Katalog

ÖLÜMÜNÜN 70. YILINDA HANS FALLADA Roman gibi bir yaşam Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre ölümünün üzerinden yetmiş yıl geçen kimi yabancı yazarların yapıtları, Türkiye’de çığ gibi raflara düşüyor! Bunun en belirgin örneğini yasal telif kısıtlaması 2013’te kalkan Stefan Zweig’da gördük, ardından Wolfgang Borchert’in kısa öyküleri art arda yeniden yayımlandı; 2018’de ise bu Alman kalemler kervanına 1947’de ölen Hans Fallada da mı katılacak acaba? ROBERT SCHILD A slında Hans Fallada o kadar kolay bir lokma değil! Zweig’ın uzun öyküleri nice yayınevi tarafından ayrı birer kitapçık olarak basılarak; dahası, Legenden (Efsaneler) kitabı “parçalanarak” içinden Gömülü Şamdan’ın 110 sayfalık ayrı bir öykü olarak yayımlanması gibi “ekonomik” uygulamalar, Fallada’nın özgün şekliyle 300 ile 1200 sayfa arasını bulan romanlarında olası görünmüyor... 2008’de Oda Yayınları’nın sessizsedasız yayımladığı Küçük Adam, Ne Oldu Sana? romanını bir kenara koyarsak Everest Yayınları, Fallada ile ilgili bu zor görevi üstlendi ve 2012’den bu yana, yazarın en önemli yapıtlarını “geriye doğru” yapılan bir sıralamayla piyasaya çıkarmaya koyuldu: Ayyaş (1944) ile başlayan bu girişim geçenlerde Köylüler, Kodamanlar ve Bombalar (1931) ile şimdilik son buldu... Bu romanları tümünü Ahmet Arpad’ın yetkin çevirilerinden okuyabiliyoruz ki aralarında Stefan Zweig, Joseph Roth ve Robert Musil gibi önemli isimlerin de yapıtlarını dilimize kazandıran Arpad, Türkiyeli okur için kuşkusuz büyük bir kazanım. BUGÜNE DEK BEŞ ROMAN... Asıl adı Rudolf Ditzen olan 1893 doğumlu, yapıtlarında kullandığı isim Grimm Kardeşler masallarındaki (bahtiyar) Hans ve (gerçekleri dile getiren at başı) Fallada olan bu yazarın yaşamı, bir roman gibi: Daha on sekiz yaşında, yakın bir arkadaşı ile düello kisvesindeki bir “çifte intihar” girişiminde bulunurken karşısındakini vurur, kendisi ise yaralanıp kurtulur ve hafifletici nedenlerle ceza almaz. Ne var ki çok geçmeden alkolün, ardından da bir kaza sonucu ağrı kesici olarak aldığı morfinin bağımlısı olur. Bu uyuşturucuyu edinebilmek için giriştiği dolandırıcılık ve hırsızlık suçlarından otuzlarında defalarca tutuklanır, ellililerinde ise eşini vurur ve yine hapis yatar. 1947’deki ölümüne dek son yıllarını da kâh nezarette kâh kliniklerde geçirir. Otuzu aşkın roman ve öykü kitabı yazan Fallada’nın ikisi çok satar, dokuzon romanı kayda değer nitelikte. Bazı başarısız denemelerden sonra 1931’de kaleme aldığı ilk büyük yapıtında, gençliğinde çiftçi olarak edindiği deneyimlerini değerlendirdiği, ardından da gazeteci kimliğiyle izlediği kırsal halk kesiminin ayaklanışını romanlaştırır. Türkiyeli okurlara Köylüler, Kodamanlar ve Bombalar adıyla Asıl adı Rudolf Ditzen olan Hans Fallada, takma ismini ‘Grimm Masalları’ndan almış. Bahtiyar ‘Hans’ ve gerçekleri dile getiren at başı ‘Fallada’... kazandırılan sosyal içerikli 840 sayfalık bu dev romanda Fallada, o yılların Almanyası’nda