Katalog

VİTRİNDEKİLER İlk Meclis-Milli Mücadele’de ismini anmadan aktardıkları Çanakkale Savaşları’nın dir. Suriye ve Irak’taki Baas hareketinde, İran Şa- kaderini değiştiren ve “Anafartalar Kahramanı” ola- hı Pehlevi’de, Mısır’da Cemal Abdül Nasır’da, La- Anadolu / Hıfzı Veldet Velidedeoğ- lu / Cumhuriyet Kitapları / 310 s. rak nitelendirilen kişi, Mustafa Kemal’dir! Mustafa tin Amerika’da “Jön Türk” diye anılan genç devrim- Kemal, Ulusal Kurtuluş Savaşı’na ilişkin düşünceleri- cilerde, Yugoslavya’da Tito’da, Küba’da Castro’da, eriç Velidedeoğlu kitabında 23 ni şöyle dile getirmektedir: Hindistan’ın kurucu babaları Gandi ve Nehru’da M Nisan 1920’den başlayarak ka- “Her safhasıyla düşünülmüş, hazırlanmış, idare güçlü bir Atatürk hayranlığı vardır. tıldığı İlk Meclis’in, ilk ve son yıllardaki Atatürk, tarihin haklı çıkardığı bir liderdir. Örneğin; edilmiş ve zaferle neticelendirilmiş olan bu harekât; olayları, Meclis’in türlü yönlerini, kendi Lozan Antlaşması halen yürürlüktedir. Çünkü ger- Türk ordusunun, Türk subaylar ve kumanda heyeti- kişilerini anılarına, günce ve gözlemle- çekçi temellere dayanır. nin yüksek kudret ve kahramanlığını tarihte bir da- rine, özellikle de açık ve gizli oturum- Örneğin; ekonomi modeli, karma ekonomi anlayı- ha tespit eden muazzam bir eserdir. Bu eser, Türk ların tutanaklarına dayanarak akıcı bir dille anlatmak- şı halen günceldir, geçerlidir. Laik, bilimsel, halkçı, milletinin hürriyet ve bağımsızlık fikrinin ölümsüz tadır. Kitapta ilk ulusal hükümetin programı başta ol- karma eğitim anlayışının ne kadar değerli olduğu, abidesidir. Bu eseri vücuda getiren bir milletin evla- mak üzere, Ulusal And (Misakı Milli) padişaha gönde- her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır. dı, bir ordunun başkumandanı olduğumdan ilelebet rilen yazı ve birçok belge yer alıyor. Kitabın sonun- Dış politikadaki bölge merkezli tutumu, “Yurtta sulh, mesut ve bahtiyarım.” da yazarın özyaşamöyküsüne ve Cumhuriyet gaze- cihanda sulh” ilkesinin ne kadar önemli olduğu, son dö- Tuncer, Mustafa Kemal’in Savaşları’nda, tesinde 1942’den günümüze kadar yayımlanmış ya- nemde yaşananlarla bir kez daha kanıtlanmıştır. Atatürk’ün tarihimizdeki eşsiz yerin bir kez daha zılarının tam listesine de yer veriliyor. Alt kimlikleri, feodal bağları, ortaçağ kalıntısı aidi- gözler önüne sermekle, Atatürk adının tarihi ger- yetleri aşan, yurttaşı merkeze alan, yurttaşı muhatap Samsun’dan Sonra En Zor 19 çeklere dayandırılarak anımsanmasına hatırı sayılır kabul eden felsefesinin ne kadar değerli olduğu, gü- Ay: İşgal, İç Savaş, Diriliş / bir katkı sağlıyor. nümüzde bir kez daha anlaşılmıştır. Alev Coşkun / Cumhuriyet Cumhuriyet Nasıl Savunulur? / Ba- Milli Mücadele Işığında Türkiye, tüm bu gerçekleri or- Kitapları / 992 s. rış Doster / Halk Kitabevi / taya koyan Doster’den kaynak niteliğinde bir