Katalog

Bir şiir eleştirmeni olarak Doğan Hızlan Doğan Hızlan için bütün sanatlar arasında edebiyatın ve şiirin özel bir yeri var. Ama edebiyat mı şiir mi derseniz, şiiri daha da önemsediğini fark edersiniz; şairler ve şiir kitapları hakkında çok yazmış. “Yeniden Okumak”, “Yaşamdan İzler” ve “Edebiyat Hayatın Neresinde”de şiir hakkında birçok yazı derlenmiş ama “Şiirin Coğrafyası” adlı ayrı ve özel bir derleme yapmaya da gerek görmüş. D oğan Hızlan sekseninci yaşını kutluyor. Bu kutlamayı da art arda yayımlanan kitaplarla yapıyor. Hızlan’ın, gazete ve dergilerdeki yazı verimi kitaplaştı: Yeniden Okumak (Haziran 2017, Türkiye İş Bankası Kültür Yay.), Yaşamdan İzler (Haziran 2017, Eksik Parça Yay.), Edebiyat Hayatın Neresinde? (Haziran 2017, Eksik Parça Yay.) ve Şiirin Coğrafyası (Temmuz 2017, Yapı Kredi Yay.) yayımlananlar... Yıl içinde başka kitapların da yayımlanacağını umuyorum. Yeniden Okumak’ta kitabın adına uygun olarak Kemal Tahir, Necip Fazıl, Mehmet Akif gibi klasikleşen şair ve yazarlarımızdan başlayarak kendi alanlarında birer simge olduğunu düşündüğü adlar hakkında yaptığı yeniden okumalardan sonra kaleme aldığı yazıları bir araya getirmiş Hızlan. Bundaki amacı, hem yazarların yıllar içinde geçirdiği değişimi tespit etmek hem de okurların bu yazarlara yeniden yönelmesini sağlamak. Tek bir okurda bile bunu sağlarsa yazılarının hedefine ulaşacağını söylüyor. Önsözdeki “Yargılarımı, edebiyat tarihi ile eleştirel görüşün aynı potada eritilmesi olarak tanımlayabilirsiniz” cümlesinin altını çiziyorum. Hızlan’ın eleştirel yaklaşımını özetliyor bu cümle. Hızlan, “Süreklilik duygusu benim için önemlidir” diyor. Uzun yazarlık ve eleştirmenlik yaşamı boyunca hakkında yazdığı şair ve yazarları, geçirdiği değişim içinde takip etmiş, onlar hakkında yeni yazılar kaleme alarak bu değişimleri belirlemiş. ‘Yazının Seyir Defteri’ alt başlığını taşıyan Yaşam dan İzler’in ve Edebiyat Hayatın Neresinde’nin arka kapaklarında yazdığı gibi “anılardan anıştırmalara, yazarlardan yapıtlara dönük zamanın tanıklıklarını içeren VEDAT ARIK denemelerini bir araya geti riyor.” 20102016 arasında yayımlanan gazete yazılarından yapılmış seçmeler. Şiir özelinde bakarsak onun izlemeye alacağı; yani birçok yazıda değerlendirip yeniden okumalar yapacağı şair, en azından antolojilerde kendine yer bulmuş olmalı. Edebiyatla ilgili olanların bir araya getirildiği bu yazılarda ele aldığı Ahmet Oktay, Ahmet Telli, Hilmi Yavuz, yazarı ve kitabını değerlendiriyor. Tevfik Fikret, Yahya Kemal, Refik Durbaş, UZUN İNCELEMELER Şükrü Erbaş, Egemen Berköz, Orhan Veli, Ataol Behramoğlu ve edebiyatımızın Hızlan için bütün sanatlar arasında edebiyat ve şiirin özel bir yeri var ama şiiri daha çok önemsediğini fark edersiniz; şairler ve şiir kitapları hakkında çok yazmış. Yeniden Okumak, Yaşamdan İzler “kurucu eleştirmeni” olarak tanımladığı Nurullah Ataç hakkında uzun eleştirel incelemeler yer alıyor. Bu yıl yayımlanan kitaplardan birine de başlık olarak koyduğu “Yeniden Oku ve Edebiyat Hayatın Neresinde’de şiir mak”, bir eleştirmen için gerekli gördüğü hakkında birçok yazı derlenmiş ama Şiirin bir nitelik. Hızlan, ilk yazısı ‘Fazıl Hüsnü Coğrafyası adlı ayrı ve özel bir derleme Dağlarca Üzerine’ 1954’te Forum’da ya yapmaya da gerek görmüş. yımlandığında on yedi yaşındaymış. Yani Şiirin Coğrafyası’nın önsözüne attığı başlık manidar: ‘Tek Bildiğim Coğrafya’. Şiir coğrafyasına, özellikle Türk şiirine hâkim. Kültür, sanat ve edebiyatta çok değişik ilgi alanları ve uzmanlıkları olmasına karşın, bildiği