Katalog

JULIAN BARNES’TAN ‘KIRMIZI GİYSİLİ ADAM’ La Belle Époque’a bir ağıt! La Belle Époque, 1880 ile Birinci Dünya Savaşı’nın patlak verdiği 1914 yılı arasındaki zaman dilimine işaret eder. “Güzel Çağ” olarak da anılan dönemi Barnes, “politik istikrarsızlıkla, krizlerle, skandallarla dolu, nevrotik, hatta histerik, ulusal bir endişe çağı” olarak anar. Kırmızı Giysili Adam (Ayrıntı Yayınları / Çev. Serdar Rifat Kırkoğlu), La Belle Époque dönemine, modernizmin çıktığı yıllardaki burjuva ahlakına, iki yüzlülüğüne bir eleştiri olmanın yanında sanatın ve edebiyatın, etkileşimin açık olduğu güzel yılların kaybına bir ağıt olarak okunabilir. hardt, Emile Zola, Mupassant, Paul AHMET SAİT AKÇAY Valery, Mallarme, George Sand, Gonco- urt Kardeşler, Wagner, Edith Wharton, Alphonse Daudet ve daha niceleri. ulian Barnes’ın klasik biyografilerin Bu isimlere kitap boyunca Fransız sem- dışında, postmodern bir biyografi bolistleri de eşlik eder. Barnes, modernist J çalışması olarak okunabilecek şiirin boy verdiği yılları anlatırken kadra- Kırmızı Giysili Adam yapıtının özelliği, jına T. S. Eliot, Ezra Pound, James Joyce, geçmişe bir güzelleme olmadığıdır. Yeats gibi dönemin öncü isimleri Bir Fransız hayranı olan Barnes’ın girmez. Bunların yerine Fransız sembo- önsözde belirttiği üzere, İngiltere’nin listlerine göndermeler çoktur. Brexit kararının çalışmasının yörüngesin- de etkili olduğunu söyleyebiliriz. DÖNEMİN ÜÇ ZÜPPESİ! Hatta Barnes’ın, anlatısının ana ka- Hikâye, üç Fransızın 1885 yazında rakteri Dr. Pozzi’nin “Şovenizm cahil- Londra’ya yaptığı geziyle başlar. liğin biçimlerinden bir tanesidir,” sö- Bunlar Prens Edmond de Polignac, züyle başlaması ve Britanya’nın Avrupa Kont Robert de Montesquiou-Fezensac ve Birliği’nden ayrılmasını mazoşistçe bul- İtalyan kökenli Dr. Samuel Jean Pozzi. ması, kitabı yazarken öfkenin de bir şekil- Pozzi ve arkadaşları “üç tuhaf alışve- de belirleyici olduğunu gösterir. rişçi” entelektüel alışveriş listelerini hazırlamışlardır. Henry James onları GÜZEL ÇAĞ! Reform Club’ta akşam yemeğine götürür. Kırmızı Giysili Adam, La Belle Époque Üçlü aynı zamanda salonlarda Mar- dönemine bir ağıt olarak okunmalıdır. cel Proust, Guy de Maupassant, Stéphane İngiltere-Fransa tarihinin altın sayfasının Mallarmé ve Joris-Karl Huysmans kurmacasıdır, bana göre. gibi yazar ve şairlerle takılırlar. Üçü de La Belle Époque, 1880 ile Birinci Dün- dönemin “dandy” yani züp- ya Savaşı’nın patlak verdiği pe tipleri olarak çizilirler. 1914 yılı arasındaki zaman Barnes’ın kitabı yazmasına dilimine işaret eder. “Güzel ilham veren de John Singer Çağ” olarak da anılan döne- Sargent adında bir ressamın mi Barnes, “politik istikrar- 1881 tarihli “Dr. Pozzi Ev- sızlıkla, krizlerle, skandallar- de” adlı tablosudur. Dr. Pozzi, la dolu, nevrotik, hatta histe- Barnes için Belle Époque’nin rik, ulusal bir endişe çağı” de bir portresidir. Barnes’ın anlattığı dönem realizmin ra, ona benzemeye çalışır, saç şekline, olarak anar. Pozzi kırmızı ropdöşambrlı- artık can çekiştiği, sanatın dış gerçekliğe giyimine, esprilerine ve beğenilerine “Belle Époque varlık dır, Barnes, portreden yola çı- ayna olmayı bıraktığı yıllardır. öykünmeye başlar. sahipleri için çok büyük bir karak Pozzi’nin tüm karakte- Oscar Wilde, Marcel Proust kitapta Proust ise aynı