inceleme. lev Coşkun, iki ciltlik inceleme- 160 s. A Devrimci Meclis-2. TBMM (1923- sinde; Atatürk’ün Samsun’a arış Doster, Cumhuriyet Na- 1927) / Işıl Çakan Hacıibrahimoğlu çıkışından I. İnönü Zaferi’ne kadar B sıl Savunulur’da, öncelikle / Kırmızı Kedi Yay. / 640 s. geçen zaman dilimini ele alıyor. Bu Atatürk’ün, “Cumhuriyet, bilhassa süre tam 19 aydır. Bu dönem, Mil- kinci TBMM yeni siyasal ve toplum- kimsesizlerin kimsesidir” şeklinde ni- li Mücadele’nin en zor dönemiydi. Hiçbir şey belli İ sal hayatın temellerinin atıldığı bir telediği Cumhuriyetin; ulusal bilinç- değildir, gelecek “meçhul”dür. İşgaller sürmektedir. “devrim meclisi” özelliği göstermek- le, Türkiye’nin bağımsızlığı, bütünlü- Halk, Balkan Savaşı’yla başlayan ve yedi yıldır süren tedir. Bu yeni devlet kuruculuğunda ğü, egemenliği ve siyasal birliğine toz kondurma- savaşlardan yorgundu. İngiliz ya da Amerikan man- temel alınan felsefi bakış, genel ola- yan politikalarla savunulduğunu imliyor. da yönetimini isteyenler çoğalmıştı. rak modernleşme diye tanımlanabilir. Cumhuriyetin nasıl savunulacağının asal bileşen- I. Dünya Savaşı’nı kazanan İngilizlere karşı savaş- Ancak burada ifade edilen modernleşme olgusu lerini tek tek açımlayan Doster, “Cumhuriyet laik- manın akılsızlık ve çılgınlık olduğu genel kabul görü- Osmanlı yenilikçiliğinin ötesinde, salt dinsel-gele- liğe kararlılıkla sahip çıkılarak, emperyalizme karşı yordu. Kuvayı Milliye’ye karşı padişah ve İngilizlerin neksel yapıdan kopuş, ayrılış olarak değil, gerçekte mücadeleyle, hukuk devletiyle, yargının tarafsızlığı destekleriyle kanlı bir iç savaş başlamıştı. Para yok- tam bir “merkezileşme” olarak betimlenmelidir. ve bağımsızlığıyla, hukukun üstünlüğüyle, kuvvet- tu, ordu yoktu ve vatan, dört bir yandan işgal altın- Merkezileşmede ilk adım; siyasal merkezle bu- ler ayrılığıyla, eğitim ve sağlıkta devletçi, toplumcu daydı... Atatürk, bin bir zorlukla uğraşmaktaydı... na bağlı yönetsel çevrenin yeniden kurulmasıdır. Bu politikalarla, üretim ekonomisiyle, planlamayla, ka- Günümüzde hilafet yanlıları, Osmanlıcılar, İkin- yapılanma gerçekte devletin merkez teşkilatı ile ye- mucu-halkçı iktisat politikalarıyla, akıl ve bilimi ön- ci Cumhuriyetçiler alternatif bir tarih yaratmak isti- rinden yönetim teşkilatlarının yeniden biçimlenişinin celeyerek, aydınlanma değerlerine, çağdaşlığa sa- yorlar. “Milli Mücadele’yi başlatmak üzere, Musta- de ifadesidir. hip çıkarak, ehliyete, liyakate değer vererek, örgütlü fa Kemal’i Anadolu’ya Vahdettin gönderdi” diyorlar. Bu kapsamda öncelikle devlet başkanlığına iliş- emekle, kadın-erkek eşitliğiyle savunulur” diyor. Hain sultan Vahdettin’i yüceltmeye çalışıyorlar. kin boşluk ortadan kaldırılarak hükümet şekli Cum- Oysa Anadolu’ya geçişinden 50 gün sonra sa- huriyet olarak değiştirilmiş, İstanbul’daki iktidar al- Milli Mücadele Işığında Türkiye / vaş meydanlarında kazandığı generallik rütbesi Mus- ternatifi halifenin yönetimdeki olası ortaklık tehlike- Barış Doster / Halk Kitabevi / tafa Kemal’in elinden alındı. Onu askerlikten çıka- si önlenmiştir. 