Katalog

HARUKİ MURAKAMİ’DEN ‘PINBALL 1973’ Haruki Murakami’nin yazdığı ikinci roman ‘Pinball 1973’ yazarın kült romanlarında karşımıza çıkan temaların tohumlarını atan hikâyelere götürüyor bizi... Kitapta, bir tercüme bürosu kuran iki arkadaş olunca, Murakami’yi Türkiye’de en iyi tanıyan isimlerden, çevirmeni ve Japon Dili ve Edebiyatı hocası Prof. Dr. Ali Volkan Erdemir ile konuşmak istedim... İşte Murakami’nin şifreleri... Haruki Murakami yine zihnimizle oyun oynuyor! İPEK ÖZBEY n Pinball makinesi... Biz onu tilt diye biliyoruz. Murakami, pinball makinesiyle bize hangi mesajı veriyor? Benim aldığım mesaj, pinball/tilt oyununun yaşama benzemesi oldu. Yaşam, anlamlı şekilde değerlendirmek istersek, hem bir adanmışlığa hem de şansa bağlı olarak şekilleniyor. Gerçi bu çeviride pinball makinesiyle ilgili hatıralarımı ne kadar yoklasam da çok silik birkaç görüntü dışında bir şey oluşmadı zihnimde. Aklıma gelen atari oldu. Sanırım benim gibi 40’lı yaşlarında olanların çocukken en eğlendikleri oyunların başında geliyordu. Yüksek puan almak veya oyunu tamamlamak için büyük bir konsantrasyon ve şans gerekir. Pinball’da da böyle. Öte yandan, kahramanın pinball makinesiyle ilişkisi, onu kız arkadaşı yakınlığında görmesi, ortadan kaybolduktan sonra izini sürmesi hem büyük bir tutkunun hem de büyük bir yalnızlığın işareti. Bu çeviride pinball tutkusu bana Metin Altıok’un şu dizelerini anımsattı: “Yaşamak şakaya gelmez ciddi bir iştir. Ancak bunu bilenler, hayatı bazen hafife alabilir.” ESERLERE VE YAZARLARA SAYGI DURUŞU n Yazar, “pinball makinesinin gelişimiyle Hitler’in ilerleyişi benzerlik gösterir” diyor... İkisinin de hedeflerine ilk adımlarını aynı dönemde atması ve sonra giderek yaygınlaşması / yayılması. Romanın yayımlandığı 1980’de ikisi de yok ama tarihte iz bırakmışlar. Bu izler tabii ki çok farklı. Pinball makinesi bir eğlence aleti olmanın yanı sıra onu geliştirmeye çalışanların adanmışlıkları da dikkate değer. Zamanla pinball makinesinin özellikleri artarken Nazi Almanyası’nın teknolojisi de ilerliyor. Uygarlığın gelişiminden insanlığın nasıl faydalandığıyla da ilgi kurabiliriz burada. Almanya’nın teknolojik ilerlemesi tam bir kıyıma dönüşüyor. Pinball makinesi ise daha iddialı bir oyun aletine. n Karakterimiz Saf Aklın Eleştirisi’ni okuyor... Hep karakterlerine bir şeyler okutur Murakami, değil mi? Romanlarında genelde Batı edebiyatı eseri okuyan kahramanlara rastlıyoruz. Romanın konusu ya da karakterin durumuyla koşut veya ona zıt içerikte eserler bunlar. Kumandanı Öldürmek’te olduğu gibi klasik dönem eserleri ya da Natsume Soseki gibi modern Japon yazarların edebiyat eserleriyle de karşılaşıyoruz. Diğer yandan, Murakami’nin eser adları önceki eserlere, yazarlara bir saygı duruşu ya da selam verişidir. Bu eserin orijinal adı, SenKyuhyakuNanajuSanNen no Pinboru / 1973 Nen no Pinboru ise Kenzaburo Oe’nin Türkçeye Sessiz Çığlık olarak çevrilmiş Man’en Gannen no Futtoboru adlı romanın adını çağrıştırır. HİTLER VE OTOMOBİL... n Ve otomobiller... Bu sefer ödünç alınmış bir