Katalog

MERHABA debiyatta çığır açmış ben- E zersiz usta Borges ile el- li yıl önce 22 yaşında bir üniver- site öğrencisiyken tanışan Jay Parini’nin bu tanışmanın öy- küsünü anlattığı, bilmediğimiz Söz uçmaz, uçsa masal olmazdı Borges’le de tanıştırdığı kitabı Borges ve Ben - Bir Karşılaşma çevresinde ve ustanın yazınına ilişkin ayrı bir irdeleme eşliğinde “Söz uçar yazı kalır” derler. Ama söz uçmaz. Yazının kalıcılığını ise onun niteliği belirler. Jorge Luis Borges kapağımız- Mutlaklık taşımaz. Sözlü kültürün (feodalitenin) ürünü olan masallar ise hiç uçmamıştır. da. İlknur Özdemir’in ve Feridun Yüzyılları aşıp bugüne gelmiştir. Ama gelenlerin hâlâ sözlü olarak anlatılması en temel sorun Andaç’ın incelemeleri... Üçüncü sayfamızda, “Söz uçar olarak karşımızda durmaktadır. yazı kalır” sözüne atfen sözün uç- madığını, yazının kalıcılığını onun niteliğinin belirlediğini ifade ettiği; asallar insanın geçmişten GÜNÜMÜZ YAZILI VE ELEŞTİREL ÇOCUKLARA YAZILI METİNLER sözlü kültürün (feodalitenin) ürünü bugüne taşıdığı en muhte- KÜLTÜRE DAYANIR! ULAŞTIRIN! şem, en damıtılış ürünleri- Günümüzde kitaplar vardır. Kitapla- Çocukların yazılı metinlerle karşılaşma- olan masalların ise hiç uçmadığı- dir. Onun kaygısını, korku- rı elinize alırsınız, okursunuz, sorgularsı- sını sağlamak aynı zamanda okunan met- nı, yüzyılları aşıp bugüne geldiğini M sunu, özlemini, cinselliğini, nız, değerlendirirsiniz, eleştirirsiniz, olum- ni tanımak görmek ve çocukla tartışmak, imlediği “Söz uçmaz, uçsa masal yanlışlığını en çıplak haliyle anlatır ve ah- lar ya da reddedersiniz. Ama masala bu- paylaşmak anlamına gelir. Çocuğunuzla olmazdı” başlıklı yazısıyla Necdet laki sınırlaması yoktur. Bu sınırlamayı an- nu yapamazsınız. metni tartıştığınızda onun nasıl bir dünya- Neydim yer alıyor. latıcı belirler. Masal denetimsizdir. Masal sorgulana- nın içinde dolaştığını düşüncelerini ve et- Özdemir İnce, Fransız us- Masalların bir başka temel özelliği de maz, masal reddedilemez. Masal akıldan kilenimlerini görmek demektir. ta tarihçi ve Doğu uzmanı Gas- hedef kitlesinin kesinlikle çocuk olma- çıkmaz. Sizi kuşatır ve sizin yaşamınızı Bunu saçma bir denetlemeyle değil, ton Gaillard’ın 1920 tarihli, ül- masıdır. Masalların ortaya çıktığı dönem- bilinçaltından yönetir. Masalın dili ve ritmi eleştiri kültürünü kullanarak yapmak, ço- kemizde ise 2020’de Kanon de çocuk, bir varlık olarak özel bir değere bunu çocukta oluşturur ve onu kuşatarak cuğun özgüvenini artıracak, sorgulama Yayınları’nca yayımlanmış, tari- sahip değildi, bir hedef kitlesi hiç değildi. kendi anlayışını dayatır. eleştiri, olumlama ve reddetme durumla- himize tanık bir Avrupalının vic- Yetişkinlerin var olduğu bir ortamda bir Günümüzde çocuğu eğitmek amaç- rını güçlendirecektir. danının sesi niteliğindeki, Sevr kenara ilişen çocuk - yetişkinler dünyası- lı kullanılan masallar vardır ve bu masal- Antlaşması’yla biten ve henüz na kabul edilme yedi yaşla başlar - onların