Katalog

JEAN ECHENOZ’DAN “CASUS” OKURLARA İstihbarat müsameresi “Casus”, satır aralarında siyasi eleştiriler barındıran, bugünün politik ortamına Kuzey Kore bağlamında ironiyle yaklaşan ve Jean Echenoz’nun, klasik casusluk romanlarını ters yüz ettiği bir kitap. ALİ BULUNMAZ alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr T ürkçeye çevrilmiş epey kitabı bulunan, yeni Fransız edebiyatının önemli yazarlarının başında gelen Jean Echenoz’nun üslubunda belirgin iki özellik var: Bunlardan birincisi, geçmişin unutulmak üzere olan isimlerinin hayatından kesitleri romanlaştırması. İkincisi, günümüz ile yakın geçmiş arasında ironik ve trajikomik bağlantılar kurması. Yazar, her ikisinde de popüler olanı dikkate alıyor ama popülist davranmıyor. Anlattığı ana olayı yan hikâyelerle besleyen Echenoz, günceli geçmişe bağlarken kimi zaman okurun önüne bulmacalar getiriyor kimi zaman da yanıtları verip bulmacayı okurun kurmasını istiyor. Echenoz’nun yeni romanı Casus, Paris’te ve Pyongyang’da geçen; Fransız istihbaratının kendi tarafına katmaya uğraştığı üst düzey Kuzey Koreli bir yöneticiyi karşımıza çıkarıyor. Yazarın kurguladığı parodi, okura uzattığı yemin ardındaki bir kapana benziyor. TERTİPLENEN OYUN Kuzey Koreli üst düzey bir yöneticiyi kafalamayı düşünen Fransız gizli servisi şefinin bu arzusunu yerine getirmeye çalışan istihbarat elemanları, görevlerinin ilk aşamasını kazasız belasız atlatmayı umuyor. Echenoz, romanın absürd denebilecek bu bölümlerinde, hem Koreli yöneticiyi hem de onu avlamaya çalışan ajanları son derece saf bir şekilde resmediyor. Mezarlık çevresinde gezinen ajanlar, tamirat işleri, başıboş çantalar ve daha önce hiç gitmediği bir otele getirilen kadın... Yazar, “uyuttuğu” okuru her zaman yaptığı gibi bir anda ayağa dikip olayların içine çekiyor tüm bunların ardından. ParisPyongyang arasında mekik dokuyan romanın Kuzey Koreli karakter, Fransız istihbaratçıları ve onların kullandığı kadının yanı sıra Echenoz’nun metne dâhil ettiği ve Jean Echenoz, romanın kendisini bir oyun hâline getirmiş Casus’ta... saçma görünen (örneğin elinde matkabıyla mavi tulumlu tamirci, Yeni Gine haritası, mangal vb.) unsurlar, adım adım yaklaşan rezalete ya da beceriksizliğe hazırlıyor okuru. Ortada bir oyun var; bunu tertipleyenler ve ne olduğunun ayırdına varmadan rolünün gereğini yerine getirenler de cabası. İstihbarat şefinin sabırsızlığına kızın “acemiliği” eklenirken gerilim, endişe ve her şeyin bir anda çökebileceğine dair kuşku had safhada. Echenoz, romanın içindeki olaylar kadar romanın kendisini de bir oyun hâline getirmiş, zira sayfalarda gezinen “ilgili”“ilgisiz” her şey, okurun çözmek zorunda kaldığı bir bulmaca ya da parçalarını birleştirmesi gereken bir yapboz. Kuzey Koreli yönetici ve Fransız istihbaratı; Pyongyang ve Paris, buradaki kilit malzemeler. Elbette yeme dönüştürülen kadın da... BİR HABER BÜLTENİ GİBİ Romandaki kişi ve mekân bolluğu, yazar tarafından zihni kurcalayan sözler eşliğinde veriliyor okura. Bunun nedeni Echenoz’nun, kurguladığı istihbarat müsameresinin zeminini güçlendirmek istemesi. Üstelik yazar, o güçlendirmeyi zamanlar arasında gerçekleştirdiği