Katalog

BURHAN SÖNMEZ’DEN ‘TAŞ VE GÖLGE’ KITAP BULMACA Hazırlayan: MUSTAFA BAŞARAN [email protected] Bir arayışın, duruşun romanı Taş ve Gölge (İletişim Yayınları), iki bin yıllık zaman dilimine yayılan geniş bir coğrafyada, merkezine mezartaşı ustası Avdo’nun hikâyesini alarak, insanın asıl hikâyesinin kendisini aramak olduğunu söyleyen bir arayışın romanı. zamanının büyük gezgini Evliya Çelebi, TOPRAK ARAS Hazreti Yunus’un Ninova halkıyla Kürt- çe konuştuğunu söyler. Belki onun dedi- AVDO VE YEDİ ADLI ADAM! ği doğrudur. İstersen sen de benim akra- Burhan Sönmez’in romanı Taş ve Göl- balarımla Kürtçe konuş.” ge, zaman zaman birbiriyle kesişen ve İnanışlar da böyledir. Mardin’de Mor Merkez Efendi Mezarlığı’nda son bulan Mihayel Kilisesi ile Şeyh Zırrar Camisi iki farklı damardan akmaktadır. yan yanadır. Jozef Usta bu hakikati di- Birinci damarda mezartaşı ustası Avdo’nun le getirip kendisine hangi peygambere hikâyesi, ikinci damarda da belleğini yiti- inanması gerektiğini soran Avdo’ya ça- ren ve bir ömür kim olduğunu bulmaya ça- lışkan ve iyi biri olmasını öğütler. lışan, bunun için şehir şehir, ülke ülke do- Bu iki öğüt bu kadim topraklarda yaşam laşan Yedi Adlı Adam’ın (Ali, Haydar, İsa, Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek bulmuş bütün dinlerin ortak paydasıdır. Musa, Muhammet, Yunus, Adem) hikâyesi biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın Yine havari Pavlus gibi yollarda ken- anlatılmaktadır. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına dini bulmaya çalışan İsa, Kudüs’te Mu- Avdo, Urfa’da pazar yerinde kaybetti- sarktığını gösterir). Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan sa diye tanıtırken kendini Yahudilerin, ği annesini bulmak için küçük yaşta şehir aşağıya doğru Bir Avuç Kıvılcım adlı kitabın yaratıcısının adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse aynı Hıristiyanların, Müslümanların adını se- kitaptan bir metin ortaya çıkacaktır. Geriye kalan harfleri de siz tahmin ederek metni oluşturun. şehir gezer. Bu kadim topraklarda hep var vip ona yakınlık göstermesi de bu coğ- olmuş ve hep var olacak birçok dili, dini rafyanın dilleri gibi dinlerinin de birbir- Tanımlar ve sözcükleriniz: I. “Söyle Bana ........................” inanışları öğrenir fakat kendini bir dile de (Nurullah Genç’in hayata armağan ettiği ke- leriyle akraba olduğunun kanıtıdır. bir dine de hapsetmez. A. Avusturya hanedanında prenses. limeler, şiirin en güzel duraklarına götürüyor Bu bağlamda Avdo Usta’yı, Hayma- okuru yeniden.) DİRİLER VE ÖLÜLER! — — — — — — — — — na Ovası’ndan Mezopotamya Ovası’na, 2 17 28 39 64 34 46 61 67 — — — — — — — Avdo Usta uzun yıllar şehir şehir gez- İstanbul’dan Dersim’e, Kudüs’e Kahire’ye 1 54 10 33 58 44 73 miş, birçok mezartaşı yapmış, ağanın kadar uzanan ve insanlığın ortak mirası olan B. Fakir Baykurt’un bir romanı. küçük oğluyla nişanlı bu geniş coğrafyada, yine in- (Yazar, istemedikleri adamlara verilen kızla- J. “............ Işığı Sokağı” Elif’e âşık olmuş, ağanın sanlığın büyük bir kısmının rın kendilerini asarak kaderlerine karşı koy- (Stefan Zweig’ın bir romanı) iki oğlunu öldürmüş, kü- paylaştığı dillerin ve inanış- maya çalıştıkları öykülere inat, edebiyatta — — çük Baki’nin ölümüne ne- devrimci tutumunu sürdürerek, boyun eğ- ların temsilcisi olarak gör- 12 60 meyi değil, direnmeyi yüceltiyor bu roma- den olmuş, idama çarp- mek gerekir. nında.) tırılmış, affa uğramıştır. Anne, daye, emo, umm, K. Yararsız, işe yaramaz. Cezaevinden çıkacakken — — — — — — mayrig, mama (Türkçe, — — — — — — — 5 16 37 59 71 78 Elif’in, kocası tarafından Kürtçe, Süryanice, Arapça, 40 51 23 65 57 18 43 öldürüldüğünü gazeteler- Ermenice, Rumca) bu top- C. Merdiven korkuluğu. den okumuş, Elif’in Mer- raklarda maya bulmuştur, — — — — — — — — kez Efendi Mezarlığı’na bu topraklara aittir. Birini 50 68 25 7 41 14 32 66 gömüldüğünü öğrendikten yok saymak, unutturmak sonra da mezarlıktaki ku- bu toprakları verimli kıl- D. “O gece amcam o ........................... sa- lübeye yerleşmiştir. maz, çoraklaştırır. rı saçlarıyla düşüme girdi. Masmavi gözleri Doğduğu yeri değil ölece- Ömrü boyunca kaybet- vardı onun... Ben zaten onu öylesine sever- ği yeri seçerek -Elif’in me- dim ki onu ya göklerin ya denizin koynunda tiği belleği bulmaya çalı- zarının yanındaki yeri kendine ayırmış- doğmuş sanırdım.” şırken bir yandan da savaşlardan kaçan (Halikarnas Balıkçısı) huzuru bulan Avdo Usta bir bakıma ken- İsa, Avrupa’da savaş çıktığını öğrenince di gerçeğine ulaşmış, mezarlığa gelenle- Mardin’den Kudüs’e kaçmak ister. — — — — — — — rin gerçeği anlayamayacaklarını fark etti- 13 53 70 42 35 75 20 ğinde de susmuştur. TOPLUM, İNANÇ, DİL KARDEŞLİĞİ! E. Tasfiye. Mezarlara bakarak ölülerin ruhlarını gö- İsa’nın arayışına saygı duyan Jozef Us- ren, onların kederindeki biçimi bulmaya — — — — — — — — — — ta, Kudüs’te akrabaları olduğunu, onları 29 56 49 63 11 21 38 3 45 62 çalışan, mezartaşlarını da buna göre yapan görürse kendisine yardımcı olacağını söy- Avdo Usta’nın ulaştığı gerçeği yıllar önce lediğinde İsa, Süryanice bilmediğini, on- F. Kemal Sayar’ın bir kitabı. kendisine Jozef Usta söylemiştir: “Diri- larla nasıl anlaşacağını sorar. — — Jozef Usta’nın yanıtı bu topraklarda in- ler bazen iyidir, ölüler her zaman iyidir.” 4 31 Taş ve Gölge, aynı zamanda bir sanların da inanışların da dillerin de kar- duruşun da romanıdır. Bu duruş Dersim deş olduğunun kanıtıdır: G. “Keder ve sevinç arası oynayan ibre, fır- “Onlar bu topraklarda konuşulan İsyanı’nda Dersimlinin, Osmanlı - Alevi tına gösteren barometreler gibi keder çizgi- çatışmalarında Alevilerin, Ninova’da Hz. her dili bilir. Geçen gün kuzenimden sine düşüp yaslandı mı artık ne yapsan na- 1659 ÇÖZÜM: A. CENAZE, B. EDİTÖR, C. gelen mektup Süryanice başlıyor, Türkçe Yunus’un, Truva Savaşı’nda Priam’ın, file!” MANTOLU, D. AYSBERG, E. LANSMAN, (Bir Kadının Penceresinden, Oktay Rifat) devam ediyor, Kürtçe bitiyordu… Bizim sistemle öğrenci çatışmalarında öğrenci- F. SIFIR, G. ÜTÜLEME, H. RADYUM, I. lerin ve bu kadim coğrafyada ötekileşti- atalarımız üç bin yıl önce Ninova şeh- — — — — ENGEBESİZ, J. YÖNETİCİ, K. ADAM. rini kurmuşlar. Tanrı, Hazreti Yunus’u rilen, yok sayılan tüm inanışların, bütün 24 15 55 36 Metin: “Ben nerde bir çift göz gördümse, Ninova’ya göndererek insanları uyar- dillerin yanında konumlanan bir duruş- H. Veciz. tuttum onu güzelce sana tamamladım. Sen masını söylemiş. Biz Hazreti Yunus’un tur. Bir yazar / aydın duruşudur. binlerce yaşayasın diye.” (Namık Kemal) orada Süryanice veya Aramice ya da Bu yolda edebiyat var olsun, diyelim. — — — — — — — 47 9 19 27 52 77 74 Akatça konuştuğunu sanırken, Osmanlı Burhan Sönmez’e de selam. n 18 KITAP 9 Aralık 2021