Katalog

TARIK GÜNERSEL’DEN HAMLET ÇEVİRİSİ ‘Shakespeare çevirmek mayın tarlasında dans!’ Shakespeare’in belki de bütün bir Batı kanonu içinde hakkında en çok yorum yapılmış, bilimsel çalışmalara konu edilmiş, felsefe ve sanatın en bereketli düşünce uğraklarından biri olmaya da devam eden klasik bir yapıtı Hamlet. GÜLCE BAŞER ALINTILAR “Dini yüzsüzce kullanır kimi, / Yutturur şeytanca girişimi. Alçağın alçağı biri çıkar, / Erdemli kalır öbür alçaklar. Kan var, kanı var, kanıt yok. Bu gidiş nereye varır? / Çürümüş bir şey var devlette. / Tanrı düzeltir. / Yo, seyirci kalamayız. Her kötülük elbet çıkar göz önüne, / Dünyanın tüm toprağı gömdüyse bile.” n Shakespeare çevirmek neden mayın tarlasında dans? Tarık Günersel: Yanlış yapma riski yüksek. Hem de heyecan ve zevk verici bir çaba. n Hangi kaynakları kullandınız? Başta, editörü John Dolven olan The New Oxford Shakespeare: The Complete Works, Modern Critical Edition’daki (2016) metin. Çeşitli Hamlet edisyonları ile yardımcı kitaplar var. Keşke Rusça bilsem de Pasternak nasıl çevirmiş bakabilsem. n Amacınız ne oldu? Şiirselliğe saygı, oyuncu ve seyirci için uygunluk. Shakespeare’in yaptığı gibi, güncelliğe önem vermek, hem atıflar hem de dil bakımından. İKİ DİLİ BİLMEK YETMEZ! n Shakespeare çevirisinde ne gibi niteliklere özen göstermek gerekir? Shakespeare bir kerede dinlenip anlaşılacak şekilde yazmış, güncel dil ve atıflarla yeni sözler uydurarak. Çeviri için araştırmacı, incelemeci olmak da gerekir. Ve en azından iyi şair olmak ya da şiire yatkınlık. Ayrıca sahne donanımı; oyunculuk deneyimi. Bir de editörlük, dramaturgluk, yönetmenlik. Bu nitelikler genellikle ekip gerektirir. n Yıllar sonra piyesi inceleyen birinin, çeviri tarihini tahmin edebileceği izler de bırakmışsınız. Ki zaten siz de bunlara “söz olanağı” diyorsunuz. Çevirmen nerede durmalı? Böylesi sözcüklerin şiirin atmosferini zedelemesinden nasıl korundunuz? Hayal gücü ve söz açılarından sınır tanımayan Shakespeare yararlandığı kaynakları gönlünce değerlendirmişti. Gerçi 7/24 ifadesi o gün yoktu ama kullanılışı meşru, çünkü gün o zaman da 24 saat, hafta 7 gündü. Bir başka örnek “U dönüşü” sözü. O zaman otomobil yoktu ama hem at vardı hem de İngilizcede U harfi. NESRİN KADIOĞLU Atla giderken U dönüşü yapılmaz mıydı? Shakespeare bu benzetmeyi belki hiç yapmadı ama yapabilirdi. O bakımdan meşru saydığım ölçüler içinde bu sözler. Ama çok sancı çektim. Hesabını verebileceğim adımlar attım, çekine çekine, hatta korka korka. Ayrıca şiir atmosferi tek değil; tez değişebilen atmosferler var, çelişkili yoğunluklarla. n Bu dil uyarlamasını yaparken nasıl bir kıstas kullandınız, o halde? Bugünle mümkün olduğunca bağ olabilsin ama o dönemki varoluş çiğnenmesin. ‘SHAKESPEARE’İN ELÇİSİ OLMAYA ÇALIŞTIM’ n Çeviriniz sırasında sizden önceki çevirilerde çok güçlü yapıldığını düşündüğünüz bir bölümün gölgesinde kalmaktan ürktüğünüz oldu mu? Hayır. Shakespeare’in Türkçedeki elçisi olmaya çalıştım; sözüne ve özüne, ruhuna uygun yansıtmaya, yankılamaya çabaladım. Türkçenin olanaklarında yoğunlaştım. n Hamlet aslı itibarıyla bir intikam öyküsü… Sizce Hamlet bugünün insanına ne anlatıyor? Neler anlatmıyor ki! Yok yok. Anaoğul, babaoğul, babakız, abikardeş, kadınerkek, iktidaradalet/sizlik, dinhayat uyumsuzluğu, aşknefret, tiyatrohayat, teoripratik ya da kuramkılgı, hayalsomut adım, hatipliğin kandırmakta kullanılışı, ayrıca hicivli eleştirellik… Finalde Fortinbras çok önemli, çünkü oyunun uluslararası siyaset boyutunu sağlıyor. Piyeste benimseyemediğim tek şey hayalet olması. n Hamlet / William Shakespeare / Çev.: Tarık Günersel / Kırmızı Kedi Yay. / 216 s. 17 3 Aralık 2020