Katalog

DAG SOLSTAD’DAN ‘PROFESÖR ANDERSEN’İN GECESİ’ Var olmanın dayanılmaz kayıtsızlığı! Profesör Andersen’in Gecesi (Yapı Kredi Yayınları / Çev. Banu Gürsaler-Syvertsen), elli beş yaşındaki bir edebiyat profesörünün kendisiyle karşılaşmasının hikâyesi. Bu karşılaşmaya bir cinayet neden oluyor. Dag Solstad’ın sanatının temel esini, varoluşsal bir arayış. Onun karakterlerini anlamak, hikâyenin içinde yer aldıkları sırada hangi koşullarda ve yaşta olduklarını anlamakla yakından ilişkili. Bu nedenle kahramanı Pâl Andersen’in yaşamını ne yaparak geçirdiği ve özellikle de yaşı önem kazanıyor. sel tatlıyı sofraya getirir ardından. Ru- şu öze dönüşecektir. Romanın akışından NALAN ARMAN hunda dinsel olmasa da sosyal bir iç hu- anladığımız üzere, kayıtsızlığı özü ol- zur duyar. Nadiren yaşama fırsatı buldu- muştur. TOPLUMSAL YAPIYA ğu bir şeyi bizzat yaşıyor olmasının so- Profesör Andersen’in Gecesi’ni suç ve DESTEK VERMEK nucunda ilk kez kendisini varoluşuyla ceza kavramları üzerinden de okuyabi- YA DA VERMEMEK! barışık hissetmektedir. Toplum, insanın liriz. Böyle düşününce Dostoyevski’nin Dag Solstad’ın romanı Profesör içinde yer eden müthiş bir güçtür. Suç ve Ceza’sı geliyor akla. İki romanın Andersen’in Gecesi’nin (Yapı Kredi Ya- Andersen, bu huzurlu bir Noel akşa- da polisiye olabilme potansiyeli var. İki- yınları / Çev. Banu Gürsaler-Syvertsen) mında kendi için temel sinde de cinayet birtakım kahramanı Pâl Andersen, on yıldan beri bir deneyim yaşar. sorgulamalara ev- yalnız yaşayan bir adam. Pencereden riliyor. Suç ve “Norveç’in başkentinde yaşayan ve bakarken Ceza’da hayatta başarı kazanmış elli yaş civarın- daki entelektüellerden oluşan” bir arka- daş grubu var. Aralarındaki bağ geçmişe, 1960’la- rın başlarına, Oslo Üniversitesi Blindern Kampusu’na dayanıyor. Her biri kendi çapında radikal birer öğrenci olmuş. Andersen de diğerleri gibi görme- KARANLIKTA KALMAK! si ve anlaması yolunda eğitildiği Ahlaken bir çöküş mü yaşan- düzenin değil, bu düzenin dağıl- maktadır, yoksa insan eylemi çe- mış halinin peşinden gitmiş. Fa- lişkilerle mi doludur? kat Noel kutlaması için arka- Var oluşun dayanılmaz vah- daşlarıyla bir araya geldiğinde şeti, hatta anlamsızlığı mıdır 1990’ların tipik fotoğrafı çıkı- bu? Kayıtsızlığa yol açan yan- yor ortaya. lış ifadeler kullanmak / dil “Toplumsal yapıya destek midir? verenler” olmayı hep reddet- Bizi tarih bilincimizden tikleri halde konumları itiba- koparan tüketim hızımız mı? rıyla devletin verdiği emirleri Sanatta sarsıcı etki mi, içten yerine getiren, toplumsal ya- içe hissedilen haz mı değerli- pının destekçisi onlar. dir? Tutku mu, sadakat mi? Dag Solstad’ın anlatıcısı oku- Bu sorular, romanı bütün yucusuna, ince bir alayla, hizaya haline getiren harcın “karan- geçmiş bu grubun oldukları şeyi lıkta kalma” kavramı olduğunu inkâr ettiğini anlatıyor. düşündürüyor. Yazar, boşlukları kullanarak BİR NOEL AKŞAMI karanlıkta kalanları uzun uzadıya VE SOSYAL İÇ HUZUR! sorguluyor. Profesör Andersen’in gözlerini sa- lonundaki Noel ağacına diktiği sah- İRONİK MİZAHİ YAKLAŞIM neyle roman açılıyor. Daha ilk sahne- Yinelenerek müziğe dönüşen ayrıntı- de Edmund Husserl’in “yaşam dünyası” lar Solstad’ın kurgu eserlerle ilgili kli- adını verdiği, tüm faaliyetlerimizin ger- şeleri başarıyla tersine çevirdiğini gös- çekleştiği ve artık kanıksamış olduğu- teriyor. Uzun paragraflı, bölümsüz, ne- muzdan genellikle farkına redeyse diyalogsuz olan romanları bi- varamadığımız sosyal, tarihsel ve karşı binada sorgulamalar çimsel olarak da yenilikçi. fiziksel çevreye ilgi ve dikkatini işlenen bir cina- Raskolnikov’u, Karakterlerinin kederlerini ya da mi- vermeye başlıyor Andersen. yete tanık olur. Bu, kilit “Kocakarıyla kız kar- zah duygusunu hissedemesek de yaza- O anda gündelik dertlerin dışındadır bir andır ve bir seçim yapması ge- deşi Lizaveta’yı baltayla öldüren ve rın ironik mizahi yaklaşımını kuvvetle ve metafizik meselelerle arasındaki per- rekmektedir. Cinayeti ihbar edecek mi- soyan benim” diyerek suçunu kabul et- hissediyoruz. de kalkmıştır. Yaşı ve koşulları hayata dir? Bu gizem romana güç katar. me noktasına getiriyor. Aynı yaklaşımı Mahcubiyet ve Hay- ilişkin düşüncelere yönelmesi için Bu kabulde suçun karşısında yer al- siyet, Lise Öğretmeni Pedersen’in Ül- gayet uygundur. ‘VAR OLUŞTAN ÖZ’E ma var. Andersen ise ihmalden doğan kemize Musallat Olan Büyük Siyasi Noel akşamının içinde derinden yer SUÇ, CEZA VE KAYITSIZLIK! bir günah işliyor ve giriştiği varoluşsal Uyanışa Dair Anlatısı ve T. Singer adlı etmiş olmasının ne kadar garip olduğunu Roman boyunca acı çektiğini görürüz sorgulamalar sonucunda kendi suçuy- romanlarında da görmek mümkün. düşünür. Norveç halkının çoğunluğunun Andersen’in. Fakat duygularının üstü- Dag Solstad’ın geçmişle ve kendi- Noel sofrasına oturma saatiyle uyumlu la barışıyor. Aslında daha baştan -par- nü kalın bir örtüyle örtmüş gibidir. Kar- mizle ilişkimizin derin bir kayıtsızlık olarak saat beş ile yedi arasında yeme- maklarını şıklattığı o an-yaşamını bütü- ğini yer. şılaştığı olayları anlamaya çalışan bir nüyle kaplayan bir kayıtsızlıkla, bir ka- olduğunu hissettiren, anlatımının ironi- adam vardır karşımızda. Tek özgürlüğü siyle gülümseten romanları usta diliyle Ailesi tarafından daima tercih edilen tilin serbestçe dolaşmasının yolunu açı- ama kendisinin pek sevmediği gelenek- yapacağı seçimdir, bu seçimle var olu- yor Profesör Andersen. okunmayı hak ediyor. n 6 18 Kasım 2021