Katalog

0 KURL A R A On parmagında on marifct olatı bır sanat ve küllür adamı Atilla Dorsay. Sinema clcştirmenı, vazar, mımar, gurmc, Türkiye'nin en önemli turist rchbcri. Türk okuru onu daha i çok l )6()'lı yılların ortalarında Cumhuriyct gazetestndc basladığı sincma cleştirmenliği ile tanıyor. Türk sincma sanatının, oyuncusunun, yi'metmemnin ve sinema izleyıcısınin Atilla Dorsay a çok borcu var. Bu borcutı belkı minıak bır bölümünü ödeyebilmek için, otuzun üzerinde kttabıyla kültür yaşamımızın bir parçası halıne gelmış Dorsay 'ı tanıtmaya çalıştık sizlere. Atilla Dorsay 19İ9 yılında îzmir'de doüdu. Sinemayla ilişkisi de bu ketıtte basladı. Henüz on yaşınaayken izlediği filmleri küçiik bir defterc not ctmeye başladı Sonra tstanbul Galatasaray Lisesi, Dcvlct Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Mimarlık Bölümü, ardmdan Paris, orada Eisenstein, Brcsson. Bergman, Orson Welles gibi yönetmenlerin büyüsüne kapılıp sincma salonlanndan dışart çıkmamak üzerine kurulmuş bır yasam. Parıs dönüşii clinde birkaç sinema yazısıyla Cumhuriyet gazctcsinin kapısından girip ydsamının en uzun maratonuna, sincma elcştirmetıligıne baslamak, Dorsay'ın yasamının bclirlı dönüm noktaları. O art/k sınemamızın mıt olmıii adlarından biri Bir kez daha sevgiyle Atilla Dorsay. Boıkıtaplı günlcr . UMAN KAFAOGLUBÜKE Nişanlılar 1 868 vılında Vcrdi, ünlü îtalyan bcsteci Rossinı'nin öliim yıldönümü dolayısıyla birçok meslektas,ına ortak bir requıem (oliim duası) önerisinde bulundu. Her besteci escrin bır bölümünü yazacaktı ve sonunda eser bir sonraki yıl Rossini'yi anma töreninde seslendirilecekti, fakat bir yıl sonra cscrdcn bölüm besteleyen sadece Verdi olmuştu, Italyan meslektaşları tembcllik ermıs, söz verdikleri haldc hiçbir şev bestelcmemiş lerdi. Bu işe üzülen Verdi, bir süre eline Requiem'i alnıadı. Ancak 1873 yılın' da "Nişanlılar"ın yazarı Alessandro Manzoni'nin ölümii Vcrdi'yi derinden sarstığı için onıın anısına ölüm duası bestelemeye ycniden girişti. Verdi yaşamı boyi.ınca çok az sayıda insana Manzoni'ye duyduğu cinsten bir saygı duydtı. Manzoni'nin ölümünün birinci yılında seslendirilmek iizcrc "Manzoni Requ^ icm" adı altında eseri tamanıladı. "Rcquiem," Rossini'y^ niyet, Manzoni'ye kısmet olmuştu! Milano'daki San Marco kilisesinde yapılan ilk seslendirmc eserin müzik tarihinin başyapıtlarından biri oldufiunu kanıdadı ama asıl gelccck yıllar içinde eserin dcğeri tam olarak anlaşılacaktı. Tanrıya inanmadıgını çok kereler söyleyen Verdi, dindar ve koyu Katolik Manzoni'yi anmak için çok giızcl bır yol seçmışti. Işte bu öykü, bin saylaya yakın "Nisanlılar"ın yeni Türkçe çcvirisini kitap rafların da görünce heyccanlanmanıa neden oldıı. Edebiyat tarihinin başyapıtlarından biri sa yılan "Nişanlılar"ı hemeıı okumaya başladım; bakkında çok şcy bilmeme rağmen eseri oktımamıştım. Edebiyat tarihinde bu ronıanın çok özel bir yeri olduğıı söylenir, ay rıca hem ulusalcılık akımı bağlanunda hcm de klasik loıııan orncci olduğu için romana çok sık gönderme yapılır. Üç cilt halinde 182526 yjlların da yayımlannn "Nişanlılar" 17. yüzyılın erken yıllarında, Otuz Yıl Savaşları ve vebadan kırılan Italya'da geçiyor. Cahil ama sevimli iki genç köylünün aşkını ve onların evlenmelerine cngel oluşturan zalim efendi ile pısırık yerel papazlann korkaklığını anlatıyor. Sonunda cesur bir peder çıkıp iki gencin tarafını tutıınca, çok dolambaçlı olaylar dizesi içinde evlenme yolları anyorlar. Bu denli basit bir konuyıı bin sayfa boyunca hiç okurun ilgisini yitirmeden okumasına Manzoni olağanüstü akıcı diliyle neden okıyor. Ayrıca girdiği konııları, köy manzaralarını, tüm yan karakterleri ailclcri ve doğumlarından baslayarak detaylarla vermesi bir dönemin halkını ve politik çerçeveyı iyi anlamamızı sağlıyor. Divelim ki rornan kahramanı lcöylü genç ycni birisiyle tanışmak üzere, Manzoni bu yeni kişiyi, onun hakkında her tür bilgiye sanip olacağımız şekilde sunuyor. Bu durumda okur, baş kahramandan daha fazla bügiyle donatılmış olduğu için onun başına gelecekleri de tahmin etmeyc başlıyor. Hiçbir detayın atlanmadığı, önemsiz gibi görüncn her döneııı hakkında tum yasaların, geleneklerin masaya yatırıldığı bir roıııan olduğu için aynı zamanda birleşme öncesı Italya'sı hakkında da