Katalog

Cumhuriyet Kitap ve yazın bilinci! “Yazına ilişkin her türlü kavram ancak yazınla uğraşanlar tarafından geliştirilir ve kalıcılaştırılabilir. Yazın eleştirisi, yazınsal yorum, çözümleme ve kitap tanıtım yazıları yayımlayan Cumhuriyet Kitap, yazınsal beğeni ve bilince ilişkin kavram örgüsü oluşturmaya ve kullanımda olanları belirginleştirmeye katkı yapmaktadır. Türkçenin yazın dili olarak gelişmesine ortam hazırlayarak, Atatürk’ün en önemli emaneti olan Dil Devrimi’ne sahip çıkmaktadır. Yazınla uğraşanlara düşen görev, buna destek olmaktır.” Y azınsal kavramların içeriklerinin belirginleştirilmesi ve kullanım birliğinin sağlanması, güncelliğini korumaktadır. Bu nedenle, temel yazınsal kavramları anımsatmak yararlı olabilir. Yazın eleştirisi kavramını düşünsel olarak dizgeleştiren filozof Walter Benjamin’dir. Yazınsal eleştiri kavramı, yazınsal yapıtlara, yazarlara ya da yazınsal iletişim dizgesinin öğelerine (okuyucu, kitap tanıtımcısı, eleştirmen, yayıncı, yazın dergisi yayımcısı) ilişkin her türlü sınıflandırıcıyönlendirici açıklama, yargılama, değerlendirme ve çözümlemeleri kapsar. DEĞERLER VE YAZINSAL DEĞERLENDİRİM Yazınsal yapıtlara ve nesnelere ilişkin bütün bu edimler ve işler, yazınsal değerlendirim kavramı altında da toplanabilir. Yazınsal değerlendirim, her türlü yargılayıcı ve/ veya değerlendirici varsayımlar, açıklamalar ve edimlerden oluşur. Yazınsal değerlendirimin iletişimsel bağlayıcılığı, “Nâzım Hikmet şiirini çok severim” türünden salt ‘bireysel beğeni’ açıklamalarından, özenle sınırlandırılan “öykü kötüydü” gibi ‘değer yargısı’ üzerinden, “Yunus Emre’nin şiirleri, Türkçenin yazın dili olmasına öncülük etmiştir” türünden ‘ulamsal değer yargılarına’ değin uzanır. Yazınsal bir nesneye ilişkin bir açıklama üzerinde tartışıldığı sürece ‘değer yargısı’ olarak kabul edilebilir. Böyle bir değer yargısının geçerliliği, savın ya da savların savunulmasıyla sınırlıdır. Buna karşın, değer yargıları, yazınsal değerlendirim kuramının temel öğesidir. meler de bu kapsamda değerlendirilebilir. Bir yazınsal yapıtın işlevselliği çoğu kez içinde taşıdığı özsel belirtileriyle üretilir. Bu nedenle istenilen ya da istenilmeyen bir etki yarattığı öne sürülen bir belirtiden ‘açık, karışık, soyut, somut, derin anlamlı ya da yüzeysel’ gibi değer sözcükleri türetilebilir. Bir yazınsal yapıtın ‘estetik değeri’ açısından etkin belirtilerinin belirlenmesi, ‘yorum’ ile gerçekleşir. Dolayısıyla değerlendirim kavramına ilişkin tartışmada, bir yazınsal yapıtın içerdiği etkilerin Walter Benjamin ve özendirici yönlerin sıradüzene sokulması, diyesi, hiyerarşileştirilmesi, bunların etkinliğine ilişkin yargıda bulunan öznenin kültürel deneyimi ve değerlendirilen yazınsal yapıtın etkin belirtilerinin belirlenmesi anlamında ‘yorum’ önem taşır. Ulamsal değer yargıları, yargılama yeterliliği taşıyan alımlayıcılar için geçerlilik taşıdığını duyumsatırlar. Bu değer yargıları, bir yazınsal nesnenin uygunluğu ya da yazarın yetkinliğiyle ilgili ‘başarım yargısını’, yazınsal nesne kavramıysa, bir sözcükten, tümceden, metinden, tümel yazına değin bütün öğeleri içerir. Yazın eleştirisinin başlıca amacı olan neyin yazın olduğu, kültürel gelenek, zaman ve uzama ya da ülkelere göre değişir. Etkileşim içinde olan bu üç noktanın her birinin