şekilde Montes- servet, aristokrasi için sos- rini ortaya çıkarmaya çalışır. genişçe yer bulur. quiou ile tanışınca ona özenir, hatta yal güç zamanıydı; kontrol- Pozzi, ünlü bir jinekolog, Edmond de Goncourt’un Günce’sinde Montesquieu’nün dişlerini gizlemek için süz ve anlaşılmaz bir snopluk, “sosyete doktoru, kitap kolek- yer alan şu ifadeler, Barnes’ın da belirtti- elini ağzına götürme alışkınlığını bile dizginsiz sömürgeci hırslar, siyoncusu ve kültürlü bir soh- ği gibi sembolizm ve realizm arasındaki edindiğini söyler, Barnes. sanat koruyuculuğu ve şiddet skalası incinen bet adamı” olarak betimlenir. Heteroseksü- farkın keskinliğini çok iyi özetler: Yine Oscar Wilde’ın Dorian Gray’in onurdan çok kişisel bir kolay öfkelenirliği el yönüyle dikkat çeken tek tiptir. Portresi ile J. K. Huysmann’ın Tersine “Bu seçkin zatlar, sözcüğün ve sentak- yansıtan düellolar söz konusuydu.” (148) Bir taşra burjuvazisinden gelen Pozzi, sın bu dandy’leri arasında, delilerin hep- romanı arasında benzer etkileşimler öne Bir bellek ustası olarak gördüğüm İngiliz hayranıdır her şeyden önce. Tam sinden daha deli biri var, bir cümleye asla sürer Barnes. Tersine, Wilde’in romanın- Barnes, anlatısının temelini bir portenin bir züppe olarak dönemin Fransız burju- tek heceli bir sözcükle başlamamak gerek- da baştan çıkarıcı bir rol oynar. izni sürerek dönemin edebiyat ve kültür vasını yansıtır. “İflah olmaz bir çapkın” tiğini ileri süren zor beğenir Mallarme… Barnes bu çalışmasıyla, sanatsal ve zenginliğiyle okuru buluşturur.. olarak da bilinir. Bu aşırı zor beğenirlik çoğu yetenekli edebi üretimin oluşmasındaki faktörlerin Barnes onun başka bir yönünü de yazar; KÜLTÜR, SANAT, BİLİM VE yazarın zihinlerini köreltiyor ve onları … yanı sıra sanatın endüstriyel bir pazarla- bilimsel bir ateist ve dönemin bir davası ola- EDEBİYATIN RESMİ GEÇİDİ hayatın bir kitaba verdiği yaşamsal, ma aracına dönüşmesini, Amerika, İngil- rak karakterize edilen Dreyfus taraftarıydı. büyük, sıcak şeylerden soyutluyor.” (108) tere ve Fransa’da yükselen değer olarak Hikâye adeta dönemin kültürüne, sana- çıkışını da örneklerle göstermektedir. tına, bilimine ve edebiyatına bir geçit SEMBOLİZM VE REALİZM FARKI törenine dönüşür; buna dönemin yeniden SANATIN MOBİLİZASYONU Sanatın mobilizasyonu olarak değerlen- Aristokrat kökenli Montesquiou da ilginç okunması da denebilir. Çok tanınan, Barnes, dönemin kültürel etkileşimi dirmek bu durumu. bir karakter. “Yüzyıl sonunun takıntısı olan popüler olan isimlerle beraber hiç bilin- yansıtırken ilginç benzetmeler, anekdot- Julian Barnes’ın romanı, modernizmin ‘hünsa’ olarak adlandırılır” (72). meyenler de gün yüzüne çıkıyor kitapta. lar aktararak eserler ve yazarlar arasında- çıktığı yıllardaki burjuva ahlakına, iki yüz- Montesquieu’nün, Marcel Proust’un Kimler yok ki, Henry James, Marcel Baron de Charlus’ı ve Joris-Karl Huysmans’ın ki biyografik unsurlara da dikkat çeker. lülüğüne bir eleştiri olmanın yanında sanatın Proust, Flaubert, Karl Huysmans, Oscar Söz gelimi, Montesquieu Londra gezi- ve edebiyatın, etkileşimin açık olduğu güzel Tersine’sindeki Jean des Esseintes’in esin Wilde, Darwin, Baudlaire, Sarah Bern- kaynağı olduğu da söylenir. sinde ressam Whistler’la tanıştıktan son- yılların kaybına bir ağıt olarak okunabilir. n 14 9 Eylül 2021