değerli bilgiler veriyor; fakat bu bilcileri hiç sıknıadan, ironıyle ve herkesin anıayacağı düzeyde tutuyor. *** "Nişanlılar" aynı zamanda neden bazı eser lerin klasıkleştığini düşünmeıııe neden oldıı. Benzeri birçok yapıt arasında aslında edebiyat tarıhıne baktığınıızda edebi nedenlerin yanı Mra başka nedenler dc olabıliyor. "Nişanlılar" ıçın de durum böyle. Verdi'nin Man zoni'ye bu denli hayran olmasının nedcni de sadece yazarın edebi yetcneği değil. Italya'da Risorginıento Hareketi tliye adlandırılan, Italva'yı bir devlet olarak l>irleştırmeyi amaçlayan siyasal ve ideolojik akımın en önemli seslerinden biri Manzoni olmuştıır. Italyanca yeniden yükseliş anlamı na gelen Risorgimento, ttalva'da bir ulııs oluşturmak fikrinden yola çıkmıştı; en baş ta ortak bir dil üzerinde anlaşmak gerekiyofdu. Hangi diyalektin resmi Italyan dılı ola rak kabul edilmesi konusıı kızgın tarallar arasında uzun tartışnıalaıa neden olmuştu Manzoni de son yıllarında Toscana yöresinin diyalektinın en uygun olduğunu savunmaya başlanııştı, buyıizden 184()'da "Nişanlılar"ı yeniden ele alıp, tanıanıen Toscana ağzına uygun düzenlemeler yaptı, eserdeki diğer tüm diyalektleri çıkaıdı. Manzoni gibi sav gıdeğer bir yazarın bu tavrı, Italya'da hala siıren tartısmaların bir nebze de olsa yatış masına neden oldıı. Tarihi bir roman biçeminde yazdığı "Nı^ şanlılar"da konuyu tarihi bilgilerle donatmış ve dış etkenleri, pşikolojik ve duygıısal öğelerle iç içe vermiş. (^)meğin 1630 yılında Milano'yu kasıp kavuran veba tüm tarihi bil giler eşliğinde 31. ve 57. bölümlerde anlatılmış. Bu gibi bölünıler romanm konusıı dı şında kalıyor ama "Nişanlılar"ın önemi bu bölümlerde en iyi anlaşılıyor. Tarihi roman türünün ilk örneklerinden biri olarak, bugün yazılan tarihi romanlara ışık tutıışu gö rülüyor. Manzoni insan davranışlarını da çok iyi incelemiş bu romanını yazarken. Yazdığı dö nemin resmi bclgeleri üzerinde araştırına yaptığı biliniyor. Bu da, yazıldığı yıllar gözönüne alınırsa, edebiyat tarihi açısından ycnilik sayılabilir. Soylu bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Manzoni, Paris'te yaşadığı yıllarda ve daha sonraki yıllarda yaptığı gezilerde Avrupa'da o yıllarda yaygın olan akıl cı felsefe ve şüphecilikle tanışmıştı. Cîençlik yıllarına izini vuran bu şüphecilik izıni daha sonra koyu bir Katolik ve milliyetçi olduğu yıllarda tamamcn sildi. Hiçbir zaman tam olarak aktif nolitik rol oynamamasına rağmen, son yıllarında senatoya üye seçilmişti. Sadece bir romancı olarak belki yeni kurıılan devlet üzerinde bu ctkiyi yapamazdı, iin liı romanında konuları işleyiş tarzı, tam bir bilimadamı gibi dctayları incelemesı sanırını daha sonra etkin politik saygınlığa kavuşmasında önemli rol oynadı. Romanını salt bir öykü anlatmak için değil, bır felsefenin temeline oturtarak etki varatması "Nişanlılar"ı klasikJerin arasına koydıı. Son olarak biraz da romanın çevirisindeıı söz etmek gerekir, çünkü bu devasa yapıt az sa yıda çevirmenin ele almak isteyeceği türdcn. Bilgi ve şiirsel dili bir arada kullanan roman ların çevirileri özellikle çok tıtız çalışma geıekti ı ir, Necdet Adabağ, tam da bu iki özelliği denge de tutarak çevirmış, hem tarıhsel romandan öğrenmek istedığımız tüm bilgileri sıınıııuij, hem de eğlenceli ve ko mık ıınsuru dışarı atmamiş. Hep romanın kalınlığından söz ettinı ama uzun zamandır bu den lı hızlı okudııgıım biı ro ıııanla karşılaşmamış ıını, yazarın akıcı jıılatıını Türkçe de de aynen dıınıyor. • Nişanlılar / Ales uı/nJ ın MCIIIZOIIİ / ÇCV. NfC BHImadamı gibi... tinıl WP yer TURHAN GÜNAY Imtiyaz Sahibi Çağ Pazarlama Cazete Dergi Kitap Basım ve YayınAŞ'yi temsllenCumhuriyet Vakfı adına llhan Selçuk Cenel Yayın vönetmeni: Ibrahim Yıldız Yayın Yönetmeni Turhan Cünay sorumlu Mudur Mehmet Sucu Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı Baski: Basın Yatırım sanayii ve Tlcaret A.ş. Esenboga YoluANKARA Idare Merkezi: Türkocağı cad. No: 3941 cağaloğlu, 34 334 Istanbul. Tel:(212)512 05 05 Merkez Reklam Cenel Mudur Yardımcısi: Tülay Mutlu Dölen Reklam Crup Koordinatöru: Funda Turan Müşteri Temsilcisi: işıltan Kokdemir C U M H U R İ Y E T K İ T A P KİTAJP dct Adabağ / ]jtcralıır Yayınulık /200 i / S00 www.yHzinsanati.cum asu@yazinsanati.com S A YI 7 18 SAYFA 3