Katalog

MOLIÈRE (JEAN-BAPTİSTE POQUELİN) 400 YAŞINDA (1622-1673) Komediye hayat verdi! Molière, kuşkusuz eski Yunanlıların Aristophanes’i, Latinlerin Plautus’u dışında, tüm zamanların en büyük komedi şairiydi. Onun dram ve komedi alanındaki gücü, hem özgür ve gözü pek dilinden hem de bir önceki yüzyıl ve yaşadığı yüzyıldan kaynaklanıyordu. Canlılık, hareket, çekicilik ve yaşam onun ayrılmaz parçalarıydı. Belki de bu nedenle Fransa ve Fransa 1 dışında, Fransız dilinden söz edilirken genellikle “Molière’in dili” nitelemesi kullanılır. 2 Oyuncu olduğu için Fransız Akademisi’ne seçilememişti, yani “ölümsüzler” sınıfına giremedi ama Comédie–Française’deki büstünün altındaki şu tümce herhalde hiçbir canlı için kullanılmamıştır: “Onun ününde hiçbir eksik yoktu, eksiklik bizim ünümüzdedir”. Grafik: RAGNI URIBVA Tanrısı’nın aklına esti, oyunlar yaza- çek bir tiyatro devrimi yapar. Trajedinin ne taş çıkartan kibarlık budalaları, yaratı- ZEYNEL KIRAN yım dedi, insan şekline girdi ve rastlan- gölgesinde kalan, hor görülen, sıradan cısı ile özdeşleşen hastalık hastası, masu- tı eseri olarak Fransa’ya düştü.” bir tür olarak kabul edilen komediye ye- miyeti ile insanı endişelendiren Agnès… “Düşünceye saldırı insanlığa ni bir hayat verir. Gerçeklik üzerine ku- Bugün izleyiciye son derece doğal Tiyatro dünyanın aynasıdır. Üç gonk karşı işlenmiş bir cinayettir. İnsanlık sesi duyulunca, sahnede başka bir ha- rulan yeni komedi entrikanın yerine be- gelen, kendi zamanında bir yenilik, bir Sokrates’in öldürülmesinin yükünü yat başlar. Tiyatro bize her şeyin ola- timlemeyi koyar. O güne dek tiyatronun devrim olarak kabul edilen bu kahra- hâlâ omuzlarında taşımaktadır.” naklı olduğu bir evren, büyülü bir evren temelini oluşturan olağanüstü ve inanıl- manları yaratmak için Molière’in ken- Gustave Flaubert maz ögelerin ve imgelemin yerini doğal- dine özgü reçeteleri vardı. sunar, tiyatronun sahneye koyduğu şey, her zaman bizim yaşadığımız dünyadır. lık alır. Artık gündelik yaşamın sıradan Kişilerde ikincil özellikleri eleyip KOMEDİ TANRISI! insanlarını betimlemek söz konusudur. anlamlı ve baskın özellikleri abartmış- Kısa bir yaşamı oldu. Paris’te, 15 TİYATRODA MOLIÈRE DEVRİMİ! Prensler, kibar fahişeler, çapkınlar tır. Örneğin Cimri (Çev. Sabahattin Ocak 1622’de doğdu. Hastalık Hastası Kendini arayan, eleştiren ya da düşle- öfkeliler, cimriler, kurnazlar, riyakarlar, Eyüboğlu / Türkiye İş Bankası Kültür (Çev. Lütfi Ay / İnkılâp Kitabevi) oyu- re dalan bir toplumun aynası olarak ti- okumuşlar, bilgeler, cahiller..... Yay.), sadece cimridir, Misanthrope nunun dördüncü temsilinde, gerçeğe yatro insan varlığının bir gösterisini su- Toplumu çok iyi gözlemleyen Molière (İnsandan Kaçan / Çev. Bedret- dönüşen kurmaca onun hem oyunculuk nar. Oyunuyla, oyuncu izleyicide bir ,diğer yazarlara, “Eğer yaşadığınız yüz- tin Tuncel / Türkiye İş Bankası Kültür kariyerinin hem de yaşamının sonu ol- gerçeklik yanılsaması yaratır; bunu ya- yılın insanlarını tanıtmadıysanız, hiçbir Yay.) sadece “insandan kaçan”dır. Bu du. Oyuncu ve kurban olarak sahnede parken de tiyatronun gücünü kullanır. şey yapmamışsınız demektir” der. nedenle kimi eleştirmenler karakterle- hasta rolünü oynarken, 1673’te 51 ya- Stendhal, Racine ve Shakespeare (1825) rin aşırılığından söz etmişlerdir. şında yaşama veda etti. başlıklı yapıtında şu anekdotu anlatır: TANIDIK KAHRAMANLARIYLA Betimlemeler büyütülür ama basitleş- Ölümünden birkaç yıl sonra, “Baltimore tiyatrosunda, bir asker iz- KLASİK GERÇEKÇİLİK’İN tirilmez, hatta daha karmaşık hale ge- Molière’in tiyatro kumpanyası, Marais leyici Othello’nun Desdemone’yi öldüre- YOLUNU AÇTI! tirilir. Yazar karakterleri daha gerçekçi ve Hôtel de Bourgogne oyuncuları ile ceğini fark edince hemen silahına sarılıp Yazarın açtığı yol aslında Klasik çizmek için onları yaşadıkları çevreye birleşerek ünlü Comédie-Française ti- ateş ererek oyuncuyu kolundan vurur. Bir- Gerçekçilik’tir. Yarattığı yüzlerce kah- yerleştirir; aile çevresi, salon, mutfak... yatrosunun doğuşunu gerçekleştirdiler. Molière’i tanımlayan en güzel sözler, den yerinden fırlayarak ‘Bana lânet bir raman çok tanıdıktır: Molière seyirciyi eğlendirmek için siyah adamın beyaz kadını öldüreceğini Laftan anlamayan doğrucu Alces- onları oldukları gibi gösterir. Amacı bir İngiliz tiyatro oyuncusunun ağzın- dan Hippolyte Taine’nin aktardıklarıdır: hiç kimse söylemedi’,” der. İşte tiyatro- te, sevimli Célimène, çapkın Don tüm klasikler gibi, her şeyden önce ho- “Molière herhangi bir ulusun ma- daki gerçek yanılsama budur. Juan, tüm ikiyüzlülerin simgesi Tartuf- şa gitmek, seyirciye dokunmaktır. Ale- lı değildir; günün birinde komedi Molière 1660’lı yılların başında ger- fe, Versailles Sarayı’nın kibar fahişeleri- xandre Dumas fils’in roman için >> 8 13 Ocok 2022