şekillenen ulusalcısolcu kesimlerinin başarılı bir portresini çizer. Ondan bir yıl sonra yayımlanan ve sıradan bir memur ile eşinin 1929 Ekonomik Krizi’nden etkilenen yaşamlarını konu alan Küçük Adam, Ne Oldu Sana?, Fallada’yı ansızın Almanya’da, ardından dünya çapında ünlü bir yazar hâline getirir. “Yeni nesnellik” akımına dâhil edilen bu roman, 1933 sonrası öne çıkan Nazi ideolojisi ülküsüne uymayan “başarısız fert” tiplemesini başkişi olaral seçtiği için resmî olarak pek benimsenmese de yüz binleri aşan satış rakamına ulaşır. 1937’de piyasaya çıkan Kurtlar Sofrasında’da, enflasyonun tavan yaptığı 1923 ve sonrası Almanya’da yaşanan sosyal ve ekonomik kriz sonucu eriyen orta sınıfa karşın, kısa sürede zenginleşen karaborsacılar, vurguncular, soylular, askerler ve sıradan insanlarla sokak kadınları, uyuşturucu bağımlıları gibi çeşitli halk kesimlerinin dev bir portesi sunulur. Roman, Nazi yönetimi tarafından beğenilmese de Propaganda Bakanı Joseph Goebbels tarafından övgü yağmuruna tutulur! ÖLÜMLE YARIŞIR GİBİ Fallada’nın tutuklu bulunduğu 1944’te kaleme aldığı ancak ölümünden sonra yayımlanan Ayyaş, tekdüze bir yaşamdan kaçmaya çalışırken alkol bağımlılığına tutulan bir erkeği konu alırken özyaşamöyküsel özellikleriyle öne çıkıyor. wSon yapıtı ise yazarlık çalışmasının maddi ve manevi doruğunu oluşturuyor kuşkusuz: Aralık 1946’da ölümle âdeta yarışırcasına dört hafta içinde bitirdiği Herkes Tek Başına Ölür, 5 Şubat 1947’de yaşama veda ettikten birkaç ay sonra yayımlanır. Bugüne dek yirmiden fazla dile çevrilerek dünya çapında bir milyonu aşkın satış yapan roman, ayrıca beş ayrı filme konu olur. Özgün şekliyle 700 sayfayı geçen bu eleştirel roman, gerçek bir öyküye dayanıyor: Nazi döneminde tek çocuklarını cephede yitiren yaşlı bir çiftin nedense o anda gözleri açılır; insanlara yapılan haksızlık ve uygulanan baskının farkına varırlar. Dört duvar arasında başkaldırı mesajları içeren küçük kartlar yazarak sokaktaki insanları uyandırmak için Berlin’in çeşitli yerlerine bırakırlar. Ne var ki bu eylem sonucu kendilerini sadece Gestapo’nun değil, kimi dostlarının, Nazi yanlısı komşularının ve bizzat sokaktaki bazı insanların kıskacında da bulurlar... Hans Fallada’yı her ne kadar Everest Yayınları’nın yeğlediği “modern klasikler” sınıflamasında görmüyorsak da önemli yapıtlarını özellikle kısaltılmamış özgün metinlerden çevirttirerek özveri ile yayımlamasını içtenlikle alkışlıyoruz. Bakalım, bu kervana katılacak başka yayınevleri olacak mı? n Kurtlar Sofrasında / Hans Fallada / Çeviren: Ahmet Arpad / Everest Yayınları / 1222 s. Herkes Tek Başına Ölür / Hans Fallada / Çeviren: Ahmet Arpad / Everest Yayınları / 610 s. Ayyaş / Hans Fallada / Çeviren: Ahmet Arpad / Everest Yayınları / 336 s. Küçük Adam Ne Oldu Sana? / Hans Fallada / Çevirmen: Ahmet Arpad / Everest Yayınları / 550 s. Köylüler Kodamanlar ve Bombalar / Hans Fallada / Çevirmen: Ahmet Arpad / Everest Yayınları / 860 s. 4 7 Haziran 2018 KITAP