Katalog

MERHABA Çoğul Pessoa Yazınımızda şiiir çevirisi deyince ilk akla gelen ad aynı zamanda en iyi şairlerimizden Obiri olan Cevat Çapan’dır. Onun sayesinde nice yabancı şairi daha iyi tanıdık. nun imzasını taşıyan ne çeviri şiir görürsem okurum. Fernando Pessoa’dan seçme şiir çevirilerini içeren Uzaklıklar, Eski Denizler Çapan, Pessoa’nın kalemine sığan dört şairi de seçtiği şiirleriyle ayrı ayrı tanıtır. Alberto Caiere bunların en kıdemlisidir. Doğa şairi olarak bilinir. Her şeyi olduğu gibi görür. Bence sözcüklerle nesneleri özdeş gö (Can yay.). kitabını da ıs ren doğayla uyumlu insandır: “benim şiirle kalamadım. Kitabın ilk baskısı 2009’da çık rimi okurken de, / Doğal biri olarak düşün mış. Bendeki 2017’deki 4. baskı. Bin adet sünler beni / Sözgelimi, çocukken oyun basılmış. Demek ki 4 bin kadar kişi bu kita dan yorulduklarında / Gölgesine çöküp ba ilgi duymuş. Pessoa’nın ünü açısından oturdukları ve sıcaktan / Terli alınlarını çiz düşük bir rakam ama has şiir okuru nüfusu gili gömleklerinin / Yeniyle sildikleri yaşlı bir açısından fena değil. Ülkemizde 20’ye ya ağaç olarak.” kın Pessoa kitabı çıktı. Düzyazıları, anlatıla Alvaro de Campos çağının adamıdır, kar rı, aforizmaları daha çok ilgi çekiyor. Oysa maşıktır, imgelere, kavramlara başvurur. Pessoa’nın yapıtının merkezinde şiir vardır, Sürekli söylemek gereksinimi içindedir. Al oradan öbür türlere doğru genişler. varo de Campos’un en ünlü uzun şiirlerin Böyle demekle Pessoa’nın düzyazı yapıt den birini çevirmiş Çapan. İnsan ruhunun larını ikinci plana itiyor görünmemeliyim. Ör denize açılma, evrenle bütünleşme iştahını neğin Huzursuzluğun Kitabı’nın Türkiye’de görürüm bu şiirde. çok tutulduğunu biliyorum. Modern aydının Ricardo Reis ölçüdür, klasiktir. Hayat mutsuz bilincini yansıtır bu yapıt. Büyük şe tan tad almasını bilir, düşünmesini de. San hirlerde yaşayan biz küçük insanların, bü ki daha dengelidir: “Hayat içimde aksın is tün tutunamayanların okuması gereken bir terim / Ben yormadıkça / Yeter ki ben de başyapıttır. Kafka’nın yazdıklarına denktir. ğişmeyeyim.” Anarşist Banker’i de gençken okusaydım, Fernando Pessoa ise hepsidir, çok yön dünyaya başka türlü bakıyor olabilirdim. Bu lüdür: “Bir kaçağım ben / Doğduğumda yazıdaki amacımız Pessoa’nın şiirine daha fazla dikkat çekmektir. ÖLDÜKTEN SONRA Pessoa değeri öldükten sonra anlaşılmış yazarlardandır. Sağda solda, İngilizce, Portekizce bir çok ürünü yayımlanmıştır. Ancak, 47 yaşında 1935 yılında ölümüne kadar sadece bir şiir kitabı ortaya çıkabilmiştir. O öldükten sonra mahzende bir bavulunu bulmuşlar, kara. Bavul diyorlar ama fotosunu gördüm, sandık demek daha doğru larla da yazmış olmasıdır. Takma ad kulanımından farklıdır yaptığı. Pessoa imgeleminde değişik kişiler yaratır, onların kimliğine ve kişiliğine bürünerek yazar. Bu kişilere ‘heteronimler’, tam Türkçesiyle ‘başka adlar’ der. Pessoa’nın böylece yarattığı kişilerin sayısının yetmişi aştığı anlaşılmaktadır. En çok tanınan başka adlar, üç şair, Alberto Caiero, Alvaro de Campos ile Ricardo Reis’tir. Öz adını da katarsak, Pessoa dört şair olarak yazmıştır şiirlerini. kendime hapsettim / Kendimi. Sonra kaçtım. (...) Ruhum peşime düşmüş / Ama ben saklanmıyorum, / Umarım ne yerde, ne de gökte / Bulamaz beni ” Pessoa’yı ve şiirini yakından tanımak için Türkçede başvurabileceğimiz bir kitap da Fernando Pessoa ve Şürekâsı başlıklı sergi kitabıdır (YKY, 2004) . Başka bir usta çevirmen Selahattin Özpalabıyıklar da Pessoa’nın bir çok şiirini Türkçeye kazandırmıştır. Çok sevdiğim “Tütün Dükkânı” bunların arasındadır. “Ben bir şey değilim” sanki. İçinden 27 bini aşkın belge çıkmış. 