lar aracılığı ile çocukta istenilen değerler ELEŞTİRİ KÜLTÜRÜNÜ ÖĞRETİN I. ve II. İnönü Savaşları (1921) dinlediğini dinliyordu ve sınırlama yoktu. oluşturulabilmektedir. Çocuklara metnin iktidarını değil, metnin ve Ankara Anlaşması’nın yapıl- Bu sınırsızlık, metnin neye ilişkin oldu- Bu değerlerin ne olduğunu ise çocu- yol arkadaşlığını içselleştirin ki arkadaşlı- madığı bir dönemde yayımla- ğuna dönük içeriği de etkiliyordu. Sapkın ğun davranışlarını izlemeden kavramanız ğı anlamsızlaştığında hoşça kal diyebilsin. nan, Avrupa’nın Türklere karşı içerikleri olan masal derlemelerinin (çocuğa mümkün değildir. Oysa çocuk bunu masalda yapamaz. ırkçı bir politika sürdürdüğünü, verilen metinler) geçen ay ve yıllarda cid- Masal denilen her metin masal mıdır? Çünkü masalın otoritesi reddedilemezdir. I. Dünya Savaşı’nın Osmanlı’ya di tartışmalar yarattığını hatırlamak gerekir. Değildir elbette. Bir yazarın elinden çık- karşı bir tür Haçlı Savaşı oldu- mış olan metinlere masalımsı denir. Bun- ANLATICILAR YETİŞKİNLERE ğunu yazdığı kitabı Türkler ve SÖZLÜ KÜLTÜR ANLAYIŞI lar yarı fantastik metinlerdir basılı ve yazı- MASAL ANLATSIN! Sözlü kültür kendi içinde değerlerini lıdır, dahası çocuğa göredir. Eğer yetişkinler masala teslim oluyor- Avrupa’yı merceğe alıyor. oluşturmuş ve buna göre toplum yapısını sa bu sadece onların sorunudur. Bu alan Mehmet S. Aman, Enis Batur’un biçimlendirmiştir. Onu değişmeksizin bu- MASAL AYNI MI KALMALIDIR, denetimsiz, sorgulanamaz, eleştirilemez dile odaklandığı, Tanpınar’a değin- güne aynı yöntemle taşımak ciddi sorun- YENİDEN Mİ YAZILMALIDIR? bir alandır ve orada çocuğun dolaşması diği, imgelerin, dizelerin, dörtlük- lar yaratır. Klasik masallar kendi dönemlerini ve o ormana terk etmekle eşdeğerdedir. lerin tesadüfi karşılaşmalarını ele Masal, mit, destan, ninni, halkbilimci- dönemin ahlakını, kültürünü, yaşam bi- Yetişkinler en azından kendilerini ko- aldığı “Çekmeceler Kitabı” dizisi- ler, yazınbilimciler, antropologlar, sosyo- çimini temsil eder. Masal derleyiciler bi- ruyacak bilince ulaşmış olmalıdır. Yoksa nin ikinci kitabı Denemek Sapmak’ı loglar açısından sayısız zenginlik içerir ve le o masallara müdahale etmişler, ken- orada kendilerine sunulan fantazya onları inceliyor. önemli araştırma alanıdır. Buna kimsenin di kültür ve inançlarını o masallara yansıt- daha büyük travmalara sürükleyebilir. Nursun Erel, Paulo Coelho’nun itirazı olamaz; ama eğer onları değişmek- mışlardır. Grimm Masalları buna en çar- Kimi masal anlatıcılar üç aylık eğitim- genç bir okçu ile aynı sporun sizin bugüne, günümüzü (çocuğu) belirle- pıcı örnektir. Grimm Kardeşler derledikle- le terapi yapma cesaretini gösterip psiki- ustası marangoz Tetsuya ara- mek için taşırsanız burada önemli bir so- ri masalları Hıristiyan ahlak süzgecinden yatrların ancak yirmi yıllık eğitimle ulaştık- sında geçenleri öyküleştirdiği ve run vardır demektir. geçirerek yazıya geçirmişlerdir. ları süreci aşmakta ve