Katalog

Borges’in dilleri... Borges oyuncu ve yalancı bir anlatıcıdır. Okur/u/nu şaşırtmayı sever üstelik. Dini ve felsefi düşüncelerini anlatılarında mesellere dönüştürerek vermesi ise bir başka özelliğidir. Evreni düşleyen bizden başkası değildir düşüncesinde gezinir hep. Yerli ve yerel, folklorik değildir; moderndir. Üslup yaratmak yerine, yeni bir bakış getirerek “edebi töz” yaratmak onun önceliği olmuştur. Bölünmüşlük ve her şeye ulaşma / bulaşma deneme duygusu da belirgindir Borges’te... Şunu diyordu bir yerde: “Eğer dili kullanıyorsanız, sürekli metafor kullanmak zorundasınız.” Onun çağrısı, yazıda kendi olmaktır. Kendi sesini var ederek yazmak için yolunuzun Borges’ten geçmesi kaçınılmaz! LIFE Jorge Amado > tropikal şehvet. Mar- BORGES VE BÜYÜ - ZAMAN Jorge Luis Borges oyuncu ve ya- quez > çılgın düş gücü. Karayip ye- lancı bir anlatıcıdır. Okur/u/nu şaşırt- rel kültürü. Borges, yine yerelliğe bağlı kal- mayı sever üstelik. İşte rüya kavramı burada başat ögedir onun için: maz. Gezindiği dünya edebiyat atla- sı onu besler, kendi kültürel varlığını “Borges’e en büyük keyfi veren aydınlatır, oradan alacaklarının ayır- şey, zihinle, rüyalarla, uzam ve za- manla böyle oynamaktadır işte. Oyun dına vardırır. Bu anlamda uzun sözü seçmez. Kı- ne kadar karmaşıklaşırsa o kadar ke- sa anlatıyı, düşünsel özü, imgeyi, an- yif alır. Sırası gelince rüyayı görenin laşılırlığı, yalınlığı seçer. Her bir anla- de rüyası görülebilir. ‘Zihin rüya gö- tısında düşünce parıltısı, neyi /ne için rüyordu; gördüğü rüya Dünya’ydı.’ söylediğinin derin anlamı vardır. Demokratius’tan Spinoza’ya, Yerli ve yerel, folklorik değildir; Schopehauev’den Kierkegaard’a ka- moderndir. Üslup yaratmak yerine, dar bütün düşünürlerde paradoks ni- yeni bir bakış getirerek “edebi töz” teliği taşıyan entelektüel olasılıkları yaratmak onun önceliği olmuştur. arar durur Borges.” (Andre Maurois) Borges yazarken, kendini de ye- BORGES’TE BELLEĞİN ÇAĞRISI ANLATAN BORGES İLE etkileyici / kurucu kaynak olmasını an- niden yazar. Öyle bir noktaya gelir ki, Borges’in anlatılarındaki karmaşıklık, ANLATICI BORGES latır bize. “Borgesvari” tanım yerleşik “Bu satırları hangimiz yazıyor, ben mi onun algı ve bellek yolculuğunun yan- Anlatan Borges ile anlatıcı Borges’i bir hal alır bu süreçte. bilmiyorum” diyebiliyor. sımalarından kaynaklanır. Nedir bunlar ayrı tutmak gerek. Merkez teması la- Dini ve felsefi düşüncelerini, anla- İSPANYOLCANIN GÜCÜ! denilirse “Borges’in hiçbir sistemi, hiç- birent, ama aynasının da karşısındadır tılarında mesellere dönüştürerek ver- Onun düzyazı ve şiirlerinin dün- bir programı, hiçbir genel düzeni yok- hep. Ne çok aynaları vardır üstelik. mesi ise onun bir başka özelliğidir. ya dillerindeki dolaşımı İspanyolca- tur” düşüncesinin yanı sıra (N.T. Giovan- Önce okur >sonra şair> sonra dene- Evreni düşleyen bizden