Katalog

İSMAİL E. ERÜNSAL’DAN ‘OSMANLILARDA KİTAP TİCARETİ: SAHAFLAR VE KİTAPÇILAR’ Osmanlı’da kitap satma sanatı! Osmanlılarda Kitap Ticareti: Sahaflar ve Kitapçılar (Timaş Yayınları / 792 s.), Prof. Dr. İsmail E. Erünsal’ın 2013 yılında yayımlanan Osmanlılarda Sahaflık ve Sahaflar kitabının, ulaştığı yeni bilgileri derlediği, ilk baskıda yaptığı bazı yanlışları düzeltip yorumları genişlettiği, eksik bulduğu noktaları tamamlayarak yeni bölümler eklediği genişletilmiş baskısı. Erünsal’ın kitapta isim değişikliği yapmasının asıl nedeni olan bölüm, “Sahaflık Mesleğinde Büyük Değişim: Sahaftan Kitapçıya” başlığını taşıyor. İsak, Tuhafiyeci Manolaki, Terzi Mardoros HALİL SOLAK dükkânlarında kitap da satıyorlardı. 19. yüzyıl başında İstanbul’u ziyaret eden nis Batur çoğu kitabının yayın- Alman şarkiyatçısı ve seyyahı Ulrich Jasper lanmasının ardından da büyü- Seetzen’in seyahat notlarında kaydettiği yüp genişlemeye devam ettiği- Ermeni tuhafiyecinin dükkânındaki hurda E ni söyledikten sonra şöyle der: kitap yığınının içinde Türkçe-Fransızca dil “Paris, Ecekent’in giriş sayfasında, so- bilgisi kitabı bulup satın alması daha da ğan mürekkebiyle, ‘genişleyebilir ilk bas- anlam kazanıyor. kı’ yazdığını varsayabilirsiniz.” Kadı sicillerine göre kitap telif ve Tarih araştırmacısı, yazar Prof. Dr. İsmail istinsahında kullanılan kâğıt, mühre, E. Erünsal’ın yeni kitabı Osmanlılarda Kitap kâğıt makası, mürekkep, hokka, kalem, Ticareti: Sahaflar ve Kitapçılar’ı (Timaş kalemtıraş, makta, divit gibi yazı Yayınları / 792 s.) gördüğümde ister istemez malzemeleri ve aletlerine dair ilave edilen Batur’un bu satırlarını hatırladım. bölüm de orijinal bilgiler içeriyor. Osmanlılarda Kitap Ticareti: Sahaflar Bugüne kadar kullanılmayan kâğıtçı ve Kitapçılar, Erünsal’ın 2013’te terekeleri bu bölümün yazılmasında esas yayımlanan Osmanlılarda Sahaflık ve kaynaktır. Bu terekelerden Osmanlılarda Sahaflar kitabının gözden geçirilerek asırlar boyu kullanılan âbâdî, alem damgalı, eklerle genişletilmiş baskısı. ay damgalı, fıstık kâğıdı, haşebî, hatayi, yüzyılda, kitap basımı ve toptan ticareti işini matbaası için İbrahim Müteferrika’yı ve kâğıd-ı İstanbul, kâğıd-ı venedik, üç halkalı, SAHAFTAN KİTAPÇIYA yapan bu sahaflardan biri dikkat çekiyor: 1727 yılını beklemek gerekecektir). üç takyeli, battal, ceneviz kâğıdı, çan damga, Erünsal’ın kitapta isim değişikliği Sahaf Karahisarî Ali Rıza Efendi ve ailesi. 16. yüzyılda Beyoğlu ve Galata bölgelerinde alikurna kâğıdı gibi yüzlerce kâğıdın isim yapmasının asıl nedeni olan bölüm, Farklı isimlerle birkaç matbaa kuran görünen gayrimüslim kitapçıların sayısı ve fiyatlarını öğreniyoruz. “Sahaflık Mesleğinde Büyük Değişim: ve 50 civarında kitap basan Sahaf 19. yüzyılın ikinci yarısında ciddi oranda Mesela “fıstık kâğıdı”, kitap yazımında Sahaftan Kitapçıya” başlığını taşıyor. Karahisarî Ali Rıza Efendi’nin bütün artmıştı. Örneğin Ermenice kitaplar, aynı tercih edilen kâğıtlardan biri. Kâğıtçı 18. yüzyılın sonlarına kadar elyazması çocukları ve bazı torunları da kitap basım zamanda yayıncı ve kitapçı olarak çalışan terekelerinde en çok rastlanan “İstanbul eserlerin alım satımı şeklinde yapılan işiyle toptan kitap dağıtımına girmiş ve matbaalarda satılıyordu. kâğıdı” ise resmi dairelerde kullanılanlar sahaflık, 19. yüzyılda büyük bir değişim bu yolla servet sahibi olmuştu. Prof. Erünsal, Ermeni kitapçılara ait tereke arasında ilk sırada. Kâğıttan sonra sıra geçirmiş, geleneksel sahafların çoğu kayıtlarından yeni bilgilere ulaşmıştır: elbette mürekkepte: Çeşitli renk ve önce “matbaacı-sahaf”a, daha sonra da TUHAFİYECİ MANOLAKİ VE Kumkapı’da oturan “millet-i Ermeniyye’den kıvamdaki mürekkeplere dair belgelerde “kitapçı-sahaf”a dönüşmüştür. ‘KİTAP BASMACILARI’ kitap basmacısı Tatyos”un 1861 yılına Yazara göre bu değişimin nedenleri ilgi çekici kayıtlara da ulaşıyoruz. Kitaba yeni eklenen bölümlerden tarihlenen terekesinde, Vezirhanı’ndaki Meraklı okur, iyi bir mürekkebin arasında medreselerin taşrada yayılması, bir diğeri İstanbul’da gayrimüslim işyerinde matbaa aletleri dışında çok sayıda karışımında bulunması gereken maddeleri yeni okulların açılması ve okuma - yazma matbaacılar ve kitapçıları. Bilindiği gibi “Bulgariyyü’l-ibâre”, “Yahudiyyü’l-ibâre” oranındaki yükselişle birlikte yeni bir ve miktarları kitaptan okuyacaktır. Ben matbaa 15. yüzyılın sonlarına doğru ve “Ermeniyyü’l-ibâre” kitap bulunuyordu. okur kitlesinin ortaya çıkışı sayılabilir. size Prof. Erünsal’ın eserin girişine soğan Osmanlı Devleti’ne sığınan İspanyol Yine terekelerden hareketle gayrımüslim mürekkebiyle yazdığı yedi kelimelik notu Bu kitlenin taleplerini karşılamak üzere sahafların litograf / taşbaskı tezgâhlarıyla Yahudileri tarafından başkent İstanbul’a tebaanın bastırdıkları kitapların çeşitli deşifre edeyim: başlayan basım faaliyetleri, ardından matbaa getirildi. Bunu Rum ve Ermenilerin dükkânlarda satıldığını tespit etmiştir: “On seneye kalmadan fevkalade makineleriyle devam etmiştir. Mesela 19. kurduğu matbaalar takip etti (İlk Türk İpekçi Artin, Devatî Ohannes, Boncukçu genişleyecek yeni edisyon!” n 12 13 Ocak 2022