Katalog

Emrah Kartal’dan “COPASokağa Taşan Dünya Kupası” Futboldan daha fazlası Az önce sayılan skandallar, polis eliyle yaratılan şiddet ve işlenen cinayetler, 2014 Dünya Kupası’nı ve FIFA’yı halkın gözünde itibarsızlaştırdı. Böylece futbol, Brezilya’da yeniden futboldan daha fazla anlama sahip olduğunu gösterdi. Kartal da bu tanıklığını, çektiği fotoğraflar ve onlardan oluşan kitabıyla belgeledi. BREZİLYA YAPIMI BİBER GAZI Brezilya’da 2013’ten beri süren gösterilerde, halkın öfkesi futbola değildi elbette ama futbol aracılığıyla ortaya dökülüyordu. Tabii protestolar, 2016 Rio Olimpiyatları’nı da içine alarak devam etti. Brezilya’nın önde gelen isimleri, iş adamları ve politikacıları, Dünya Kupası ve Rio Olimpiyatları’nı “tanıtım” için büyük bir fırsat olarak görse de kazın ayağı başkaydı. Kartal’ın da dediği gibi bu iki organizasyon, ülkedeki eşitsizliği ortaya çıkardı: “Brezilya’nın sahip olduğu değer ve şu an yaratılan değer birbiriyle örtüşmüyor. İlki, Brezilya’nın yani insanlığın sahip olduğu değerlerken diğeri, sermaye düzenine ait değerler bütününü oluşturuyor. Şu an için kaybedenin, bunlardan ilki olduğunu görüyoruz.” Rio de Janerio Eyalet Valisi Sergio Cabral önderliğinde Maraca yerlilerine uygulanan şiddet ve halkın buna tepkisi, Brezilya’daki gösterilerin simgelerinden biriydi. Kaybedilen insanlar, plastik mermilerin ve gaz bombalarının hedefi olanlar nedeniyle öfke daha da çoğaltmıştı. Bundan Dünya Kupası ve Rio Olimpiyatları Düzenleme Komitesi kadar eski FIFA Başkanı Havelange ve sokaktaki halka “Evinizde oturup takımınızı destekleyin” diyen Pele de payına düşeni almıştı. Kitabında, son teknolojiyle ve mühimmatla donatılan polisin uyguladığı şiddetten bahsediyor Kartal. İki büyük organizasyon için harcanan paralar yüzünden daha da yoksullaşan ve hakları tırpanlanan halk sokağa çıkınca devlet de gereğini yapıp “misliyle yanıt veriyor.” Türkiye’nin de ithal ettiği Brezilya yapımı biber gazı, sokakları dumana boğuyor. Emrah Kartal, “COPASokağa Taşan Dünya Kupası”nda 2014’te Brezilya’da düzenlenen Dünya Kupası öncesindeki protesto gösterilerini, fotoğraf ve notlarla anlatıyor. Kartal, gösterilerin neye karşı ve neden düzenlendiğini de ilginç anekdotlarla aktarıyor. r Ali BULUNMAZ 014’te Brezilya’da düzenlenen Dünya Kupası, en çok tartışılan organizasyonlardan biri oldu. Aslında turnuvanın başlamasına epey zaman varken alevlenen gerilim, FIFA’daki yolsuzluk ve rüşvet skandallarıyla birleşince Brezilya 2014, tamamen şaibeli hale geldi. Sadece bu da değil, 2016 Rio Olimpiyatları’nı kazanma sürecinde yükselen pis kokular, Dünya Kupası hengamesine eklendi; Brezilya sokakları göstericilerle doldu taştı. FIFA Başkanı Sepp Blatter’in ve selefi Havelange’ın, Brezilya mafyasıyla ilişkisi ve 2014 Dünya Kupası’yla 2016 Rio Olimpiyatları’nın kazanılmasında rüşvet çarkına dâhil olan mafyanın etkinliği biliniyor. Şimdinin “iş adamları” (“geçmişteki” mafya üyeleri), Brezilya’ya uluslararası turnuvaları düzenleme hakkını kazandırmakla kalmadı, tüm altyapı ve üstyapı ihalelerini de aldı. Dünya Kupası ve Rio Olimpiyatları için Brezilya’da yapılan astronomik harcamalar nedeniyle ülkenin yoksul kesimi sokaklara döküldü. Stadyum inşa ve onarım işlerini üstlenen firmaların kirli ilişkileri, gösteriler sayesinde biraz daha açığa çıktı. İhalelerle “iş adamlarının” kesesi dolarken Brezilya Devlet Başkanı Dilma Rouseff, onarım ve inşaatlarda yaşanan gecikmeleri göstericilere bağladı. “Demokrasi gereği gerçekleşen gösteriler çalışmaları aksatıyor” diyen Rouseff, protestocuların isteklerine kulak tıkadı. 