Katalog

ROSS KING’TEN ‘BRUNELLESCHI’NİN KUBBESİ: GÖRKEMLİ BİR UYGARLIK ABİDESİNİN SİYASAL, SOSYAL, MİMARİ ÖYKÜSÜ’ Mimarinin Dante’si! Brunelleschi’nin Kubbesi: Görkemli Bir Uygarlık Abidesinin Siyasal, Sosyal, Mimari Öyküsü (E Yayınları), bu mucizevi, muhteşem kubbenin yapılışını tüm boyutlarıyla ele alıyor. Kültür tarihi araştırmacısı Ross King, Brunelleschi ve Santa Maria kubbesi örneğinde insan ve doğa yasaları arasındaki ilişkinin büyüleyici bir hikâyesini sunuyor. Büyük yapı ustası Filippo Brunelleschi’nin başarısını tarihsel ve toplumsal koşulları içerisinde kavramamızı sağlıyor. berti adında ömürlük bir raki- ma harabeleri içinde hazine arayan bir ku- kamın ilahi kudretinin ve fark olunur ahen- 7 yumcu “perspektif uzmanı bir dâhi” ola- ginin hükmü, sevk ve idaresi altındadır.” bin aman vermeyen açık saldı- 3 rak tanınıyordu. Filippo Brunelleschi, kariyerine kuyum- rı ve gizli sabotajları, isyanlar, Henüz herhangi bir yapı inşa etmişli- cu ve ilginç aletler yapan bir mucit olarak grevler, savaşlar, kuşatmalar… ği yoktu. Buna karşın, sonuçta Rönesans başladı. Ama öldüğünde artık bir mimardı, Brunelleschi, o mucizevi eserini bütün GÖKSEL AYMAZ sanatının müjdesi olan Santa Maria’nın hem de mimarlık mesleğini duvarcılıktan, bunlarla baş ederek inşa edebilmişti. kubbesini yapabilmişti. yapı ustalığından alıp sosyal ve entelektüel Brunelleschi, şüphesiz, bir dehaydı. Ama saygınlık kazandırmış bir mimar. BRUNELLESCHI’NİN GÜVENİ, YAPIMI YÜZ YILI GEÇEN böyle bir iş için yalnızca deha da yetmez- Brunelleschi’nin kubbesi ile meslek nitelik FLORANSA’NIN KİBRİ MUHTEŞEM KUBBE! di. Ross King’in incelemesi bize bir deha- değiştirmiş, “kültürel üretimin merkezinde King’in de vurguladığı gibi, doğa güç- Michelangelo’ya, “Nereye gö- 8 nın kendini gerçekleştirebilmesinin toplum- yer alan soylu bir iş haline gelmiştir”. n leriyle ilgili bilgileri hayli sınırlı olan in- mülmek istersin?” diye sormuşlar, sal ve tarihsel koşullarını veriyor. sanlar tarafından, savaşlar ve entrikalarla “Brunelleschi’nin kubbesini ebediyen 1 Peter Burke, Avrupa’da Rönesans dolu bir çağda yaratılmış olması bu kub- seyredebileceğim bir yere” demiş. Sözü- MİMARLIĞI SAYGIN (ç.Uygar Abacı), Islık Yayınları, İstanbul 2 beyi daha da “harika” yapıyor. nü ettiği kubbe, Floransa’daki Santa BİR NOKTAYA TAŞIDI! 2016, s.73 Bunun başarılabilmiş olmasında yetenek- Maria del Fiore Katedrali’nin kubbesidir. Seçici kurul işi Filippo Brunelleschi’ye 2 Ross King, Brunelleschi’nin Kubbe- lerinden emin Brunelleschi ile ticari ve kül- İnşaatına 1296 yılında başlanan kated- verdikten sonra 1420 yılı ağustosunda, si (ç.Belkıs Dişbudak), E Yayınları, İstan- ral, devasa büyüklükte tasarlanmış kubbe- türel zenginliğinden memnun Floransa’nın katedralin inşaatı nihayet kubbeyi yap- bul 2020, s.167 sinin nasıl yapılabileceğine ilişkin temel kibrinin buluşmuş olmasının da rolü vardı. mak üzere yeniden başlıyordu. 