Katalog

takım kolaylıklar ortaya atılıyor. Garplılar, (Confort) denilen medeni rahatlığın âdeta tiryakisi olmuşlardır. Bu maksatla senede dört defa, yani İlkbahar, Yaz, Sonbahar, Kış mevsimi başında neşredilecek olan Herkesin Kitabı’nda, şehir sakinleri için faideli ve ameli bir çok malumat vardır. Bu meyanda Şirketihayriye, Seyrisefain, Haliç vapurlarının, Rumeli ve Anadolu Banliyö ve posta tirenlerinin, şehrimizle alakadar Tayyare (uçak) seferlerinin, ‘Herkesin Kitabı’ ve benzerleri Tünel ve tramvay, otomobil ve otobüs arabalarının tarifeleri hülasatan iktibas edilmiştir” denmiştir. TAKLİTLER VE ASILLAR Herkesin Kitabı’nın piyasaya çıktığı 1930’un Haziran ayından itibaren büyük bir ilgi gördüğü kesindir. Çıktığı tarihten itibaren çeşitli numaralara alarak yayı nını sürdürmüş âdeta bir süreli yayına dönüşmüştür. Benim görebildiğim en son nüsha, 1947’de İstanbul’da Berksoy İstanbul’da ilk tarifeler daha çok kentin ulaşım araçlarının kalkış varış saatlerini, hareket noktalarını, seferin yapıldığı günleri gösteren kitapçıklardı. 1900’lerden sonra kapsamlı ve Matbaası’nda basılmıştır. 16. İzmir Enternasyonal Fuarı Fevkalâde sayısı olarak Şadi Ayman tarafından hazırlanıp yayım düzenli çıkarılmaya başlayan tarifeler, özellikle şehir ulaşımının gelişimini gösteriyordu. lanmıştır. Bu sayının içinde İzmir Fuarı için çok yararlı bilgiler, İzmirli firmaların ilanları yer alır. Kitap bu açıdan adeta bir E lektronik iletişimin, İnternet, WhatsApp, Twitter gibi elektronik ağların hiç olmadığı yıllarda insanlar ulaşım, etkinlik, gündelik hayata dair bilgileri tarife, rehber veya almanak (yıllık) gibi kitaplardan, broşürlerden öğreniyor veya gazetelerden izliyordu. Özellikle deniz, hava ve kara taşımacılığı ile demiryolları tarifeleri daima el altında bulundurulan, hatta cepte taşınan, gerektiği anda çıkarılıp bakılan, gerekli bir araçtı. Deniz ulaşımında Şirketi Hayriye’den başlayıp Denizcilik İşletmesi’ne oradan İstanbul Deniz Otobüsleri’ne, demiryollarında seyrüsefer tarifelerine, karada İETT otobüs hat ve durak bilgilerine kadar pek çok bilgiyi içeren tarifeler 1900’lerden beri basılıp dağıltılıyor, İstanbul’da seyahat eden halka kolaylık sağlıyordu. Günümüzde bu tarifelerin basımı çok azalmakla birlikte bazı özel alanlarda devam ettiriliyor. İnternet ve akıllı cep telefonu kullanımının yaygınlaşıp giderek tüm hayatımızı kapsaması sonucu bu tür tarifelerin basımının çok yakın bir gelecekte ortadan kalkacağını öngörmek pek zor olmasa gerek. HERKESİN KİTABI’NDA yayımlanan Herkesin Kitabı’nın alt başlığı “Faideli ve Ameli Bilgileri Muhtevi Olarak İlkbahar, Yaz, Sonbahar ve Kış Mevsimlerinde Neşrolunur Mecmuadır” şeklindedir. Altmış dört sayfalık, cepte saklanabilecek bir ölçüde tasarlanıp basılan kitapçık kentin ulaşımına dair yararlı bilgiler içerir. Deniz, kara, demiryolu gibi ulaşım sisteminin bütün bilgilerini içeren kitapçıkta İstanbul Şehremaneti (Belediyesi) İktisat İşleri Müdürlüğü’nün İstanbul’da uyguladığı “Hammallar Tarifesi” de