Volkswagen... daha önceki gibi burada da statü belirleyici mi? İlk bakışta evet; iki arkadaş bir tercüme bürosu kuruyor, kısa sürede orta halli bir yaşamları var. Arada bir arızalanan, eski model bir Volkswagen de ekonomik durumlarını gösteriyor. Volkswagen’in arada bir arızalanması, bana Fare’nin yaşamını çağrıştırdı. Üniversiteden ayrılıp yazar olmaya karar veriyor, tesadüfen kız arkadaş ediniyor ancak bir türlü yaşamına bir anlam bulamıyor; bu haliyle de ite kaka giden bir yaşamı var. Ve bu kez romandaki araba markasının Hitler’le de ilgisi olabilir. Denildiğine göre Hitler dünyayı fethe kalktığında, çölün sıcağına da Sibirya’nın soğuğuna da dayanıklı bir araç yapılmasını istemiş. Böylece Almanların milli aracı, bizde “halkın arabası” anlamına gelen Volkswagen üretimi 1937’de başlamış. Murakami, Hitler’den söz ettiği bu romanında Alman arabasını öne çıkarmış olabilir. n Şöyle bir cümle var: “Bu tuhaflık hissini sıklıkla duyumsarım”... Okuru olarak Murakami’yle ilgili hissettiğim de tam olarak bu: Tuhaflık... Mesela buradaki tuhaflık ikizler sanki... Ne dersiniz? Bu romandaki ikizlerle Sputnik Sevgilim’deki Sumire, birinci tekil karakterin zihninde yaşattığı karakterler miydi yoksa romanın gerçeğinde var olan karakterler miydi? Yine bu romandaki 3 fırlatıcılı Spaceship, Sputnik Sevgilim’deki Yunan adası, Rüzgârın Şarkısını Dinle’deki yazar Derek Hartfield’in gerçek yaşamda var olduğuna inanan çok kişi var; bu da Murakami’nin zihnimizle oynadığı oyunlardan biri. n Bu, Murakami’nin ikinci romanı... Biz sondan başa okumaya başladık... 30’larının başında yazdığı Pinball 73’ün Murakami edebiyatında yeri ne? Murakami’nin ilk iki eseri Rüzgârın Şarkısını Dinle ve Pinball 1973 Alfred Birnbaum tarafından İngilizceye çevrilmişti. Ancak bu iki kitabın Japonya dışında bulunması çok zordu. Genelde iddia edilen, Murakami’nin bu eserlerini acemilik işi olarak gördüğünden Japonya dışı pazara açmak istememesi. Bu iki eser 2015’te Ted Goossen tarafından yeniden İngilizceye çevrildi, tek cilt olarak dünya okuruyla buluştu. Kendisi de çevirmen olan Murakami’nin önceki çevirilerin niteliğinden memnun olmadığı çıkarımı yapılabilir. Murakami’nin bazı romanlarının yeniden çevrilmesi sadece İngilizceyle sınırlı değil; bu yıl Almancada da başladı. Pinball 1973, Murakami edebiyatında sıklıkla karşılaştığımız “kuyu” metaforunun başladığı roman. Fare üçlemesinin ikinci kitabı. İlk iki kitabından sonra Murakami tarzını oturtmaya çalışacak, dilimize İmkânsızın Şarkısı olarak çevrilen Norwegian Wood’u gerçekçi bir roman anlayışıyla yazarak bu arayışına bir ara verecek, nihayet Dans Dans Dans’la (1998) kendinden emin bir yazar olarak karşımıza çıkacak. n Murakami’nin en temel özellikleri neler? Yazar olarak Murakami, kanımca, istikrarın simgesi. İşine ve okuruna karşı sorumluluğunu yerine getiren, sadece roman değil, öykü, deneme, gezi ve söyleşi türünde de üretken bir yazar. Ve sıkı bir çevirmen aynı zamanda. n Pinball 1973 / Haruki Murakami / Çev.: Ali Volkan Erdemir / Doğan Kitap / 144 s. 12 3 Aralık 2020