3 Ross King, age., s.41 sorulara yanıt bulunamadığı için, aradan Dünyanın gelmiş geçmiş en yüksek ve Bu süreçte en büyük avantaj, süreci yö- 4 Brunelleschi, kubbe işini almadan yüz yılı aşkın süre geçmiş olmasına kar- en geniş kubbesi olacak olan Santa Ma- netecek olan Brunelleschi’nin “mekanik çok önce, Annunciat Tarikatı rahibele- şın tamamlanamamıştı. ria del Fiore kubbesinin yapımının na- 4 bir deha”, bir “mucit” olmasıydı. rinin (tipik bir ortaçağ töreni gibi fazla- Filippo Brunelleschi, dönemin tüm ya- sıl mümkün olabileceği sorusu çağın en Örneğin, ağır yapı malzemelerini yak- sıyla gösterişli geçen) bayramı için “ola- pım teknikleri dışında kendine özgü bu- büyük mimari bilmecesi haline gelmişti. laşık 100 metreye çıkartıp, titizlikle yer- ğanüstü sanatkârane bir alet” icat et- luşlarıyla bu kubbeyi mucizevi bir şekilde Vazgeçmek söz konusu değildi. leştirmek için “adı duyulmamış bir maki- mişti. “Bu alet, etrafı iki daire halin- inşa etmişti. Kubbe, o güne kadar yapıl- ne” tasarladı. Leonardo da Vinci de dahil de meleklerle çevrilmiş bir gök küre- mış en büyük duvar işçiliğiydi. PERSPEKTİF UZMANI DÂHİ! birçok mimar ve mühendis bu aleti ince- sidir; aynı melekler arasında Cebra- Öylesine büyüktü ki, “gölgesiyle tüm Nasıl olacağı bilinmemekle birlikte, 5 leyip eskizlerini yapacaktı. il (bir mekanizma içinde) aşağıya doğ- 1 Toskana halkını örtebilir”di. “Tanrı’nın mutlaka bir çözüm getireceği”ne Ayrıca, uzun kollu, güçlü bir vince de ru uçmaktadır.”[Jakob Burckhardt, E Yayınları tarafından yayımlanan inanılıyordu. Floransa’nın orta yerindeki ihtiyaç vardı. Mucit mimarımız “castel- İtalya’da Rönesans Kültürü (ç.B.Sıtkı Brunelleschi’nin Kubbesi: Görkemli Bir şantiye, ilahi dokunuşu bekliyordu. lo” olarak bilinen yeni bir araçla bu ihti- Baykal), Kültür Bakanlığı Yayınları, An- Uygarlık Abidesinin Siyasal, Sosyal, Mi- Bu dokunuş, ilahtan değil, kısa boylu, kel yacı da karşıladı. Ne de olsa Brunellesc- kara 1978, s.600 ] mari Öyküsü, bu muhteşem kubbenin ya- 6 kafalı, karga burunlu, kirli ve özensiz kılık- hi, “merhametsiz bir hesapçı” idi. 5 Ross King, age., s.65 pılışını tüm boyutlarıyla ele alıyor. lar içinde dolanan bir faniden geldi. Aynı zamanda katıksız bir Rönesans in- 6 Jules Michelet, Rönesans (ç.Kâzım Ber- Kültür tarihi araştırmacısı Ross King, Bru- Filippo Brunelleschi, kubbe işine, Ope- sanıydı, mimarinin Dante’si idi. “Onda ker), MEB Yayınları, İstanbul 1989s.64 nelleschi ve Santa Maria kubbesi örneğinde ra del Dumo’nun 19 Ağustos 1418’de Dante’nin ruhu, her şeyi kavrayabilmek zekâsı 7 Jules Michelet, age., s.67 insan ve doğa yasaları arasındaki ilişkinin açtığı yarışmayla talip olduğunda, Ro- vardır; fakat bu ruh başka bir Beatric’in, ra- 8 Ross King, age., s.159-160 büyüleyici bir hikâyesini sunuyor. TRAJİK KAHRAMAN BRUNELLESCHI! Aynı zamanda, Ross’un bu büyük yapı us- tasının başarısını kendi tarihsel ve toplum- sal koşulları içerisinde kavramamızı sağla- yan ve Belkıs Dişbudak’ın güzel çevirisiyle tadına vardığımız anlatımı sayesinde Bru- nelleschi, birey ve onun çatışmacı çevresi arasındaki ilişkiye odaklanan modernist ro- manların trajik bir kahramanına dönüşüyor. Kitaptan öğreniyoruz ki, Brunellesc- hi bir mucizeyi başarabilmek için insanın doğayla ve insanın insanla ilişkisinde hal- ledilmesi gereken çok çetin meselelerle dövüşmek zorunda kalıyor. Floransa nüfusunun beşte dördü- nü öldüren veba, bundan doğan işçi kıt- lığı, Arno Irmağı’nın hırçınlığı, Serc- hio Nehri’nin su taşkınları, Lorenzo Ghi- 10 2 Eylül 2021