Katalog

Çocuk edebiyatı çevirisinde Doğu’dan esen rüzgâr; Samed Behrengi! Samed Behrengi 1939’da Tebriz’de doğar. Henüz 28 yaşındayken 1967’de Aras nehrinde ölüsü bulunur. Bu denli kısa yaşama onu 21. yüzyıla taşıyacak neler sığdırmıştır? Nedir onu bu denli önemli kılan? Niye Türkiye’de bu denli önemlidir? Samed Behrengi, Türkiye’deki çeviri edebiyatı dizgesine ideolojik olarak solun baskın konumda olduğu 1970’lerde girer. İlk olarak 1975’te, Gözlem Yayınları Behrengi’nin Bir Şeftali Bin Şeftali ve Küçük Kara Balık kitaplarını yayımlar. Bunların daha sonra Erdal Öz’ün Cem Yayınevi’nde kurduğu Arkadaş Kitaplar listesine girdiğini ve orada da yayımlandığını görürüz. Behrengi hayatıyla ödeyeceği muhalif metinler yazmış, adalet, eşitlik, dogmaya karşıt duran bir anlayışı ortaya koymuş, yaşamın gerçeklerini anlatmış ve şah yönetimini rahatsız etmiştir. Köy okullarında öğretmenlik yapmış, bu süreçte çocuklarına yaşamı anlatan öyküler, derlemeler anlatmış Behrengi, çeviri çocuk edebiyatında son elli yıldır saygın bir biçimde yer almıştır. “Çocuk, yetişkinlerin nesnesi değil, haya- başlamıştır. Ancak Behrengi’nin yazdıkları- tın ve edebiyatın öznesidir.” na tarihsel damıtılmışlık içinde baktığınızda, N. Neydim onun yaşamın gerçeklerini anlattığını gör- mek mümkündür. BEHRENGİ NİYE ÇEVRİLMİŞTİR? Ayrıca Behrengi halk masallarını derlemiş Samed Behrengi, Türkiye’deki çeviri ede- ve onları yeniden yorumlayarak yarı fantas- biyatı dizgesine 1970’li yıllarda girer. İlk ola- tik metinler olarak oluşturmuş ve yayımla- rak 1975’te Gözlem Yayınları, Behrengi’nin mıştır. Behrengi, metinlerinde adalet, eşit- Bir Şeftali Bin Şeftali ve Küçük Kara Balık lik, dogmaya karşıt duran bir anlayışı ortaya kitaplarını yayımlar. koymuş ve dönemsel bakıldığında şah yö- Bu kitaplar daha sonra Erdal Öz’ün Cem netimini rahatsız etmiştir. Yayınevi’nde kurduğu Arkadaş Kitaplar lis- Samed Behrengi bir öğretmendir, köy tesine girecek ve orada da yayımlanacaktır. okullarında öğretmenlik yapmış, bu süreçte Dönemsel açıdan bakıldığında ideolojik çocuklarına yaşamı anlatan öyküler, derle- olarak solun baskın konumda olduğunu gö- meler anlatmıştır. rürüz. Yeni bir politik bakış açısı, edebiyata, aynı zamanda çocuk edebiyatına da yan- İKİ KİTAPLA BEHRENGİ TANIKLIĞI sımış ve yeni anlayış “idealist felsefe”nin Bir Şeftali Bin Şeftali, iki çocuk ve iki şef- ürünleri olan “klasikler”in okunmasından tali ağacı arasındaki fantastik ilişkiyi anlatır. daha çok artık kendi anlayışını temsil ede- Şeftaliye hak ettiği sevgiyi veren ve onun cek kitapların varlığını gereksinmiştir. meyvesinden geriye kalan çekirdeği gizlice Batı’da, solun didaktik anlayışı reddedi- toprağa diken çocuklara şeftali, bir çekir- lir ve daha eşitlikçi ve gerçekçi bir edebi- değe karşılık bin meyve verecektir ama ço- yat anlayışı öne çıkarken Türkiye’de hem cuklardan biri yılan sokması sonucu ölün- klasiklerin reddi hem de ideolojik baskın- ce diğer çocuk hayata küser ve oradan ay- lık içeren metinler daha öne çıkmış ve çevi- rılmaya karar verir. Ama şeftalinin üzerinde ri bu dönemde popülerliğini yitirmişken öne binlerce çiçek vardır ve şeftali olacaktır. çıkan bir yazar ve metinleri vardır. Bunları gören kötü yürekli bahçıvan çok Bu yazar doğudan gelmektedir ve dö- sevinir ama bu sevinç erkendir. Şeftali tüm nemsel olarak bekleneni verecek metinleri çiçeklerini döker ve bahçıvan tüm beklenti- vardır: Samed Behrengi. lerini yitirmiştir. İçerik olarak bakıldığında dönemin anlayı- Masalsı bir dille anlatılmış bu hikâye, şına uygundur ve çevrilmesi teşvik edilir. sevgiyi, dostluğu, paylaşmayı, açgözlülü- ğe karşı mücadeleyi ve emeği öne çıkartan BEHRENGİ NE YAZMIŞTIR? içeriğe sahiptir. Behrengi daha sonra hayatıyla ödeyece- Küçük Kara Balık, merak duygusunu sorgu- ği muhalif metinler yazmıştır. Yazdıkları dö- lar. Merak kötüdür. Merak eden soru sormaya nemsel olarak şah rejimi tarafından onay- başlar. Sormak tehlikelidir. Nereye varacağı- >> lanmamış ve tehlikeli olarak görülmeye nız belli olmaz. Bu nedenle sormaktan 12 20 Ocak 2022