topluma gerçekdı- Tokyo Olimpiyatları’nda okçuluk Masal, anlatıcısına göre anlam ve biçim şı bir meslekleşmeyi de sunmaktalar. dalında altın madalya kazanan MASAL ANLATICILARI kazanır. Anlatıcı kendi dil ve kültürel özel- Buna yol açan kişi ve kurumların so- milli sporcumuz Mete Gazoz’a BUGÜN NİYE VAR? liklerini masala yükler ve buna göre anla- rumlulukları anımsatılmalıdır diye düşü- ithaf ettiğini açıkladığı Okçu’nun Türkiye’de son yıllarda hiç olmadığı ka- tır. Oysa bu metinler de bugün yeniden ele nüyorum. Sertifika diploma değildir. Yolu’nu değerlendiriyor. dar masal anlatıcıları ortaya çıktı. Bunlar alınabilir ve geçmişte yapıldığı gibi bugü- Y. Bekir Yurdakul, Kaan Elbingil’in için kurslar, sertifikalı eğitimler oluşturuldu. nün kültür anlayışı yaşam biçimi ve diliy- KİTAP, ÇOCUĞA EN yalın dille hayatın her alanında ön- Resmi ya da özel kurumlar bunu gerçek- le ele alıp onlara yeni bir hayat verilebilir. YAKIN ARKADAŞTIR! celikle ve ivedilikle sevgiye, anla- leştirmek için yarış halinde. Eğitim sistemi Sorgulanabilir eleştirilebilir kitap, çocu- yışa yer açma çağrısıyla öne çı- de bunu destekliyor görünüyor. ANTİMASALLAR VE CİNSİYET ğun hayatında öncelenmiş bir konumda Sözlü kültür denetlenemez bir kültür- EŞİTLİĞİ olmalıdır. kan Kardeş Mardeş Deme Bana dür. Çocuklara hangi metnin nasıl ve Bu konuda dünyada başlamış bir sü- Masalımsı ya da yarı fantastik metinler ve Nazmi Ağıl’ın kirletilmemiş bir hangi gerekçeyle anlatıldığı ve onda han- reç bulunmaktadır. Klasik masalların te- çağın masalları olarak ele alınabilir ama doğada, bir keçiyoluna arkadaş, gi etkileri, (olumlu-olumsuz) yaratacağını mel anlayışı olan kadını erkeğin hizmetçi- bunlar ancak kitap olarak çocuğa ulaştı- şırıltılarla akan bir derenin türkü- bilmeden, onlara sözlü metinlerle gitmek si olarak ele alması artık yeni masalımsı- rılmalıdır. süne eşlik ettiren Odamda İnek geleceğin nasıl biçimlendiğini bilmeden larda (antimasallar) kullanılmamaktadır. Bu konuda yayıncı ve editörler sorum- Var! kitaplarını inceliyor. yola çıkmak dahası bir uçurumdan atla- Çocukların cinsiyet ayrımı bu metinler- ludur. Bu olursa yazarlar da kendilerini Vitrindekiler ve Mustafa mak gibidir. Aşağıda çok güzel bir deniz de yoktur ve kadını aşağılayan hiçbir alt yazma konusunda daha özgür hissede- Başaran’ın hazırladığı Bulmaca de olabilir, kayalıklara da takılabilirsiniz. metin bu metinlerde yer almamaktadır. ceklerdir. n ile düşün serüveni sürüyor. İyi okumalar... l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni (Vekâleten): Arif Kızılyalın l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş, Serhan Eren l Grafik: Mehmet S. Aman l Sorumlu Müdür: Hakan Akarsu l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Reklam Genel Koordinatörü: Esra Bozok l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet.com.tr l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: KITAP 11A/41 Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir.