorlukları Karettacık’tan dinliyor ve ta- ren öğrenciler başta olmak üzere, ülke- rine fayda sağlayabilecek bir proje yap- rımda yenilikçi bakış açısıyla toprağın ve fından kaleme alınan kitapta, hızla geli- nin dört bir yanındaki çocuklarla buluş- mak için çalışıyor. şen teknoloji, dönüşen dünya, iklim krizi tohumun değerini hatırlıyor. n 8 30 Haziran 2022