Katalog

K U R L A RA Her yıl "Müzeler Uaftası'nın ardından, "Uluslararası Arkcolojik Kazılar ve Amştırmaları" çalıştayı ıncesindc yaptığımız libi bu yıl da, geçen mayıs ayından bu mayıs ayına kadar vayımlanan arkeoloji v ? sanal bağlantılı < kitaplan tanıtmayı iürdürüyoruz. Bu yıl yedincisini yaptığımız bu özel sayı önccki nllardan daha zengin bir içeriğe sahip. Çünkü bu yıl 13()'urı u'zerinde kitap yer alıyor ;ayfalarifmzda. Bundan nrövünçpayı :ıkarmak gerekir tni nlemiyoruz ama, 'zitapların niceliksel ırtışında dergimizin katkılan olduğunu lüşünüyoruz. Kıtaplann okur kitlesi :ok geniş bir yelpaze >lıışturuyor. Buyılın nr başka özelligi de, bu ılanda uzmanlaşmış layınevlerinin başarılı 'ahşmalarım ürdürmeleri. Konuyla Igilenen okurlarımızın m sayımızdan çok nemfıun kalacaklannı lüşünüyoruz. 3« sayımızın bir de öyleşisi var: Genç >azar Barbaros Devecioğlu ile son utabı "Ötoyol ienarında Yanan Iteşler" üzerine lonuştuk. "Varlığın Yapısı" Latin edebiyatı içinde benim ozellikle en sevdiğim yapıttır. Yazıldığı çağ için inanılmaz derecede ilerici fikirlerle donatılmıştır ve bu yüzden Hıristiyanlığın güçlendiği yıllarda tamamen bir kenara itilmiştir. Felsefe ile edebiyatı bir araya getiren ender yapıtlardan biridir, üstelik bu birleşmeyi kusursuz bir denge ile yapar. lkçağ Yunan uygarlığının I başlangıç noktası olarak Homeros'un "îlyacla" adlıepik . şiiri gösterilir. Uygarlıkların çoğu savaşlaıla, büyük kralların adlarıyla ya da kurulan kcntlerle başlar, bir şiirle başlayan çağlar tazla dcgildir. Roma Inıparatorluğu'nun şair lcri ise Yunanlılann aksine, bilinerı dünyanın büyük bir kısmına egenıen olduktan sonra ilk şiirlerını ortaya koydular. 1() 2 yüzyılda imparatorluk Akdeniz'in batısından doğu^una kadar geniş topraklara egcınen olmuştu. Bu dö ncmde Yunan filozoflann metın lcri dc Latinccye çevrilmişti. Klasiklcri ukuyan vc incclcycn ncslin ardından yazarlar da dtv yapıtlar vcrmcyc başladılar. Romalıların ba^arıları sadccc savaş zaferlcriyle hinıtlı kalnıadı, gerçek başarıyı cle gcçirdikleri toprakların yönctımindc göstcrdilcr. Roma vatanda^ı pratik zckâya sahipıi; Mısır vc Yunan mc <lcniyetleriylc karşılaştırınca sal matcmatik bilmcdi^i ortaya çıkar buııa rağıııcn iki bin yıl dayanacak yapılar inşa edecek kadar araştırmacı ve çalışkandı. Aynı şe kildc büyük siyasi kuramcıları yoktu ama karnıaşık bir sistcnılc hâkımıyctıni korumayı bılıyonlıı. Asuman KafaoğluBüke Yazın Sanatı Lucretius yüceltmek için yazmıştır. fipikuros'un felsefe sistemini 250 yıl sonra ycnidcn canlandırmaya çalışmasının altında başka nedenler de vardı: en başta geçmiş çağlarla gününü karşılaştırma şansı doğuyordu, ayrıca Epikuros'un maddeci felsefesi de Romalı şairin düşüncelerine yakındı. "Varlığın Yapısı" Latin edebiyatı içinde benim özelliklc en sevdiğim yapıttır. Yazıldığı çağ için inanılmaz derecede ilerRİ fikir lerle donatılmıştır ve bu yüzden Hıristiyanlığın güçlendiği yıllarda tamamen bir kenara itilmiştir. Felsefe ile edebiyatı bir araya gc tiren ender yapıtlardan biridir, üstelik bu birleşmeyi kusursuz bir dengc ile yapar. gündelik yaşamlarına karışamıyorlardı. Oysa Lucretius kitabın 5. bölümünde tamamen materyalist bir yaratılış öyküsü anlatır, ona görc ilkcl insanlardan uygar toplumlara gelene kadar tanrılar hiçbir rol oynamazlar. Tanrıların kendileri insanlar tarafından yaratılmış, tamamen dıiş vc cehalet ürünü düşüncelerdir Lucrctius'a göre. 1; HAZCILIK Epikuros, neredeysc adından daha ünlü olmus, ahlak kuramında, "lnsanın en büyük ercği mutlııluğa ulaşmaktır" der. Ona göre felsefe, bireyin mutluluğunu sağlayacak olanaldarın araştırılmasından başka bir sey değildir. Bunun için toplumdan ayrı yaşamak, politikadan uzak durmak gcrckir. Bclki Lucretius, üstadının ahlak kuramında kcndini en yakın bu noktaya hissediyordu çünkü kendi de politik çıkıııazların yaşandığı bir ortamda siirdü rüyordu hayatını. Çoğu Romalı için, toplumsal yaşaından uzak durmak dayanılacak bir yaşarn bıçimi değildi. Sosyal ve toplunı cıı yönleri ağır basıyordu. Lııcre tius'un eşsiz güzclliktcki şiirı bile Romalıları ikna edenıedi. Şairin unutulmasının ikinci bir nedeni de buydu. "Varlığın Yapısı"nın en etkileyici kısmı 3. bölümun sonunda yer alan öliiın düşünceleridir. "Oliinı üstiine aykııı düşünceleı " alt başlığı verilen bu bnlümde ölüm gcrçeğıni şair buyuk bir duyarlılıkla anlatır. Ölümden korknıanıak gerektiğini bir sonraki "LJzücü düşünceler yersizdir" bö lümünde açıklar fakat bu dizelerı okurkcn aslında oktıru avutmak yerinc kcndi korkusunu ycnmek için yazdığı hissedilir. Çizdiği ölüm tablosu henı çok gerçekçi hcm de acımasızdır Sonsııza dek yok oluştan söz cder. Sanki şair keııdini inandırmak istiyordur, ölümü kaıunısar bir tablo olarak çizer vc bundan kaçış yoktur. Hayatı hakkında fazla bir şcy bilmediğimiz Lucretius (bazı kaynaklaıda şairin intihaı ettiği yazar fakat ölüm üzerine düşünceleri nin ctkısındc böylc bir yakıştırma yapılmış olma ihtimali tazladır) en derin korkularını ölüm üzcı ine düşüncelerinde dile getirir. Bu yönuyle hayranlık duyduğu, "Ölüm bizi korkutanıaz, çunku yaşadığımız sürece ölüm yoktur, ölüm geldığınde de artık biz yo kuz" diyen Epikuros'dan ayrılır. Epikurosun lelselcsindc doğal sonuç olaıak varılan bir m)ktadır ölümün nıtclıği, oysa Lucretius kitabınm en can alıcı noktası yapar ölümü. Belki bu noktada hatırlamamız gereken şey, birinin fılozof dığcri nin şair olduğııdur. Ölüm, metafizik kuramın parçası olduğıında, evreni açıklamak için değil dc açıklamaliinn doğal sonucu ola rak ortaya çıktığında, o denlı kor kutuctı dcğildir; oysa ölüme belli bir bakışla tüm evreni anlamaya çalışmak korkııtucu oldıığu gibi trajiktir dc. "Varlığın Yapısı" Turkçcycönce Ismet Zekı Eyüboğlu taratından daha sonra da Tonıris Uyar vc Turgut Uyar tarafından "Evrcnin Doğası" (Hür Yayıııcılık ilk baskıyı