Katalog

2 8 A 6 U 8 T 0 8 2 0 0 1 • Bülent Kâhya, 'Etik ve Meslek Etikleri'nideğertendircli 3. say/ada • Betül Çotuksöken, NermiUygur'un yeni kitabı 'Içimin Sesi"ni değerlendirdi ıo.sayfada • Doğan Hızlan'la yeni krtaplan üzerine kaan özkan konuştu u. say/ada ü Şiir Atlası'nda Mihail Kuzmin'in şiirleri yer alıyor. ıs. say/ada MIT/UP' Borges ve Italyan yayına Franco Maria Ricci. yı başanr. Dickens, Carroll, Poe gibi AngloSakson kültüre özgü başlıca okumalan, Aurelius ve Tacitııs gibi klasik düşünürler, esaslı bir keşfin tüm incelikli hazlannı tattığı Kant ya da Heine deneyimleri, Arjantin yazınının Lugones ve Güiraldes gibi adından en çok söz ettiren yazarlan, onlan da Ariosto ve Croce gibi isimler izler. Binbir Gece Masallan'nın farklı yorumlannı okumasıyla Doğu yazını ve kültürüne duyduğu ilgi, tspanya'da kaldığı dönemde daha da yakından tanıdığı Endülüs (cültürüyle aoruğa çıkar. Latin Arnerikalı entelektüel çevrelerin Kıta Avrupası ile hep sakınımlı ilişkiler geliştirmesine karşın, Borges, sınırsız bir okuma ve öğrenme açhğıyla bu kısırdöngünün de ötesine geçer. O dönemi anarken sözünü ettiği en önenıli isim, yıllar sonra Franco'nun karanlığa hapscdeceği Madrid'deki hiçbir tertuliada eksik olmayan Pio Baroja'dır. Bu olağanüstü zengin dünya eski Norveççe'den Izlanda sagalarına kadar geniş bir yereyi içine alan bu bitimsiz evren Babil Kitaplığı'na vanncaya dek sabırla damıttığı gercek bir bilgelik denizini besler. Bir skeç ya da taslak saydığı ilk öykülerinden itibaren, tüm varlığını saran kurgul tasanmı, yazın tarihinin başından bugüne, benzersiz bir dil utkusuyla hep yeni baştan kat eder. Babil Kitaplığı Dizisi, sadece yazınsal boyutu içindekı estetik ayrıntılarla tanımlanan salt ve incelikli kurgunıın değil, bir varhk halinin (bir insanlık durumunun) istemsiz bir ko puş içinde yakalandığı (zamansız cinsiyetsiz) anuı da dönüjjtürücüsüdür. Seçkiye dahil olan her öykünün Borges'in yapıtıyla arasındaki bütünleyici denge, bu anonim varoluş biIincine (Deleuze ve Guattari'nin ısrarla vurguladığı gibi, bir anımsama dcğil, unutuş eylemi olan öyküyc) denk bir karşı ağırlıktır. Kurgunun yalnızca sözcül bir yaratım edimiyle biçimlenmedigi, tarihsel bağlantılann deriştıği bir aynada yansılayan ve izleyici arasındaki boşlukta salındığı öykü evreni, boşluğun belleğinde yüzen bir anlatı adasıdır. Bu başat öğe lerin hemen hemen hepsinin, Borges'le seçtiği yazarlar ve öyküler arasında var olduğu görülür ve bu kişisel bağlantıların izini sürmek heyecan verici bir deneyime dönüşür. Kendi deyişiyle Kastilya dilinde bağlanan yazgısı, Heine ve Hölder lin'in ayak izlerinden Almanca yazının umutsuz sürgünü Kafka'ya uzanır. Casares'le birlikte yarattığı esrarengiz bilinmez (Bustos Domeca), tek bir öykücünün almaşık yüzündc ağır ağır seyrelir. Çelişkilerle beslenen bir giz, Lugones'le arasındaki ketum uzlaşıyı bir vasiyet gibi mahrem kılar. Bloy'nın umut işkencesindc çırpınan ruh, Poe'nun dehşet görümünde kefaretini tamamlar. Melville'in çaresiz yazıcısı, karşı konulmaz ve güncül bir yarasızlığa bir de kendi varlığının yükünü ekler. Bütün bunlar, Borges'in kendi yapıtındaki tarih ve kurgu aynmsalını, yazın evrenindeki koşut izleklere ya da gölgelerc bağlayan sınırsız, tanımsız yönelişlerdir. Gölgenin ve karanlığın yalımmdaki Borges, gözlerinde kavuşan erime gecenin sırnnı yayar. • Devamı 4. sayfada. Cumhuriyet I Z E K Babil Kitaplığı ALİ KARABAYRAM üşsel kurgunun özündeki canlı ve koşullayıcı (Lugones'in nak arayan fanatizmiyle Karka'nın mahkum yalnızlığı arasında bir ilinek) tanıklığa sığındığında, gönne yetisini çoktan yitirmişti Borges. Kadim dostu Franco Maria Ricci, Borges'in kılavuzluğundaki okuma edimini edebiyatın ışıksız ve terk cdilmiş vanasında kökleş,tiren, yaşatan, yurtsayan bu tasanyı tutkuyla sahiplendi. Borges'in artık sözcül bir anla büyüyen gerçekliği, zamanın durakoyan izlerinde bir resim, bir dokunuş, bir yüzle çoğalır ken, Borges'in yazın scrüvcnindeki melez coğrafya, bu izleğin soluk aldığı her yeri bir kent topografyasının uzluöuyla kat etti. Babil Kitaplığı, bu iç hesaplaşmanın ve cörmek için gözlerden daha fazlasına gereksinen bu iki ucuTceskin algıların kıvılcımıyla doğdu, büyüdü. Buenos Aires'teki Ulusal Kitaplık'ın metruk koridorlarına yolu ilk kez düştügünde, salt kurguya temellenen bir yaşamın ruhunu solumaya başladı. Peron'un düşüşünden sonra bu kez müdür olarak döndüğü o yerde, gölgelerle büyüyen bir yazı evreni ve sakınılmış bir dil yctisiyle tamamladı yolculuğunu. Ricci'nin önerisi Borges'in varlığına adanmış anıtsal bir dizinin ruhundan çok, tıpkı kulenin inşasında olduğu gibi, tanrı kayrasıyla sınanan bir yaratma edimine yakındır. Sözün bütüncül gerçeği, Borges'in farklı yazarlar ve farklı dönemlerde izini sürdüğü bir aynmsalın katmanlarında gizlenir. Kendi kurgu evreninin de başat öğesi olan bu vurgu, tarihin dondurulmuş ya da çıkartlmış bir kesitindeki ceriumde kendini tüm belirteçlerden soyutlamakla kalmaz, DU tersine seyrin dinamiği varhğının akışkan dokusunda kendi tarihselliğinin önkoşulunu da bulur: zamandışüık. Çizgisel bir hareket olmayan bu akış, kesintilerin ve atlamalann ötesinde, farklı bireşimlerin ve inorganik bağlantıların da temeli olarak görülür. Bergson'un "MekânsaDaşmjş zaman, özgün sürenin kmlmasından başka bir şey değüdir," diye tanımladığı bu kavram, Borges'in yaratısındaki merkezi, aynm noktalarının tanımsız ve çoğul dinamiğinde odaklar. Yaratım sürecindeki temel itki, derişik ve tasnif edilmiş bir tarihsel Kıİiç ve mührün diliyle: D eylemin aşın yorumundan çok, bilincin özgül diliyle deneyimlenen eylemin tarihidir. Borges'in eşsiz yetisi, yapıtında nep canlı kalan bu enerjinin, okumalarını da dönüştüren bir dilsel pratiğe koşut olmasıdır. Bu sayede, Babil Kitaplığı seçkisi içinde Dİr araya getirilen bu kitaplar, kisisel bir etkinin kesinliğini hemen her öykü toplamında beklenir kılıyor. Diziyi oluşturan kitaplar, yetmişli yılların sonunda Italvan yayıncı Franco Maria Ricci tarafından yayımlanmaya başlandı. Her kitaba kücük bir sunuş yazısı eldeyen Borges, o kitabın nastl bir etkileşimin sonucu olduğuna, o tercınin hangi kişisel ayrıntılar üzerinde temellendiğine, kendi okuma serüvcnindc nasıl bir yer tuttuğuna ve bizzat tanıdığı kimi yazarlarla arasındaki uintiyi o öykü toplamının nasıl şekillendirdiğine dair ilgi çekicı notlar düşmekten de geri kalmadı. Toplam otuz kitap olarak düşünülen dizi, temel olarak, Borges'in sözleriyle, kurgul aıun olasılıklar alanı dahilindeki tüm ikinciltarihsel yönelunlerini de ieercn bir tasarımı hayata geçirir. Dost Kıtabevi Yayınlan, bugüne kadar bu diziden yirmi bir kitap yayımladı. Dizinin yirmi ikinci kitabı olan Machen' in 'Ateş Piramiti' de yayına hazırlanıyor. Babil Kitaplığı, J.London, H. G. Wells, ü . Wilde, H. Melville, F.Kafka gıbi tanıdık isimlerin yanı sıra, Leon Bloy, Villiers de L'IsleÂdam, Leopoldo Lugones gibi, Türk okunı içın pek de bildik olmayan yazarlan da günışığına çıkanyor. Dizinin devamında, Rus ve Arjantin öyküleri gibi, bir ülke yazınının karakteristik özelliklerini içeren öykü toplamlarının yanuıda, Alarcön, Voltaire, Arthur Machen ve Binbir Cccc Masalları'nın Burton ve Galland tarafından hazırlanan iki farklı çesitlcmesi de okura sunulacak. Italya'daki örneklerinden hiçbir farkı olmayan bu tıpkıbasım eserler, gelecek yılm başına dek otuz kitaptan oluşan özellikli bir koleksiyonun paıtaJarına dönüşecek. Küçük yaşlardan itibaren kendisini çevreleyen yazın evreni, Borges'in okumalarını, uzun yıllar sonra Babil KitaplıgVnın temel eksenini oluşturacak bir izleğe oturtur. Yine de, Cenevre'deki kolejde sınıfının Latince dersindeki en başanlı öğrencisi olan Borges Cervantes, Carlyle, Swinburne, Lempriere gibi öncüllere öykündügü erken tarihlerden itibaren yaratım uğraşını biçimleyecek dolaysız etkileri, kendi biçeminin düşsel ve uzdil çizgilerinden yalıtma CUMHURİYET KİTAPSAV/ 601