Katalog

ÖLÜMÜNÜN 100. YILDÖNÜMÜNDE MARCEL PROUST (10 TEMMUZ 1871-18 KASIM 1922) Yaşamıyla yapıtını takas etti, yazmak için yaşadı! Fransız Edebiyatının ilk beş büyük yazarından biri olan Marcel Proust’un yaşamını yapıtına adadığını söylemek yetmez. Honoré de Balzac ve Gustave Flaubert’den farklı olarak Proust, yaşamıyla yapıtını takas etmiş, yazmak için yaşamıştır. Kayıp Zamanın İzinde her türlü yorumun üstünde yirminci yüzyılın en önemli başyapıtlarından biridir. Bu romanda kuramı dayatan yapıtın kendisidir. Proust’u iyi anlamak için her zaman yapıtın kendisine dönmek gerekir. Üç bin sayfalık, yüzlerce roman kişisi barındıran, yirmi yıllık bir uğraşın sonucu ortaya çıkan Kayıp Zamanın İzinde son derece etkileyici ve düşündürücüdür. Proust tıpkı Ortaçağ gotik katedralleri gibi anıtsal bir yapıt kurgulanmıştır. Bu yapıtı Saint-Simon’un Anıları (Mémoire de Saint-Simon) ya da Binbir Gece Masalları ile karşılaştıranlar olmuştur. Proust’un romanı hem dünyanın en hüzünlü hem de en komik romanıdır. Gerçek bir insanlık güldürüsü diye adlandırılan, yedi ciltten oluşan Kayıp Zamanın İzinde ne bir macera ne de bir aksiyon içerir. Okur bu romanı okurken yeni bir ritme, yorumlamalara ve sapmalara hazırlanmalıdır. Proust’un romanı tinsel bir yolculuktur. Amerikalı araştırmacı Philippe Kolb’un yirmi bir cilt- rumun üstünde yirminci yüzyılın en önemli başyapıtla- ZEYNEL KIRAN 3 lik Marcel Proust’un Mektupları’nın (1970-1993) ya- rından biridir. Bu romanda kuramı dayatan yapıtın kendisidir. Eleş- yınının tamamlanmasıyla birlikte “mektuplar” üzerine Prof. Bedrettin Tuncel’in anısına saygılarımla... özellikle makale sınırlarında değerli çalışmalar başladı. tirel incelemeler bir yana, Proust’u iyi anlamak için her PROUST’UN MEKTUPLARI... zaman yapıtın kendisine dönmek gerekir. Değerli hocam Bedrettin Tuncel, henüz Galatasaray ANITSAL YAPITI: ‘KAYIP ZAMANIN İZİNDE’! Yayımlandığında, çevresindekiler ile birlikte pek çok 1 Lisesi’nde öğrenciyken 1928 yılında Meşale Dergisi’nde Gerçekten de Proust okunması zor da olsa hem özel okuru şaşırtan bu yapıt dünya edebiyatının zirvelerinden Marcel Proust (10 Temmuz 1871-18 Kasım 1922) hakkın- yaşamı hem yazınsal görüşleri hem de yapıtı ile bir ef- biri, Proust ise Fransız Edebiyatının ilk beş büyük yaza- da yazdığı kısa tanıtma yazısında şöyle diyordu: “Büyük sane olmuştur. Hakkında neler söylenmedi ki; sekreteri, rından biri olarak kabul edilir. 4 muharririn takdirkârları gün geçtikçe artmaktadır. Her- şoförü ve sevgilisi olarak bilinen Alfred Agostinelli’ye , Kuşkusuz bu tür yargılar kesin, değişmez değildir; her halde on sene sonra Marcel Proust, bugünkünden daha bir planör satın aldığı, Birinci Dünya Savaşı sırasında şeyin ölçüsü zamandır. Üç bin sayfalık, yüzlerce roman fazla sevilecek ve takdir edilecektir.” bombalar patlarken gece geç saatlerde ünlü Ritz oteli- kişisi barındıran, yirmi yıllık bir uğraşın sonucu orta- 5 Hocamın öngörüsü bununla sınırlı değildi. 1975 yılın- ne yemeğe gittiği, romanını yazmak için gece çalıştığı, ya çıkan Kayıp Zamanın İzinde son derece etkileyici ve da eşim Ayşe (Eziler) Kıran ile Fransa’da doktora yap- gündüz uyuduğu, son nefesini verirken “Anne, anne” düşündürücüdür. Proust tıpkı Ortaçağ gotik katedralle- mak üzere Fransız hükümetinden burs aldığımızda, evi- diye mırıldandığı… ri gibi anıtsal bir yapıt kurgulanmıştır. Bu yapıtı Saint- 6 ne hocamızı ziyaretine gitmiştik. Simon’un Anıları (Mémoire de Saint-Simon) ya da Bin- Binbir Gece Masalları kadar uzun, onun kadar büyü- Kütüphanesinden çıkardığı altı ciltlik Marcel leyici bir yapıt vereceğini kim düşleyebilirdi? Aslında bu bir Gece Masalları ile karşılaştıranlar olmuştur. Proust’un Toplu Mektupları’nı (La Correspondan- romanın arkasında, bir yapıta adanmış bir yaşam ve bu ya- 2 ce Générale de Marcel Proust) eşime hediye ederken şamı içinde barındıran bir yapıt gerçekliği söz konusudur. BALZAC VE PROUST! “Sen Proust’un mektuplarında döneminin yazınsal ve Kuşkusuz Proust’un yaşamını yapıtına adadığını söyle- Ondan önce büyük hayranlık duyduğu bir tek yazar sanatsal yansımaları üzerine çalış” demişti. Bu çalışma mek yetmez. Honoré de Balzac ve Gustave Flaubert’den bu kadar geniş çaplı bir roman yazmıştı, o da Balzac’tı. 8 Fransa’da Marcel Proust’un Mektupları üzerine yazıl- farklı olarak Proust, yaşamıyla yapıtını takas etmiş, yaz- İnsanlık Güldürüsü (La comédie humaine) başlığı al- 7 mış ilk doktora tezi oldu. mak için yaşamıştır. Kayıp Zamanın İzinde her türlü yo- tında tam altmış roman sunar, yazar. >> 4 17 Kasım 2022