2013’ten itibaren dalga dalga büyüyen gösterilere katılanların talepleri çok açıktı: Sağlık harcamalarıyla ilgili kısıtlamalar kaldırılsın, sosyal politikalar geliştirilerek yoksulluk giderilsin ve günden güne yükselen işsizliğe çözüm bulunsun. Aslında tüm bu talepler, Dünya Kupası ve Rio S A Y F A 1 8 n 1 7 2 Olimpiyatları’na harcanan ve Brezilya mafyasının cebine giren paranın, halka geri döndürülmesini istemekten başka bir anlama gelmiyordu. Konunun bir diğer boyutu, yüksek meblağlı güvenlik harcamalarıydı. Devlet Başkanı Rouseff, kameralar karşısına geçtiğinde ağzından “Kupa güvenliği sağlanacak” cümlesi çıktı. Zaten o sırada “güvenlik” önlemleri alınmaya başlamıştı: Evsizler ve “makul şüpheliler” kent merkezlerinden, maçların oynanacağı yerlerden, takım ve taraftarların kalacağı otellerin yakınından gönderilmişti. Hatta yine bu bölgelerden evsizlerin öldürüldüğü haberleri geliyordu; tabii o da “güvenlik önlemlerinin” bir parçasıydı! Kısacası yoksulluktan kıvranan halkın gözüne baka baka harcanan paralar ve devlet eliyle uygulanan şiddet, Dünya Kupası ve Rio Olimpiyatları’na gölge düşürmesi ve bu iki organizasyonun tartışılması için yetti de arttı. OLİMPİYAT KOMİYESİ İSTİM ÜSTÜNDE Dünya Kupası’nda, hazırlanan pazu bantlarında “dürüstlükten” bahseden ifadeler vardı ve takım kaptanları, maçın başlamasından hemen önce FIFA tarafından yazılan metinlerle “saygı”yı anlattı. Ancak Brezilya polisi, direnişçileri “püskürtmek” için her yola başvurunca bu da bir komedi olarak kaldı. O mizansen, en hafif deyişle FIFA ve Brezilya hükümetinin yürüttüğü bir ikiyüzlülük kampanyası olarak anıldı. Kartal’ın fotoğraf ve notları, statların dışında bu kampanyanın nasıl algılandığını da yansıtıyor. Brezilya’daki Dünya Kupası’nın üzerinden bir yıl geçti. Büyük protesto gösterileri, ölümler, “iş kazası” denilen ama her biri çeşitli ihmallerden kaynaklanan cinayetler ve polis şiddetiyle beraber yolsuzluklar, ihaleler ve şaibeler futboldan daha çok konuşuldu. Rio Olimpiyatları’na ise bir yıl var ve tepki hâlâ canlı. Olimpiyat Komitesi, 20132014 arası yaşananlar yüzünden istim üstünde. Brezilya halkı da geri adım atmamakta kararlı. Rio Olimpiyat Stadı’nın dışında gösteriler düzenlenirse buna şaşmamalı.n SAHADA FUTBOLUN, SAHA DIŞINDA HALKIN KURALLARI Bizler olayları, televizyon ve sosyal medyadan takip ederken olup biteni yerinde izleyen ve belgeleyenler de vardı. Onlardan biri Emrah Kartal: Gösterilerin tam ortasında, elinde fotoğraf makinesiyle dolandı ve izlenimlerini COPASokağa Taşan Dünya Kupası adıyla kitaplaştırdı. 2010’dan bu yana Brezilya’da yaşayan Kartal, karnavallarla hatırladığımız Brezilya sokaklarında, protestoların nasıl başladığını, nereye doğru gittiğini ve ne anlama geldiğini fotoğraf ve notlarla anlatıyor. Güney Amerika’da en az din ve doğa kadar etkili bir şey futbol. Geniş sahillerin, yeşil alanların ve en ufak bir düzlüğün bile futbol sahasına çevrildiği bu kıtada Brezilya, futbol denildiğinde öbür ülkelere göre bir adım önde. Peki, nasıl oldu da böylesine kutsal bir oyun ve Dünya KuE Y L Ü L 2 0 1 5 pası protestoların gölgesinde kaldı? Daha doğrusu Kartal’ın deyişiyle “Kupa saha dışına nasıl taştı?” Yanıt, aslında soruda gizli: Sahada futbolun, saha dışında halkın kuralları geçerliydi ve Brezilya hükümeti bunu görmezden gelince kıyamet koptu, hem de tam Dünya Kupası arifesinde. alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr COPASokağa Taşan Dünya Kupası/ Emrah Kartal/ Yazılama Yayınları/ 86 s. K İ T A P S A Y I 1335 C U M H U R İ Y E T