yapmıştı, daha sonra lyi Şeyler Yayıncılık çevıriyı tekrar bastı) başlığıyla ycnidcn çevrilmişti. Melniıı hakkını vcrmck için her iki çeviriyi de okunıak belki cn doğrusu. • asu@yazinsanati.com Varlığın Yapısı / Lıurclıus Carus / çev \\met Zch Eyubo$J.u / Dünya Klastklcrı / 2 cilt (320 say ÖLÜM ÜZERİNE Lucretius vc tabıı ödiinç aldı ğı Epikuros felsefesi rııhun ölümsüzlüğüne inanmaz. Beden öldüğüııde, atomları dağılır; öncc ölümle beden ruhunu yilirir daha sonra da bedenin kendisi yok olur. Bu düşıince dıınyada ne o zaman nc dc bugün fazla ilgi gormemiştir, insanoğlu ruhun ölümsüzlüğüne inanmayı isteı, bunu reddeden felsefelerden de uzak durur. Epikuros un fclbctcsini kcndisine temel alnıış olmasma rağmen ondan bazı noktalarda ayıı düş mekten de geri dıırmaz (bu da bencc şairin fclscfi yctcncğinin birgöstcrgesidir). Epikuros mctaliziğındc tanrılaıa ycı vcımişti, dünyanın yaratılışı konıısıında söz sahibi olsalar da insanların Romalı, ozıınde lutııcııydu. Gücünün büyük kısmı gclcncj^c aşırı önem vermesinden geliyor du. Bu tabloda bırey önemsizdı, ^uman Esin ise 27 öncmli olan bircyin dcvlctc nc Aayıs 'ın ötıemli vcıdiği idi. En üstte dc^i^mcz •dlanndan biri. olarak görüncn şcy yasalardı; ya saların altınd.ı gclcnck vardı Bi \nılannı yayımladı. rcyin şimdiki /.amamla isicklcri \nıları değerlendiren ve arzuları ancak yasalar vc gclc^ kiyazı var neklere uygun nldıığunda erılcnı ayfalanmızda. li sayılırdı. iolkitaplı günler... Latin cdcbiyatınm başlangıcı olaıak bir sava^ c^irinin hapislc TURHAN GÜNAY Latınceye çevırdığı "()dysscia" nuil: cumkiiap@cumhuriyet.com.tr gostcrilir. Hıristiyanlığın ctkısi altına girenc kadar bu dcstan Roma edebiyatının başlıca nmdelı ola rak kalmıştır dolayısıyla cpik şıır formunu cok sayıda escrılc gorıiriiz. Ancak, Romalı ^air, antik itlyaz Sahibi: Cumhuriyet VakYunan metınlcrını gizlıce tleğıl adına llhan Selçuk Genel övünçlc taklit ctmışrir; gurıır dııjyın Yönetmenl: Ibrahim YHzoYayın Yönetmeni: Turhan yulan bir ustayı taklit cdcrccsinc. jnay o Sorumlu Müdur MehAslında tüm sanatlaıda bcnzeı etlet Sucu Cörsel Yönetmen: ılek Akıskalı • • Yayımlayan: Ye kı hissedilir, fakat bu etkı ve taklit, Latin edebiyatının vc sanatıCün Haber Ajansı Basın ve Yancılık A.ş. Baski: Ihlas Cazenın özgün olnıadıgı anlanııııa • İ k A.Ş. 29 Ekim Cad. NO: 23 CM gelmez. enibosna Istanbul 0 Idare erkezi: Turkocağı cad. NO: 39ı Cağaloğlu, 34334 Istanbul, FİLOZOFTAN !l: 0(212) 512 05 05 Cumhuri250 YIL SONRA ;t Reklam: Genel Müdür: öz1() bırinci yüzyılda yazan Lucm Ayden / Mü$teri Temsilcisi: /lemÇevikO Yerelsüreliyayın rctıus da ünlü yapıtı "Varlığın YaTel: 0 212 512 47 78512 48 30 pısı "nda ("Dc Rcrum Natura") Iks: 0 212 513 84 63 iilozot Epikuros'un düşüncelerini KİTAP fa) Evrenin Doğası / Lucrvttm / çi'v. Tomns \)yar\'urgut Uyar/ lyı Şcylcr Yayınahk / 2000 / 220 say/a. SAYFA 3 U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 79 7