coğrafyada, Türk şii altmış üç yıldır aralıksız yazıyor. Şimdi seksen yaşında. Şiirin Coğrafyası’nda yer alan yazılarda ele aldığı şairlerin birçoğu hakkında daha önce yazdığını, Dağlarca örneğinde olduğu gibi hemen her yeni kitaplarında onları ele aldığını biliyoruz. rinde çok daha rahat söz söyleyebildiğini Yeniden okumayı önemsediği gibi bunu düşünebiliriz. da şairin son kitabından geriye giderek Şiirin Coğrafyası’nda Ülkü Tamer, Nâzım Hikmet, Mahmut Temizyürek, yapmayı tercih ediyor. Şair şu tarihte şu şiiriyle ya da bu kitabıyla doruk noktasına varmıştır, bakalım onun üstüne ne ekleyebilmiş, ileri mi gitmiş yoksa geriye mi düşmüş diyen klasik değerlendirme anlayışını sevmiyor. Hızlan için izlemeye aldığı her şair her yeni kitabında bir yenilikle gelmiştir ve şiirine bir şeyler katmıştır. Bu yüzden o yeni kitaptan geriye doğru “yeni” bir okuma yapar. Gelinen son noktayı, ulaşılan yeni zirveyi tespit eder. Burada, “izlemeye aldığı” terimi önemli. Hızlan, gazete görevi nedeniyle çok yazar ama her şair ve yazar hakkında yazmaz; seçer. Bütün kitaplarını incelediğinizde de belirli şair ve yazarlara odaklandığını görürsünüz. Bu listeye girecek şair ve yazarın da belirli bir olgunluğa erişmiş olması gerekir. Neredeyse hiçbir şair ve yazar hakkında daha ilk kitabındayken bir yazı yazdığını sanmıyorum. Benim gözümden kaçan istisnalarda ise bir değerlendirme yapmadığını, değinide bulunmakla yetindiğini söyleyebilirim. ELEŞTİRMENDEN ÇOK “DEĞERLENDİRMEN” Şiir özelinde bakarsak onun izlemeye alacağı; yani birçok yazıda değerlendirip yeniden okumalar yapacağı şair, en azından antolojilerde kendine yer bulmuş olmalı. Bu da o şairin birkaç kitabının yayımlandığı anlamına gelir. Şiirin Coğrafyası’nda en genç şair Mahmut Temizyürek; 1955 doğumlu. 1980’lerde şiire başlamış. Nerdeyse kırk yıldır yazan 1980 kuşağı şairlerinin, Hızlan’ın izleme listesine henüz girebildiklerini sanmıyorum. Bu yazı da Mahmut Temizyürek hakkında kaleme aldığı ilk çalışma sanıyorum. Esas olarak Temizyürek’in şiir üzerine yazıları; poetikasına bakıyor. Hızlan, sevmediği şair ve yazar hakkında da yazmaz. Bir eleştirmenden çok “değerlendirmen”dir. Sevdiği şairin, yazarın sevilme nedenini izah eder. Bunu nesnel olarak temellendirmeyi önemser. Yani okuru ikna etmek ister. Şiirin Coğrafyası’nda gördüğümüz gibi izlemeye aldığı ve yeniden okuyup hakkında yazdığı şairlerin şiirleri ile ilgili bariz “düşüşler”, “gerilemeler” varsa elbet onlara değinir ama yine de olumlu bir yön bulmaya çalışır, oraları sivriltir. Yani eleştiriyi nezaketle yapıp kırmamaya çalışır. Şiirin Coğrafyası’ndakiler; dergiler ya da bir sempozyum veya anma için kaleme alınmış yazılar. Keşke yayın yerleri ve tarihleri belirtilseydi. Gazete yazılarındaki bir cümlelik, en çok bir paragraflık net tespitler yerine bol örnekli, ayrıntıya yoğunlaşan değerlendirmeler yapıyor Hızlan. Bununla da yetinmeyip düzyazılarında da şairin poetikasının izini sürüyor. Bu düzyazıların şiirine ne denli yansıdığını anlamaya çalışıyor. Bu, onun için önemli bir ölçüt; şairin şiiri ile düzyazısında poetikaların kesişmesi... Şiirin Coğrafyası’nı merak ve ilgiyle okudum. Yeni şeyler öğrendim. Kitapta yer alan şairlerin şiirlerini yeniden okuma ihtiyacı hissettim. Kuşkusuz Türk şiiri üzerine çalışmalarımda kaynak kitap olacak Şiirin Coğrafyası. Doğan Hızlan, izlemeye aldığı şairlerin şiirlerinden bir antoloji ya da güldeste hazırlasa ne kadar iyi olurdu diye düşünmeden de edemedim. Çok yaşa Doğan Hızlan. Nice seksen yaşlara... n 10 14 Eylül 2017 KItap