yer alır. Herkesin Kitabı, İstanbul’daki büyük küçük ticari firmaların reklamlarının olduğu, turizm, fo toğrafçılık, yemeiçme, seyahat gibi konularda faaliyette bulunanların tanıtıldığı bir çeşit rehber kitaplardandır. “Medeni memleketlerde herkes, her işini, kolay, eyi ve çabuk görür. Bizde yakın zamana kadar vaktin, naktin ve daha çok şeylerin kıymeti anlaşılamıştı; en küçük iş, en uzun zamanda görülürdü. Eski adamlarımız, bilfarz Fatih’ten çıkıp Eminönü’ne inmeği büyük bir iş sayarlardı” diye başladıkları önsözlerine Herkesin Kitabı yayıncıları S. Zeki ve C. Nazım Beyler yayınları hakkında, “Avrupa’da, Amerika’da bu cümleden bir çok eserler, vasıtalar vardır. Her gün de yeni yeni bir İzmir kent rehberi gibidir. Herkesin Kitabı’nı hazırlayanlar, gör dükleri ilgi yüzünden yayınlarının benzerlerini piyasaya sürenlere mani olmak için 1946 Yaz sayısında “Bazı açıkgözler Mecmuamızı taklit ediyor, sayın halkın Herkesin Kitabı’na dikkatini çekeriz” şeklinde yarı ilan yarı uyarı niteliğinde söylemleri yer alır. Gerçekten de 1940 İlkbaharı’nda Avni Güleser isimli bir imtiyaz sahibinin Hercebin Kitabı/ Seyrüseferden Bahseder Mecmuadır adıyla bir yayın piyasaya sürülmüştür. Herkesin Kitabı’nın taklidi sayılabilecek Hercebin Kitabı da uzun yıllar devam etmiş, her iki kitap piyasayı paylaşmıştır. Ayrıca 1943’te aynı tarzda Sultanhamam’da giyimkuşam, elbise, kumaş mağazası olan Eşref Şenel Bonmarşesi isimli firma Şehir RehberiBirinci Kitap başlığıyla bir tarife kitabı da yayımlar. Bu yayının adı bir sonraki sayıda Yolcu Kitabı olarak değiştirilmiştir. 1944 başında basılan ikinci sayıyı İstanbul hakkında rehber ve kitaplar kaleme almış M. Münim Eser hazırlamıştır. Reklam tarihi ve sosyal hayat araştırmalarına katkılar sağlayacak bilgiler içeren bu özel tarifelerin önemini vurgulamanın ve dikkat çekmenin sahaflık mesleğinin bir gereği olduğunu düşünüyorum. n HER ŞEY VAR İstanbul’da ilk tarifeler daha çok kentin ulaşım araçlarının kalkış varış saatleri ni, hareket noktalarını, seferin yapıldığı günleri gösteren kitapçıklardı. Henüz ilk basılan tarifeyi saptayabilmiş değiliz ama deniz ulaşımı yani İstanbul vapurlarının iskelelerden kalkışvarış saatlerini içeren tarifelerin bu konuda ilkleri oluşturduğu nu rahatlıkla söyleyebiliriz. Yine Sultan Aziz döneminden itibaren yaygınlaşan Demiryolları’nın tarifelerinin de konunun demiryolu anlamında ilkler arasında ol ması kaçınılmaz. 1900’lerden sonra kapsamlı ve düzenli çıkarılmaya başlayan tarifeler, özellikle şehir ulaşımının gelişimini gösteren kay nak kitaplardır. Bu tür kitapların içine ko nulan reklamlar, kent yaşamına ait fayda lı bilgiler içeren bölümler sosyal hayatın değişim ve gelişimini gösteren belgeler konumundadır. 1930’un Haziran ayında ilk sayısı Herkesin Kitabı, İstanbul’daki büyük küçük ticari firmaların reklamlarının olduğu, turizm, fotoğrafçılık, yemeiçme, seyahat gibi konularda faaliyette bulunanların tanıtıldığı bir çeşit rehber kitaplardandır. 22 12 Ocak 2017 KItap