Katalog

RAHMİ KUMAŞ’IN KALEMİNDEN ‘Meclis’ten Menderes Geçti’ Hukukçu, yazar, eski milletvekili (1977-1980) Rahmi Kumaş, yeni incelemesi Meclis’ten Menderes Geçti’de (Doruk Yayınları), ülkemize özgü çok partili yaşamın en önemli dönüm noktalarından 1946-1960 yılları arasında Menderes’in Meclis’teki iktidar-muhalefet çatışmasını yansıtan konuşmaları dolaysız biçimde aktarıyor. İnceleme, gerçek anlamda “demokrasi”ye değil ama ülkemizi buna götürebilecek adımların daha başlangıçta nasıl tökezletildiğine yakından tanık olmak isteyenler için bir başucu kitabı niteliğinde. CHP’nin Soyağacı (1999) NAZIM MUTLU gibi araştırmalarda da imzası bulunan Rah- ALANYAZINA YENİ BİR HALKA... mi Kumaş; Atatürk’le Hukukçu, yazar, eski milletvekili (1977-1980) Rahmi 7, İsmet İnönü’yle 8 yıl Kumaş, yeni çalışmasıyla Adnan Menderes’in siyasal ya- CHP’de milletvekiliyken şamıyla ilgili alanyazına yeni bir halka ekledi: Meclis’ten TBMM’de neredeyse hiç Menderes Geçti. Dönemin siyasal iklimini ortaya koyan konuşmayan Menderes’in kitap Doruk Yayınları tarafından yayımlandı. Demokrat Parti’nin ku- İş yaşamına öğretmen olarak başlayan, sonra hukuk- rulmasıyla birlikte dilinin çu ve siyasetçi olarak ülkemizin yakın dönemindeki top- çözülmesine şaşırır. lumsal-siyasal yaşamında etkin görevler üstlenen Kumaş, Bu çözülmenin temelin- uzun süre BM Türk Derneği Başkanlığı görevini sürdürdü. de, Cumhuriyet Devrimle- 1960’lı yıllardan bu yana CHP, TÖS, TÖB-DER, Türk rinden dönüşte kırılmayı Dil Kurumu, Anadolu Kulübü, Türk Parlamenterler Bir- oluşturan Çiftçiyi Toprak- liği, Dil Derneği, Edebiyatçılar Derneği, Türkiye Yazar- landırma Yasası vardır. lar Sendikası ve Atatürkçü Düşünce Derneği gibi par- Menderes, örneğin Cum- ti ve demokratik kitle örgütlerinde üye, kimilerinde yö- huriyet Aydınlanmasının netici olan Kumaş; özellikle Melih Gökçek’in Ankara önemli bileşenlerinden Büyükşehir Belediyesi’ne başkan olduktan sonra kentin olan “1924 Anayasası’nın simgesi olan Hitit Güneş Kursu’nu değiştirmesine karşı Türkçeleştirilmesi, eza- yirmi yılı aşan hukuksal savaşımıyla dikkat çekmişti. nın Türkçe okunması, 1940’ta Köy Enstitüle- MENDERES’İN BAŞBAKAN OLDUKTAN ri Yasası’na ‘Evet’ deme- SONRAKİ KONUŞMALARINDAN si” gibi tutumları ortaday- SEÇMELER... ken iş toprak konusuna Rahmi Kumaş, çok partili siyasal yaşama geçildikten gelince TBMM’de kendi- sonra 1950-60 arasındaki başbakanlığı sırasında, ülke- siyle çıkar ortaklığı bulu- nin iç ve dış ilişkilerinde köklü dönüşümlere neden olan nan milletvekilleriyle bir- NECATİ SAVAŞ uygulamaları ve idam edilişi nedeniyle en çok tartışılan likte adeta şahine dönüş- siyasal kişiliklerden Adnan Menderes’in başbakan ol- müştür. de: “Çünkü o, ülkeye demokrasiyi getirirken değil, ülke- duktan sonraki Meclis konuşmalarından yaptığı seçme- 1946-1960 arasında ülkenin NATO’ya ve Batı da- yi demokrasinin ilk temel ilkesi olan çok partililikten tek leri bir araya getiriyor bu çalışmasında. yatmasına teslim olma sürecine öncülük eden Adnan partililiğe kaydırmak istediği için devrilmiştir.” (s. 18) Menderes’in TBMM tutanaklarına geçen konuşmala- Menderes’in TBMM’deki karşıtlarına sık sık argolu bir Yazarın, dönemin TBMM tutanaklarını titizlikle ta- rından kendisinin karşıtlarına sataşmalarını, karşıtlarının dille konuşan bir başbakan olması da yazarı bu çalışma- rayıp derlediği konuşmalardan oluşan kitapta, örneğin da kendisine yönelik sataşmalara yanıtları ayıklayan Ku- ya yönlendiren nedenlerden biri. Menderes’in 1950 bütçesiyle ilgili konuşurken sarf etti- maş, bu yolla okura Menderes’in siyasal kişiliğine iliş- ği “Marshall yardımı olmasaydı tasarruf yoluyla bütçe kin ipuçları sunmayı amaçlıyor. MENDERES VE DEMOKRASİ! açığını önlenmesi mümkün ve münasip olur muydu?” (s. Çalışmasının başında, 27 Mayıs 1960’ta askerlerin yö- MENDERES’İN SUSKUN VE netime el koymasının ardından Menderes’le iki arka- 71) sorusu, yalnız kendi iktidar döneminin değil, ülkeyi ŞAHİN DÖNEMLERİ! daşının idamının tarihsel bir hata olduğunu vurgulayan günümüze dek süregelen dış borçla ayakta tutma politi- İktidardan Yüce Divana (1980), Parlamentonun Bo- Kumaş, buna karşın onun bir “demokrasi kahramanı” kasının yalın anlatımıdır. yutları (1985), Onuncu Başbakan Hasan Saka (1998), olarak anılmasının da gerçeğe uygun olmadığı görüşün- İkinci Dünya Savaşı sonrasının siyasal yönetimle- ri, küçük ayrıksı tutumlar dışında bu sözde yerini bulan karşıdevrimci siyasal yaklaşımlarla Türkiye’yi bugünkü çöküşe getirmiştir. Ekonomiden eğitime, tarımdan sağlığa dek her alanda Cumhuriyet’le başlayan planlı kamucu-kalkınmacı poli- tikalara karşı partisi DP’deki arkadaşlarıyla birlikte var gücüyle savaşım veren Menderes’e karşı İsmet İnönü’ye “Vatan hizmetlerinin en büyüğü sizinle mücadele etmek- tir.” (s. 127) dedirten yılların derli toplu bir hesaplaşma tutanağı diyebiliriz, Kumaş’ın araştırmasına. Ülkemize özgü çok partili yaşamın en önemli dö- nüm noktalarından olan 1946-1960 arasında Adnan Menderes’in Meclis’teki iktidar-muhalefet çatışmasını yansıtan konuşmaları dolaysız biçimde aktaran Rahmi Kumaş’ın bu çalışması, gerçek anlamda “demokrasi”ye değil ama ülkemizi buna götürebilecek adımların daha başlangıçta nasıl tökezletildiğine yakından tanık olmak isteyenler için bir başucu kitabıdır. n 4 30 Haziran 2022