Katalog

Ekslibris’in Türkiye serüveni Son onon beş yıldır eski ekslibris biriktirenler, özellikle sahaf piyasasında ortaya çıkmış ama onların da topladığı bir koleksiyon olma aşamasına henüz gelmemiştir. Eski ekslibrislere sık rastlanabilecek en önemli ve özel alanlardan biri sahaflardır. E kslibris, kitapseverlerin kitaplarının iç kapağına yapıştırdıkları üzerinde adlarının ve değişik konularda resimlerin yer aldığı küçük boyutlu özgün yapıtlardır” diye tanımlıyor Hasip Pektaş hoca. Türkiye’de Ekslibris konusunda en önde gelen isim olan Profesör Hasip Pektaş, bu konu ile ilgili Türkiye’de kitap yazmış ilk akademisyendir. 1997’de kurulan İstanbul Ekslibris Derneği kurucularından olan Hasip Pektaş, görev yaptığı Işık Üniversitesi’nde İstanbul Ekslibris Müzesi’ni kurmuştur. Hasip Hoca’nın Kasım 1996’da Yapı Kredi Yayınları arasında çıkan “Ex Libris” isimli çalışması Türkiye’de bu konudan yayımlanmış ilk kitaptır. Bu çalışma 2003 ve 2014’te iki kez daha basılmıştır. Türkiye’de ekslibris tasarımı, sergilerinin açılması, uluslararası toplantılar, ekslibris koleksiyonerliği son 2030 yılda oluşmuş ve gelişmiştir. 300’e yakın üyesiyle İstanbul Ekslibris Derneği özellikle İstanbul’da pek çok sergi, toplantı, etkinlik gerçekleştirmektedir. İstanbullu kitap koleksiyoncularının topladıkları eserlere kendi ekslibrislerini yapıştırması çok fazla görülen bir durum değildir. Osmanlıca yazma ve basmalarda “Temellük kaydı” denilen Arapça yazı ya da sahiplik mührü dediğimiz bir takım ibarelere modern anlamda ekslibris dememiz de pek olası görünmemektedir. Ama bu kayıtlardan önünüzde bulunan Osmanlıca Faik Reşid yazılı ekslibris. (Şimdiye kadar Osmanlıca gördüğüm tek ekslibris) eserin kaç kitapseverin elinden geçtiğini öğrenmeniz olasıdır. Buna rağmen İstanbul’da yaşayan yabancı veya kentli kitapseverlerden bazı kişiler, çok özel olarak ekslibris yaptırmış ve bunları zen gin kütüphanelerinde kullanmıştır. Kitap meraklılarının ve koleksiyonerlerin kullandığı yerli ekslibrisler ile ilgili yayımlanmış bilgiler, Ex Libris kitabında bulunan kısa bir bölümden ibarettir. Kütüphanelerimiz ve özel koleksiyonlarda bulunan, üzerinde modern anlamda eklibris taşıyan eserler hakkında bir tarama yapılmamış veya yayınlanmamıştır. Son onon beş yıldır eski ekslibris biriktirenler, özellikle sahaf piyasasında ortaya çıkmış ama onların da topladığı bir koleksiyon olma aşamasına henüz gelmemiştir. Eski ekslibrislere sık rastlanabilecek en önemli ve özel alanlardan biri sahaflardır. Yani sahaflarda sürekli eski kitap koleksiyoncularının topladıkları kitaplar alınıp satıldığı için burada ekslibrili kitaplara sıklıkla tesadüf edilir. Sahaflarda özellikle Türkiye’de yaşamış veya yerleşmiş pek çok yabancı kütüphanesinin izlerini bulmak olasıdır. Bu nedenle pek çok eski tarihli, yabancı tasarımı ekslibris elimizden geçmektedir. Kıdemli bir sahaf olarak benim biriktirdiğim yabancı ekslibris 100’e yakındır ve bunların çoğu İstanbul’daki sahaf piyasasından toplanmışlardır. Benim gibi ekslibris biriktiren tanıdık birkaç kitap dostunun da topladıkları bu sayıya yakındır. Sahaflar ve sahaf müdavimleri arasından toplanacak malzeme ile çok şaşırtıcı ve nitelikli bir ekslibris sergisi açmak pek kolaydır. Yerli yapım veya Türk koleksiyoncuların kütüphaneleri için yaptırıp kitaplarına yapıştırdığı ekslibrislerin günümüzden geçmişe bir sıralamasını yapmak şimdilik kolay olmasa da ekslibris birikimim (henüz koleksiyon denemez) arasında yerlilerin en eskiden yeniye bir sıralamasını yapmak amacıyla bir görsel liste oluşturdum. Bu listeyi Cumhuriyet okurları paylaşmaktan mutluyum. n ç çç Eğitimci ve kitap meraklısı Faik Reşit Unat’a ait ekslibris. Dünya antika kitap tarihinin en önde gelen isimlerinden, Türk kitap koleksiyonculuğunun unutulmaz ismi Şefik E. Atabey’in antika ve nadir kitaplarında kullandığı ekslibris. Bu etiketi taşıyan kitaplar hem dünya hem de Türkiye’de değerlerine değer katar. Avni isimli kimliği ve kitap merakının boyutları bilinmeyen bir şahsa ait ekslibris. Cem Çobanlı’ya ait aynı zamanda envanter kaydı görevi de gören ekslibris. Edirne üzerine araştırma kitapları ile tanınmış Oral Onur’a ait ekslibris. Robert College’deki kitaplara konulan ekslibris. Amerikan Kız Koleji kitaplarında görülen ekslibris. ç ç Günümüz kitap koleksiyonerlerinden Ahmet Salcan’ın kullandığı ekslibris. Batı tasarımı bir ekslibrisi kitaplarında kullanan Zafer Taceddin Tulga’nın 19371938 tarihli ekslibrisi. Atlas Tarih Dergisi genel yayın yönetmeni Kansu Şarman’ın ekslibris’i. Batılı bir tasarımın internet üzerinden indirilerek oluşturulmuş ekslibris. Ünlü silah tüccarı ve bağışçı Satvet Lütfi Tozan’ın karısı Zeyneb (Regger) Tozan’a ait ekslibris. ç Ünlü pul koleksiyoncusu Orhan Brandt’ın kitapları için tasarlatığı ekslibris. Sahaf Müteferrika’nın sahibi Sahaf Lütfü Seymen’e ait firma ekslibrisi. Edebiyatçı ve gazeteci, kitap meraklısı Orhan Duru’nun ekslibrisi. Mimar ve araştırmacı Hasan Kuruyazıcı’nın kütüphanesi için tasarlatığı ekslibris. 14 9 Haziran 2016 KItap