Katalog

AĞABEY-KARDEŞ HAZİRAN’DA ÖLDÜLER, YÜREKLERE GÖMÜLDÜLER: NÂZIM HİKMET (3 HAZİRAN 1963) - ORHAN KEMAL (2 HAZİRAN 1970) Bitmeyen dostluk! Değerli iki sanatçımızın bitmeyen dostluğu yaşamın cilvesine bakın ki öldükleri ayda bile devam etmiş, “Haziranda ölmek zor” diye Hasan Hüseyin’e şiir yazdırmıştır. Böyle derin, anlamlı, karşılıksız bir dostluktur onların yakınlığı. Yaşam yollarını erken ayırsa da dostluklarını daima yüreklerinde taşıdılar. Onların devrimci birikimi gelecek kuşaklara pırıl pırıl aydınlık günler getirecektir. başlangıcında Orhan Kemal’in hapisten ve Yakındoğu’da barış hareketinin ge- IŞIK ÖĞÜTÇÜ çıkışını anlatacaktı: “Bir perşembe günü lişmesi açısından büyük önem taşıya- 4 bıraktılar Fuat’ı/ Akşam geç vakit/ Yürü- caktır.” GEL KARDEŞİM, GEL! dü elini kolunu sallaya sallaya,/ ıslık ça- 1 Nâzım Hikmet “Memleketimi Seviyorum” larak ve arkaya hapishaneye bakmadan./ AĞABEYDEN KARDEŞE şiirinde güneye gidememesine hayıflanır: Orda kalanlar demirli pencerelerden gö- ELEŞTİRİLER! “Memleketimi seviyorum:/ Çınarların- zetliyor gideni:/ bir parça hasret bir par- Budapeşte Radyosu’nda yaptığı bir ko- da kolan vurdum, hapisanelerinde yattım./ 3 ça keder ve haydi yolu açık olsun…” nuşmada arkadaşı Orhan Kemal’i hem Hiçbir şey gidermez iç sıkıntımı/ memleke- beğenecek hem eleştirecek, İki Kız öykü- timin şarkıları ve tütünü gibi./ Memleke- ULUSLARARASI BARIŞ ÖDÜLÜ sü ve Bereketli Topraklar Üzerinde ro- tim ne kadar geniş:/ dolaşmakla bitmez,/ ADAYI ORHAN KEMAL... manı için şunları söyleyecekti: tükenmez gibi geliyor insana./ ve güneye/ Yurt dışında olduğundan dolayı irtibat- “Biliyor musunuz? Maksim Gorki’nin pamuk işleyenlere gitmek için/ Toroslardan ları olmasa da Nâzım Usta fotoğrafta tut- aşağı yukarı bu mevzuyu işleyen bir bir kere olsun geçemedim diye utanıyorum.” tuğu Raşit’in elini hiç bırakmayacaktı. hikâyesi vardır. Orhan Kemal, Maksim Orhan Kemal de hapiste onunla ilgili gün- Nâzım Hikmet, ilerici Türk yazarı Orhan Gorki’nin tesiri altında kalmış demek lük tutacak, onun sıkıntılarını, mutlulukla- Kemal’in Uluslararası Barış Ödülü’ne istemiyorum. Belki Orhan Kemal oku- rını paylaşacak ve şiirlerini dinleyecekti. aday gösterilmesi konusu için Dünya Ba- madı bile onu. Fakat iki hikâye de ay- Nâzım Hikmet’in bu şiirine yazdığı “Mek- rış Konseyi’nden Mario Sokrat’a 20 Mart nı güzellikte. Orhan Kemal aşağı yu- 2 tup” şiiriyle hem Adana’yı anlatacak hem 1952’de bir mektup yazacaktı: karı bu mevzuyu Maksim Gorki kadar de kendisini davet edecekti: “Aziz Dostum, güzel işlemiş.” “Kardeşim Mazhar Lütfi (Nâzım Hikmet), Uluslararası Barış Ödülü’ne aday göste- “Orhan Kemal’de itiraz ettiğim bir Bir şiirinde: ‘ve güneye/ pamuk işle- rilmesi münasebetiyle Orhan Kemal’in ya- taraf var. Dili diyeceğim. Lüzumundan yenlere gitmek için/ Toroslardan bir ke- şamöyküsü ve eserleri ile ilgili bilgi istediği- fazla mahalli şiveyle yazıyor. Demek is- re olsun geçemedim diye utanıyorum.’ de- niz 1 Mart 1952 tarihli mektubunuzu aldım. temiyorum ki, nihayet Anadolulu insan- miştin. Yengemi al. Güneye gel bu bahar. Ressam: Haydar Özay Orhan Kemal, Türk edebiyatında, Türk lar, Anadolu köylerinin köylüleri yerli Sizi bekliyoruz kardeşim. Çok sıcak diye halkının özellikle de işçi sınıfının yaşa- dillerinde konuşmamalı. Konuşmalı ta- adı çıkmıştır Adana’nın. Yılmasın gözün. işçisi içinde, Türk esnaf, zanaatkârı için- mı ve çalışma koşulları hakkında gerçekçi bii. Fakat bu öyle olmalı ki, Anadolu’nun de, Türk aydını içinde mükemmel insanla- Bursa Hapishanesi’ni hatırlarsın ya. Bi- eserler yazan ilk yazardır. her tarafındaki insanlar anlasın ve İstan- rinci kısmın üst katı 52. Koğuş, şart olsun rın varlığına inanıyorum. Onun için şu Be- Eserleri, çok farklı okur çevrelerinde bullu da anlasın. Yani bütün Türkler anla- reketli Topraklar’da gayet eminim ki bütün taş çıkartır Adana’ya! Gel kardeşim gel!” tanınır. Kitapları özellikle Türk asker- sın. Bir itirazım bu. Bence buna dikkat et- Bu davet Adana’da gerçekleşmese de o havalide yaşayan köylülerin içinde mem- lerinin Kore’ye gönderilmesinden sonra mesi lazım. İkincisi de Bereketli Toprak- 10 Haziran 1951’de, Nâzım Hikmet’in İs- leketini dehşetli seven ve büyük insan olan popüler olmuştur. Orhan Kemal’in eser- lar Üzerinde’yi okudum, nefis bir roman. köylüler de vardır. İnsanlar da vardır. On- tanbul’daki evinde gerçekleşecek, hapis- leri barış için savaş ruhuyla doludur, ge- Fakat karanlık. İnsana müthiş bir ümitsiz- hane arkadaşına seslendiği şekilde Raşit lar yok kitapta. Onun için biraz karanlık. niş kitleler üzerinde büyük etkiye sahip- lik veriyor. Halbuki ben Türk milletinin hiç Biraz daha içine aydınlık koymasını ister- evladım, kızım dediği Nuriye Öğütçü ile tir. Bazı eserleri Yakındoğu halklarından de ümitsiz bir durumda olduğuna kani de- 5 torunlarım diye sevdiği Yıldız, Kemali ve dim doğrusu.” okurlar için de tanıdıktır. Önümüzdeki ğilim. Türk milletinin geleceğinin çok gü- ismini taşıyan Nâzım’la o pazar gününü Orhan Kemal üstadını duymuş gibi ki- günlerde eserlerinin Rusça çevirileri ya- zel olduğuna kaniyim ve bu güzel geleceği hep beraber geçireceklerdi. tabın ikinci baskısında pek çok değişik- yımlanacaktır. Orhan Kemal’e Ulusla- de bugünkü yaşayan insanların yapacağı- Orhan Kemal’in Nâzım Hikmet’i son lik yapacaktı. Orhan Kemal, 1965 yılında rarası Barış Ödülü verilmesi, Türkiye’de na inanıyorum. Türk köylüsü içinde, Türk Nâzım Hikmet’le 3,5 Yıl anı kitabını şun- görüşüydü. Nâzım Usta, 17 Haziran 1951’de bir daha dönmemek üzere yurtdı- ları söyleyerek yazacaktı: şına gidecekti. “Defterlerim vardı, onun en tipik ha- reketlerini günü gününe not ettiğim, ona ‘HAYDİ YOLU AÇIK OLSUN’ dair kocaman bir kitap yazmaya yetecek yığınla belgeyi kaydetmiş olan defterle- Hapishane yıllarında ağabey kardeş gibi olan yakınlıkları Orhan Kemal’e rim. Onlar artık elimde değil. Biliyorum, hikâye ve romanda yol almasını sağ- biliyorum ki, Nâzım Hikmet’i ona layık layacak itici gücü verecekti. Hapisten olduğu şekilde yazamadım.” Adana’ya döndükten sonra da onun ede- Yaşam yollarını erken ayırsa da dost- biyatta ilerleyişini takip edecek, ürettiği luklarını daima yüreklerinde taşıdılar. On- kumaşların satışından ona destek olması ların devrimci birikimi gelecek kuşaklara için para gönderecekti. pırıl pırıl aydınlık günler getirecektir. n Orhan Kemal hapisten çıktıktan sonra 1 Nâzım Hikmet mektubunda bir ricada bu- Nâzım Hikmet Tüm Eserleri / Nâzım lunacaktı: “Benim Manzaralar’da bir iş- Hikmet / Cem Yayınevi 2 çi Fuat vardır, onun eser icabı tahliyesi ve Yazmak Doludizgin / Orhan Kemal / Adana’ya gitmesi, orada tesviyecilik etmesi Işık Öğütçü / Everest Yayınları 3 gerekiyor. Sen kendini onun yerine koy ve Nâzım Hikmet Tüm Eserleri / Nâzım bana mektuplarında onun ağzından muhi- Hikmet / Cem Yayınevi 4 tine ve insanlarına dair bir iki şey yaz. Ben Nâzım’la 7 Yıl / Galina Kolesnikova / onları işler, Manzaralar’da kullanırım.” Halkevleri 5 Ve yazacak, Nâzım Hikmet de şiirinin Uluslararası Sosyal Tarih Enstitüsü 10 3 Haziran 2021