geçişlerle yapıyor; yakın geçmişin istihbarat ve polisiye reza letlerini anımsatıp konuyu romanın geçtiği vakitlere getiriyor: İstihbaratçıların elindeki kişiyle duygusal bağ kurarak görevini sekteye uğratma durumu... Ortam böyle sallantılı bir hâldeyken Kuzey Kore’nin dengesini bozacak gizli bir faaliyete girişmeyi düşünmek ne kadar mantıklı? Echenoz’nun kurgusu ister istemez bunu sorduruyor. Dünyanın dışında ve dünyayı tehdit ettiği söylenen Kuzey Kore’de bulunmak bile Fransız istihbaratçılarını epey huzursuz ediyor ki yazarın, okuru buluşturduğu parodi ve adım adım sürüklediği komedinin ipuçları bu şekilde belirginleşiyor. Ortalığı yakıp yıkan saçmalıklar silsilesi, bugün Kuzey Kore’nin yapmaya çalıştıklarının bir benzeri âdeta. Echenoz’nun politik ve trajikomik romanı, kurmaca tarafları dışında oraya da imalı göndermelerde bulunuyor. Casus, satır aralarında siyasi eleştiriler barındıran, günümüzün politik ortamına Kuzey Kore bağlamında ironiyle yaklaşan ve Echenoz’nun, klasik casusluk romanlarını ters yüz ettiği bir kitap. Yazar, zaman zaman bir haber bülteni sunar gibi davranan anlatıcı eliyle zamanda ve olaylarda kırılmalar yaratıp okuru Paris ile Pyongyang arasında koşturuyor. n Casus / Jean Echenoz / Çeviren: Mehmet Emin Özcan / Helikopter Yayınevi / 224 s. ‘Direnç’in Şairi... S ennur Sezer’i 7 Ekim 2015 tarihinde kaybettik. Toplumcu şiirin önemli temsilcilerinden olan Sennur Sezer, ilk şiirini 1958’de, ilk kitabı “Gecekondu’yu 1964’te yayımladı. Şiirlerinde işçi sınıfına, hak ve adalet arayışına, yoksulluğa, emekçi kadına ve onun gündelik yaşamına yer veren Sennur Sezer’in toplu şiirleri “Direnç” adıyla, ölümünün ikinci yılında Manos Kitap tarafından okura sunuldu. Deniz Durukan Sennur Sezer’in şiirine bakıyor. “Casus”, satır aralarında siyasi eleştiriler barındıran, günümüzün politik ortamına Kuzey Kore bağlamında ironiyle yaklaşan ve Jean Echenoz’nun, klasik casusluk romanlarını ters yüz ettiği bir kitap. Romanı Ali Bulunmaz değerlendirdi. “Bitirgen”den sonra gelen “Pala Hayriye”de epeyce kendini bulan ‘delibozuk’, ne dünyaya ne sisteme sığan kadınlar, Figen Şakacı’nın üçlemenin son kitabı “Hayriye Hanım’ı Kim Çaldı?”da yaşlılıklarını görmeye hazırlansınlar. Figen Şakacı ile Nazan Özcan konuştu. Ersi Sotiropoulou, “Eva”da bir kadının Yunanistan’da yaşanan ekonomik kriz sırasında kendini yeniden yaratmasını rüyayla gerçek arasında bir anlatım dili kurarak anlatıyor. Kitabı Adalet Çavdar değerlendirdi. Muallim Naci’nin tefrika romanı “Mehmed Muzaffer Mecmuası”, Türk edebiyatında kendisinden pek bahsedilmemiş, ilk Türk romanları söz konusu edildiğinde pek dile getirilmemiş bir eser. Ayşegül Eren’in kaleminden tanıyoruz kitabı. Bol kitaplı günler... KITAP İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç l Genel Yayın Yönetmeni: Murat Sabuncu lYayın Yönetmeni: Turhan Günay l Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Faruk Eren l Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam ve Pazarlama Danışmanı: Ayşe Cemal l Reklam Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. l 35 Ekim 2017 turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap