Katalog

ORTADOĞU İLE OSMANLI KADIN HAREKETİNİN GELİŞİM ÇİZGİSİ AYNI OSMANLI’DAN CUMHURİYETE MİRAS! İncelemenin önemli vargılarından biri de Ortadoğu’nun erken dönem hak Aslı Davaz’ın kitabı hazırlarken yanıt arama mücadelesi ile Osmanlı kadın aradığı noktalardan biri de bu; yani hareketinin eğitim hakkı, peçeye karşı uluslararası ilişkiler alanında Osmanlı mücadele ve din alanında reform yapılkadın hareketinin, Cumhuriyet kadınlaması noktalarında aynı gelişim çizgisi rına enternasyonalist kızkardeşlik temeizlemiş olması. linde bir miras bırakıp bırakmadığı. Ortadoğu’da, Osmanlı topraklarına Yazarın vargısı; eski ve yeni her iki dahil olan ülkelerde, milliyetçilik ile devletin benimsediği, örgütlenme mofeminizm arasında kalan bir kadın hadellerinin gelişmesine engel olan, sivil reketi oluşmaya başlamıştı ve bunun örgütlenme politikası nedeniyle söz koniteliğini anlamakta, Huda Shaarawi nusu mirasın “kayda değer olmadığı” öncülüğünde kurulan Mısır Feminist yönünde. Biriliği’nin yayın organı L’Egyptienne İncelemede ayrıntılarıyla ortaya kodergisi son derece yararlı olmuştu. İnnulduğu gibi Osmanlı aktivistlerinin celemede bu noktada ilginç bir gerçekle çalışmaları, yazıları, yayınları, örgütde karşılaşıyoruz: Osmanlı kadın hareketi ve Cumhuriyet’in ilk feministleri Ortadoğu’da gelişen güçlü kadın hareketlerine uzak kalmışlardı; seslerini hem Ortadoğu’da duyurabilmek hem de uluslararası kadın hareketiyle bağ kurmak üzere 1930’da Şam Kongresi’ni ve 1932’de Tahran Kongresi’ni düzenlemelerine; yeni Türkiye Cumhuriyeti’ni ve TKB’yi model almalarına rağmen TKB tek bir tebrik mesajı göndermekle yetinmişti. Bunun sebeplerini ve uluslararası alandaki ayrılıklar temelinde de irdeliyor Davaz. Direniş ve mücadeleleri ayrı başlıklar altında anılan Ortadoğu’nin aktivist kadınlarının başlıca isimlerini vererek sonlandıralım yazıyı: Suriyeli feminist, yazar, şair, gazeteci Mary Ajamy; Şam Kadınlarının Uyanışı Derneği kurucularından, bağımsızlaik Suriye için ve peçeye karşı mücadele veren Nâzik elÂbid; Saiza Nabarawi’yle birlikte Mısır Feminist Birliği’nin dünyaca Aşırı eylemleriyle tanınan radikal İngiliz süfrajet Emily tanınan kurucularından Huda ShaWilding Davison, seçme ve seçilme hakkı mücadearawi; yine eşitliközgürlük yanlısı lesi çerçevesinde 4 Haziran 1913’te kendisini Kral V. İran kadın hareketinin önemli George’un atının altına attı. Kafatası kırılan Davison, beş gün komada kaldıktan sonra öldü. temsilcilerinden İran Yurtsever Kadınlar Birliği’nin kurucularından Mohtaram Eskandari, Nur Alboda lendikleri derneklerin sayısı ile erken Mageneh, Masture Afşar; Zebanè ZeCumhuriyet dönemi feministlerinin nan gazetesinin kurucusu, 1932 Tahran çalışmaları karşılaştırıldığında, CumhuKongresi’nin hazırlayıcılarından Sediriyet dönemi feministleri de bu nedenle geh Dowlatabadi. n parlak bir tablo çizemiyor. Bu noktada Batının süfrajist, eşitlikçi [email protected] ve özgürlükçü örgütlerine en yaklaşabilen iki örgüt söz konusu: Osmanlı Eşitsiz Kız Kardeşlik/ Aslı Davaz/ feministlerinden Ulviye Mevlan Civelek Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları/ ve arkadaşlarının 28 Mayıs 1913’te 944 s. kurduğu Osmanlı Müdâfaai Hukuki Nisvân Cemiyeti ile Cumhuriyet’in ilk (*) On dokuzuncu yüzyılın ikinci feministlerinden Nezihe Muhiddin ve yarısında İngiltere’de doğan, seçme ve arkadaşlarının 15 Haziran 1923’te kurseçilme hakkını elde etmek için savaşım duğu Kadınlar Halk Fırkası. veren, çoğunluğunu eğitimli, şehirli ve İncelemede on dokuzuncu yüzyılın orta sınıf kadınların oluşturduğu kadın sonunda doğan Cumhuriyet’in ilk femihareketi. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1304 1 2 Ş U B A T 2 0 1 5 n S A Y F A 1 5 yürütmüş ve kısa süre sonrasında da tam eşitlik taleplerini içeren bir mücadele başlatmışlardı. Aynı dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nda çok sayıda kadın derneği kurulduğunu da yazan Aslı Davaz, bu derneklerin Batı’daki kadın hareketlerinden en önemli farkının, siyasal haklar elde edilmesini öncelikli amaç edinmemesi olduğunu vurguluyor. Ve Batı’daki gibi kitlesel sokak eylemleri ve toplantılar yaptıklarının söylenemeyeceğini de ifade ediyor. nistleri ise şu isimlerle anılıyor: Halide Edip, Âfet İnan, Lâtife Bekir, Lâmia Refik, Seniha Rauf, Necile Tevfik, Efzayiş Suat, Nermin Muvaffak, Dr. Pakize İzzet, Mihri Hüseyin Pektaş, Safiye Hüseyin Elbi, Leman Fuat, Faika Nahit, Nebahat Hamit, Piraye Tor, Saadet Refet, Ayşe Remzi, Madiha Fethi, Aliye Halit, Aliye Esad, Arayiş Hüseyin, Hasene Ilgaz, Belkıs Halim, Seniye Cenani, Zekâvet Zati, Emine Saffet.