168 s. ran Vahdettin’di. Ancak Milli Mücadele örgütlenmesi 1924 yılı mart ayında halifeliğin kaldırılması ile za- tatürk, Cumhuriyetçidir. Osman- durmadı. Anadolu’da çoban ateşleri gibi Kuvayı Mil- ten siyasal alandan uzaklaştırılmış olan halifenin ye- A lı paşası olarak, Harbiye Nezare- liye kongreleri toplandı. Atatürk; işgal ordularıyla, İn- niden iktidar olma ihtimali tümden sonlandırılmıştır. ti’ndeki sicilinde Atatürk için, “Cum- gilizlerle, işbirlikçilerle, iç savaşla uğraşıyordu. Sa- Buna paralel olarak aynı zamanda yürütme organı huriyetçidir” diye not düşülmüştür. dece bunlarla değil, kendisine engel çıkaran kimi ar- içindeki din referanslı yapılanmaların da kaldırılma- Sonraki yıllarda bir soru üzerine, kadaşlarıyla da baş etmek zorunda kalıyordu. Alev sı sağlanmıştır. “Ben Cumhuriyeti vicdanımda milli Coşkun incelemesinde, Milli Mücadele’nin ilk 19 ayı- Rejime ve yönetime ilişkin en belirgin sonuç; ge- bir sır gibi sakladım” demesi, daha başından itiba- nı, bilinmeyen yönleriyle ve belgelere dayanarak in- leneksel-dinsel kodlardan kopuşun gerçekleşmiş ren yola, ulusal egemenliğe dayanan, laik ve çağ- celiyor. Atatürk’ün büyük liderliğini ortaya koyuyor. olmasıdır. Siyasal alandaki bu dönüşümün toplum daş bir cumhuriyet kurmak için çıktığının kanıtıdır. geneline yaygınlaşan formu ise “hukuk devrimi” ile Mustafa Kemal’in Savaşları / Nitekim İstanbul’daki İngiliz istihbaratı, Londra’ya sağlanmış, Medeni Kanun’la laiklik ve eşitlik teme- Hüner Tuncer / Cumhuriyet Kitap- geçtiği bilgi notunda, Kurtuluş Savaşı sırasında lindeki kişi hakları köklü bir zihniyet değişimine kay- ları / 256 s. toplanan kongreleri kastederek şöyle demiştir: naklık etmiştir. “Türkler, Cumhuriyete gidiyor”. Atatürk, Kurtuluş üner Tuncer incelemesinde, Mus- Dönüşümde devlet ve hukukun devrimin aracı H tafa Kemal Atatürk’ün, Trablus- Savaşı ve Cumhuriyet ile tüm ezilen uluslara, üçün- olarak kullanıldığı söylenmelidir. Bu etkinlikte pozi- garp Savaşı’yla başlayan ve Ulu- cü dünyaya, kendi ifadesiyle mazlum milletlere ör- tif bilimle yetişmiş kurucu kuşağın etkisi büyüktür sal Kurtuluş Savaşı ile sona eren on nek olmuş bir devrimcidir. ve İkinci Meclis eliyle hukuk ve devlet aygıtı kulla- bir yıllık dönemde yer alan savaşlar- Barış Doster’in incelemesinde de ortaya koydu- nılmak yoluyla “inkılabın tamamlanması” sağlana- da oynadığı yaşamsal rolü ayrıntılarıy- ğu gibi Hindistan’dan Çin’e, Küba’dan Cezayir’e bilmiştir. İkinci TBMM, kendini oluşturan kurucu la anlatıyor. Ülkemizde bazı aymazların, Atatürk’ün çok geniş bir coğrafyada, bu yönüyle de etkili- kuşağın etkinliğinde gerçek bir “kuruculuk”. >> 20 19 Mayıs 2022