Katalog

‘Her şey sayıdır!’ Bitmese dediğimiz bir matematik dersi gibi akıp giden öykü bizi Sisam’dan Ortadoğu’ya, bugün de dünyanın düşsel incisi Babil’e, Mısır’a, Kroton’a götürüyor. Bütün bu coğrafyanın serin sularında bilimle kör inancın, adaletle zorbalığın, gelişmeyle bağnazlığın çatışmasına içeriden ve sımsıcak bir seslenişle tanık kılıyor. samlı (İyonyalı) bir bilgin. Öyle ki Batı ğın çatışmasına içeriden ve sımsıcak nı düşününce) neredeyse aynı düzey- Y. BEKİR YURDAKUL dünyasında “filozof”, başka bir deyiş- bir seslenişle tanık kılıyor. de sürmekte olduğunu da şaşırarak le “bilgiyi seven” olarak addedilen ilk anımsıyorsunuz. bilgin de odur. İKİ BİN YIL ÖNCESİNE YOLCULUK erslerimizi edebiyatın, ör- “Sayılar her şeydir” diyen, “sayısal Pisagor’un gençliği, ilk öğretmenle- MERAK VE ANLAMAK neğin şiirin, öykünün sı- ifadelerin meyvesi olarak armoniyi ve ri, sınıf arkadaşı Polykrates’in nasıl bir Öykü öyküyü, kitap kitabı çağrıştırır caklığıyla sarıp sarmala- simetriyi işaret eden ilk kişiler arasın- zorbaya dönüştüğü, matematiğin ya- ya Pisagor’un yaşamına yakından ta- ‘‘D sak...” demeye kalmadı, da da yer alan Pisagor, matematiği, bi- nı sıra müzik ve iyi beslenme üzerine nıklığım sürerken aklıma ister istemez küçücük salonu varlıklarıyla kocaman limin kraliçesi” mertebesine ulaştıran düşünceleri, adını taşıyan şu ünlü teo- ülkemizin yetiştirdiği dünyaca ünlü kılan öğretmen dostlardan biri araya öncülerden biridir. Kimi teoremlerin is- rem ve “lanet sayı”yı (Yok, ondan söz matematikçi Cahit Arf’ın yaşamöykü- girdi: “Edebiyatçı, Türkçeci arkadaşla- patçısı ya da çarpım tablosunun muci- edecek değilim. Kitabı okurken çıka- sünü konu alan Mucize Özünal’ın ünlü rın işi kolay. Bizim için öyle mi?” dinden çok daha fazlası olan Pisagor, cak karşınıza!) keşfedişinin öyküsü, yapıtı “Kara Cümle” geldi. Oturup onu Matematik öğretmeni olduğunu öğ- yaşadığı çağda da hem sevilmiş hem kendisinin ve Milaslı Tales’in de arala- da yeniden okudum. Luca Novelli’nin, renince yakınan arkadaşın -edebiyatın, nefret edilmiş. rında olduğu dünyanın yedi büyük bil- metnin gölgesine ustaca yerleştirdiği şiirin her yere yetiştiğini anımsatıp- Na- Daha kitabın ilk sayfasında, ya- gesi... ve çok daha fazlası öykü bo- günümüz dünyasına göndermeler; ti- hit Ulvi’nin, “Beş” şiirini seslendirdim. ni “anlatıcı ses olarak” yunca sesleniyor size. “A-aa, ranlar, zorbalar gibi bilginlerin de “ak- Ardından Ceyhun Atuf Kansu’nun Pisagor’la tanıştır- bitti mi kitap?” der- raba” olduğunu söylüyor bize. “Nar Türküsü”nün ilk dizelerini: “Çat- madan, onunla ken karşınıza çı- “Kara Cümle” için bir başka bilim in- ladı nar/ Şimdi başlar/ Yaşamanın ge- ve bugün kan “Minik sanı Erdal İnönü’nün, “...Cahit Arf’ın ometrisi./ Üçgen dörtgen beşgen/ Üç bile yer Sözlük”; önemli bir özelliği, her şeyin aslını an- iken dört iken beş iken/ Dağılır tane yer onlu lamaya çalışmak olmuştur. Birisi bir tane yeryüzüne...” Sonra “Sibernetik” gi- sayı konuşma yaparken anlamadığı yeri he- şiiriyle Turgut Uyar düştü aklıma, bir men sorardı. Hiçbir şeyden çekinmez- de Güngör Tekçe’nin “Sayılar”... di, onun için önemli olan anlamaktı...” Bir anda anımsadıklarımı, daha ço- değerlendirmesi tarihin kaydettiği bü- ğunu, Pisagor ve Şu Lanet Sayı, “Ben tün bilginler ve elbette Pisagor için de de buradayım” diye seslenince ye- geçerlidir. Çünkü körü körüne inan- niden seslendirdim kendi kendime. mak, boyun eğmek değil; merak duy- Sonra şu, kitabın adına da tırmanan gusudur, olup bitenin nedenini öğren- “lanet sayı”ya takıldım. me açlığıdır insanı iyiye, doğruya, gü- Luca Novelli’nin yazıp resimledi- zele doğru yolculuğa çıkaran. ği, dilimize Nükhet Amanoel’in başa- Sisam’da yönetimi ele geçirip “ti- rıyla aktardığı bu biyografinin beni çe- ran” kesilen çocukluk arkadaşı Poly- ken başka bir yanı da kitabın adında- krates, kapısında saatlerce bekletin- ki bu sözceydi işte. Değilse okulla bu- ce, o süreyi bile salonun kare döşe- luşmamın ilk yıllarında tanıştığım Pi- melerinde geometri üzerine kafa yo- sagor söz konusu olunca onunla ilgili rarak geçiren Pisagor’u, bizi bu ölüm- bir yapıt elbette ilgimi çekerdi. “Sayı- sis- süz bilginle buluşturan Novelli’yi, lar...” demişti “ilk” öğretmenim, “Çar- teminin Behçet Necatigil’in öncelikle matema- pım cetveli... aslında Pisagor Tablo- dayanağı/ tikçilerimizin hep aklınızda bulunsun su...” demiş, hepimizi bir anda, çok zem ba- kaynağı, al- istediğim “Dört Yonca” şiiriyle selam- önemli bulduğu bu bilgenin yaşadığı Desen: LUCA NOVELLI rındıran yaşa- fabe sözcüğünün layarak koyalım noktayı: çağa götürmüştü. “Ötesini ortaokul- mıyla ilgili kimi bilgi- nasıl oluştuğu ve dili- “Eşkenar üçgenin A köşesi kop- da...” diye de eklemişti. leri okuruyla paylaşmayı yeğle- mize hangi dilden geldiği, Pisagor sa/ Kapı/ Çocuk sokaklarda./ B köşe- Günümüzde çocuklarımız ne zaman miş yazar. Arada araya “yazar” girse için hayatın, matematiğin ne anlama si kopsa/ Pencere/ Soğuk dolar içeri/ tanışmaktalar Pisagor’la; bizim kadar de çoğu zaman Pisagor’un sesleni- geldiği vb. ilginç, hoş bilgiler barındırı- Üşütür, hasta.// C köşesi kopsa/ Aç/ erken mi, bilmem! şiyle ve sevdiğimiz bir öğretmenin bit- yor. Yaklaşık 2 bin 500 yıl öncesinden Yok küçük sofra.// Bu üçgenin köşe- bir bilim insanının yaşamına edebiya- mese dediğimiz bir matematik dersi leri üç kenet/ Tutuşmuşlar el ele/ Her BİR SAYI TUTKUNU gibi akıp giden öykü bizi, Sisam’dan tın açtığı bu ışıklı pencereden bakar- biri kendince kopmayı bekler/ Çocuk Pisagor kendi zamanında da bir ken aradan geçen bunca zamana kar- Ortadoğu’ya, bugün bile dünyanın büyüsün hele.” n deha olarak görülmüş, sözüne kıy- düşsel incisi Babil’e, Mısır’a, Kroton’a şın bilimle hurafenin, düşünceyle bağ- nazlığın çatışmasının (günümüz dün- met verilmiş. Ortadoğu’dan Mısır ve götürüyor. Bütün bu coğrafyanın se- Pisagor ve Şu Lanet Sayı / Luca İtalya’ya uzanan geniş bir coğrafyada rin sularında bilimle kör inancın, ada- yasında milyonlarca insanın tutsak ol- Novelli / Çeviren: Nükhet Amanoel / duğu yokluk, yoksunluk, açlık belası- yaygın olarak tanınmış, sevilmiş, Si- letle zorbalığın, gelişmeyle bağnazlı- Can Çocuk / 132 s. / 12+ / 2021. 20 Ocak 2022 18