başkası değil- nın gücünden de kaynaklanıyor. Gez- ni) kendi sözlerine kulak verelim ilkten: meci: Bunların bileşkesiyle kurulan bir dir düşüncesinde gezinir hep. gin / sömürge bir dil. Borges, kökenini “Belli herhangi bir kurama sahip çıkmı- anlatıcı. Modern zamanların anlatıcısı. Rüya içinde rüya yazı konusudur Cervantes’te bulur. Ama anlatı dünya- yorum.” Bu da şunu gösterir, onun me- Borges’i bir anlatıcı olarak günümü- sıklıkla. (Gizli Mucize / Ficciones Ha- sını dünya kültürleri üzerinde kurar: lez anlatıcı kimliğinin her şeyden beslen- ze taşıyan, Samuel Beckett, Fernando yaller ve Hikâyeler) Juan Peron - onunla uzlaşmaz. diği: Ansiklopedi maddesinden, sözlük- Pessoa, Pablo Neruda ile aynı eksen- Yazdıklarına oradan bakınca Adolfa Bioycasares - dostu. Silvina ten, hayattan, yapıttan, yazardan, söz- de anılmasını sağlayan edebi birikimi- Borges’in bize bu bilinci / bakışı nasıl Ocampo, “Sur” dergisinin kurucusu - den, rüyadan, nesneden, anlatılanlar- nin zenginliğidir kuşkusuz... taşıdığını iyice gözleriz. Şunları da göz Victoria Ocampo’nun kız kardeşi. Mar- dan... (Gölgeye Övgü, s. 255-265) O zenginlik, biriktirdiklerinin sayısal ardı etmeden okuruz her bir yazdığını: quez - üzerindeki etkisi. Roger Caillois “Estetik kuramlara karşı kuşkucu- varlığında değildir kuşkusuz. 20. yüz- “Onun öykülerindeki çatallanan yol- - onu Fransızcaya taşıyan 1944-1953. yum. O kuramlar genellikle işe yara- yıl edebi coğrafyasına taşıdıkları, açtı- lar. Ayrıntılardaki kesinlik / kusursuz- Alef, Yolları Çatallanan Bahçe, Kum mayan soyutlamalardır.” ğı ufuktadır. luk. Polisiye hikâyeler (Ölüm ve Pu- Kitabı okunmadan Borges’i nasıl anla- Bölünmüşlük ve her şeye ulaşma / Tanındıkça daha çok okunan yazar- sula). Meseller, kıssadan hisseler. yabilir, tanımlayabilirsiniz ki? bulaşma deneme duygusu da belir- lardan biridir o. Bu da sanırım, o biri- Borges’in buluşları... Buluşları olan, Büyülü gerçeklik > fantastik ede- gindir onda... Şunu diyordu bir yerde: kimin parıltısını göstermektedir. yenilikçi yanı. Edgar Allan Poe onu biyat, hem sınırında hem de sınırları- “Eğer dili kullanıyorsanız, sürekli meta- “Borges edebi kurgu yöntemlerini doğuran ana kaynaktır.” nı aşan bir yerdedir onda. Gerçekliğin for kullanmak zorundasınız.” değiştirmekle kalmadı, yazıların içeri- Borges’te görülebilir / gözetlenebi- sınırlarını yıkar > düş / mitos / efsane Onun çağrısı, yazıda kendi olmaktır. lir bir bakış vardır. Şu anlatıcılar onunla ğini ve yazarların düşüncelerini de de- / büyü / yerel motifler girer edebiyata. Kendi sesini var ederek yazmak için kan bağı kurabileceklerimizdir: Joyce, ğiştirdi.” (James Woodall) “Fantastik ve yeni”dir. yolunuzun Borges’ten geçmesi kaçı- Dante, Goethe, Shakespeare, Cervantes. Aslında bu düşünce bile Borges’in Alejo Carpentier > antinatüralizm. nılmaz, bence! n 12 16 Aralık 2021