1968 yılından başlayarak araştırmacılara açılan bir yazın gömüsü. Taranması bitmemiş olabilir. (İster istemez, akla Walter Benjamin’in bulunamayan bavulu geliyor.) Bu kadar belge içinde Pessoa hangilerini yayımlatmaya çalışmış da başaramamıştır acaba? Bence pek azı. Pessoa yazdığının değerinin o günkü edebiyat piyasasını aştığını biliyor ama buna karşın yazın anlayışından ödün vermeden yazıyordu. Çünkü onun için amaç yazmaktı, yazarak tanınmak değildi. Keşfedildikçe yazdıkları, Pessoa 20. yüzyılın büyük yazarlarından sayılır oldu. Genel kültür düzeyinde en çok bilinen yönü, sadece kendi imzasıyla değil, başka imza PESSOA DÖRT AYRI ŞAİRDİR Çapan’ın oluşturduğu toplam, dörtlü şair Pessoa’yı tanımak bakımından çok yararlı. Tanımak deyince şiirin zevkine varmayı da imliyoruz elbette. Ortalama şiir okuru iç dünyasına hemen dokunabilen, zorlanmadan alımlayacağı şiirleri yeğler. Şiir, akılda kalabilecek parlak söz olsun ister. Pessoa’nin şiiri ise biraz düşünülerek okunmayı gerektirir, ancak istekli okuru sarmakta gecikmez. Pessoa yazına çok iyi bildiği İngilizceyle başlamıştır. Bunun sonucu olarak Pessoa’nın akıcı dilinin İngiliz şiirinden etkilendiği söylenir. Ancak, görebildiğim kadarıyla, onu asıl etkileyen şair Amerikalı Walt Whitman olmuştur. diye başlayan uzun bir buruk şair tiradıdır. Birbirine karıştırmayın başka adları ve Pessoa’yı. Sanmayın ki, Pessoa başka adların ardında saklanıyor ya da kendini arıyor. “Sayısız varlıklar yaşar içimizde” der Ricardo Reis. Pessoa’da kendini başkasının yerine koyabilme yetisini görürüm ben. “Kendi ruhuma sürgün bir deliyim ben” der ama onun deliliğin bir yönü kendi içinde başkaları olabilerek çoğalmasıdır. Dışarıdan bakınca yalnızlık olarak görülen iç dünyasına sanki bütün insanları, doğayı sığdırmaya hazırdır. Kara sandığından çıkan sararmış bir sayfada tek bir tümce yazılıdır: Ben evren gibi çoğul olmak istiyorum. Pessoa budur. n KITAP l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Aykut Küçükkaya l Yayın Yönetmeni: Turgay Fişekçi l Editör: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş l Sorumlu Müdür: Olcay Büyüktaş Akça l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam Genel Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. Aş., Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 Bahçelievler İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. Bu sayımızın kapağında ABD’de büyük başarı kazanan genç yazar Elif Batuman’ı konuk ediyoruz. Seçkin üniversitelerde önce Rus Dili ve Edebiyatı, sonra da Karşılaştırmalı Edebiyat öğrenimi gören Batuman adını Dostoyevski’den alan kitap adlarıyla da tanınıyor. İlk kitabı Ecinniler, Rus Edebiyatına ilişkin denemelerden oluşsa da yayımlandığı yıl ABD’de “Yılın En İyi Kitapları” listelerinde yer aldı. Geçen yıl yayımlanan ilk romanı Budala ise Pulitzer Ödüllerinde finale kalan üç kitaptan biri oldu. ABD’de doğup büyümesi, orada eğitim görmesine karşın Elif Batuman, ilgi alanları çok geniş bir yazar. New Yorker, Guardian gibi dünyanın önde gelen yayın organlarında yazıları yayımlanıyor. Bu yazılarda Beşiktaş’tan Göbeklitepe’ye, Balkanlarda görülen bir böbrek hastalığından, Japonya’da akraba kiralanmasına kadar bilindik bilinmedik pek çok konuyu yazıya döküyor ve büyük ilgi uyandırıyor. Ecinniler geçmiş yıllarda ülkemizde de yayımlanmıştı. Budala ise yeni yayımlandı. Bunu fırsat bilip Elif Batuman’la hayatı ve kitapları üstüne merak ettiklerimizi konuştuk. İyi okumalar. * Düzeltme: Geçen sayımızda Oğuz Demiralp’in “Saraybosna Blues” yazısında geçen Sina Baydur’un çevirdiği Saraybosna Blues kitabı yerine aynı kitabın farklı bir çevirisinin kapak resmi yayımlandı. Yazardan ve çevirmenden özür dileriz. [email protected] [email protected] twitter: www.twitter.com/CumKitap