özgün yönleri vardır. İlki düşünsel zamansal gerekçelerle, ikincisi, olası etki deneyimleriyle; üçüncüsüyse, yorumsal gerekçelerle ilgilidir. Yazınsal değerlendirim, yazın tarihine eşlik eden ve onu biçimlendiren öğelerin başında gelir; çünkü yazınsal yapıtın üretimi, basımı, dağıtımı ve okunması, yazınsal değerlendirim kapsamında gerçekleşir. Ayrıca, yazınsal değerlendirim, yazınsal koşun/kanon oluşumunu, dolaYAZINSAL YAPITIN İŞLEVSELLİĞİ yısıyla yazınsal yapıtların geçiciliğini ya Bir yazınsal yapıta ilişkin ‘ilgi çekici, da kalıcılığını da belirler. duygulandırıcı, sıkıcı, sürükleyici, düSöz konusu nedenlerle, yazınsal deşündürücü’ gibi değerlendirici sözcük ğerlendirim, bir yazınsal yapıtın estetik ler veya anlatımların yanı sıra, özetleyi niteliğini ortaya çıkarmaya katkıda buci ya da sonal biçimde yargılayıcı ‘iyi, lunabileceği gibi, çıkar sağlama amakötü, berbat’ gibi yönlendirici nitelecıyla araçsallaştırılabilir de. n KITAP l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Aykut Küçükkaya l Editör: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş l Sorumlu Müdür: Olcay Büyüktaş Akça l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam Genel Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. Aş., Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 Bahçelievler İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. MERHABA B u sayımızın kapağında; 1970’lerde masalları derlemeye ve yeniden yazmaya başlayan, Avrupa ve dünyadaki masal çalışmalarını çok yakından izlemiş; yapıtlarında masallarla yeni bir gelecek kurmanın ve toplumu kültürel olarak zenginleştirmenin önemini vurgulamış Yücel Feyzioğlu yer alıyor. Hakan Cem’in yazısı... Üçüncü sayfamızda; Cumhuriyet Kitap’ın Türkçenin yazın dili olarak gelişmesine ortam hazırlayarak, Atatürk’ün en önemli emaneti Dil Devrimi’ne sahip çıktığını imlediği ve yazınla uğraşanları buna destek olmaya davet ettiği ‘Cumhuriyet Kitap ve yazın bilinci!’ başlıklı yazısıyla Onur Bilge Kula yer alıyor. Adnan Binyazar; Osamu Dazai’nin Öğrenci Kız’ını merceğe alıyor. Y. Bekir Yurdakul; Tufan Çapar’ın Horr’un Şarkısı’nı inceliyor. Emek Yurdakul; Güncel köşesinde haftanın nitelikli çocuk kitaplarını değerlendiriyor. Mustafa Başaran’ın hazırladığı Bulmaca köşemizde düşün trafiği sürüyor. Vitrindekiler okuma listenize yine yetkin bir katkı sunuyor. Cumhuriyet Kitap yazarlarımızın incelemelerinin yanı sıra bu sayımızda yine pek çok değerli kalem sizler için şu yazarlar ve yapıtları üzerine yazdılar ve konuştular: Barış Doster; Feroz Ahmad’dan, Jön Türkler... Nurduran Duman; Makvala Kharebava ile Tiflis’te yayımlanan Ataol Behramoğlu Seçme Şiirler kitabı üzerine söyleşi... Mutluhan İzmir; Jacques Lacan’dan dilimize ilk kez çevrilen iki metni içeren Psikanalizin Temel İlkeleri... Deniz Burak Bayrak; Semih Gümüş’ten, Modernizm ve Postmodernizm Edebiyatın Dünü ve Yarını... Çağatay Yaşmut; Melih Günaydın’dan Sürgün Avı... Emre Caner; Yannis Hamilakis’ten Ulus ve Harabeleri... Adalet Çavdar; Bernardine Averisto’dan Kız, Kadın, Öteki... İclâl Nur; Ramazan Teknikel’den İncirin İkinci Tadı... Hasan Akarsu; Selahattin Yusuf’tan Eve Dönemezsin... Sıla Arlı; Camilla Läckberg’den Hayalet Adası... İyi okumalar... Editörden cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap