Katalog

Karikatür anlık bir kıvılcım, bir seferliğinc bakılıp sonra unutulan bir tüketim ürünü. Yaşamı kısa, bir gücü varsa o da Kendini sürekli yenilemesine bağlı. Böylesine devingen bir yaratı alanının durağan müzelerde hapsolması, izleyicilerine yaşamdan soyutlanmış duvarlardan bakarak bir ileti vermeye çalışması olanaksız gibi gözüküyor ama Ânkara'daki Karikatür Vakfı, karikatürü müzelerin sınırlı alanlarından çıkarıp izlcyicinin karşısına getiriyor çıkardığı albümlerle. ÜSTÜN ALSAÇ arıkatur kıtaplanna ilgi duyarmısınız? Eğer yanıtınız evet ise, küçük bir sınav sorusıına hazır olun. Sizce bugüne kadar Türkçe kaç karikatür alJVbı bümü yayımlanmış olabilir? Hiç aklınıza gelmeyecek bir soru oldu değil mi? Yanıtını da bilebileceğinizi sanmıyorum. Bir araştırmaya göre bugüne kadar 736 karikatür ve çizgı roman kitabı yayımlanmış. Bunlann, 379'u Turk çizerlcrinin, 66'sı da yabancı çizcrlcrin yapıtı. 73 kitap anonim olarak yayımlanmış, yani ya çizeneri bilinmiyor, ya da birdcn çok çizerin yapıtlanndan oluşuyorlar. Gen kalan 218 kitap ise çeşitli dizilcr biçiminde yayımlanmış. Toplam 735'in üstünde kitap sayısı. Hiç de azımsanacak gibi değil, değil mi? Bu bilgiler Karikatür Vakfı yayınları arasında çıkan bir yapıttan alındılar. Ben de bugün bu kuruluşun yeni kitaplarını tanıtmak isttyorum. Bilindiği gibi Ankara'da bulunan Karikatür Valcfı her yıl bir karikatür şenlıöı duzenliyor, bu vesile ile de çeşitli yayınlar gerçekleştiriyor. Bugüne kadar bıri ikineı baskı olmak üzere 11 kitap yayımlamış olan vakfın bu yılki performansı tam 5 kitap, başka bir deyişle, 1995'ten bu yana çıkardığının yarısı kadar kitabı bu yıl yayımlamış. Karikatür sanatına gerçekten önemli katkı sayılabilecek bu kitaplara bir gn/ atmakta yarar var. Vakfın ilk yayıııı Ankara 5. Uluslararası Karikatür Festıvalı 7/11 Mayis/99 adlı kitap, bir tür festivalin resnıi kataloğu ni teliğinde. h'estivallcr her yıl belli birkonu üstünde yoğunlaşıyor, bu konuda sempozyumlar yapılıyor, sergiler düzenleniyor. Bu yılkinin adı "Karikatür ve Felsefc", kitaba da hem scmpozyumda sunulan bildıriler alınmış hem de sergilere katılan karikatürlerden örnckler konmuş. Böylece karikaturün kuramıyla uygulaması bir arada sunuluyor. Bu konularla ilgilcnenler için bulunmaz bir kaynak. Yabancı konuklar ve yurtdışında bu konu larla ilgilenecekler de düşünülerek, vakfın kimı öteki yayınları gibi bu kitap da hem Türkçe hem de lngilizce metinler içeriyor. Vakfın etkinlikleri arasında her yıl bir de yılın karikatürciisünü seçmek var, yayınlarından birini de seçtiği çizerin yapıtla rından oluşan bir albüme ayırıyor. Ferruh Doğan, Hıfzı Topuz, Mahınut Tali Öngö ren, Tan üral, Vccdi Sayar, Önder Şenyapılı, Süleyman Coşkun, Omer lunccr, Haluk Ünsal ve Nezih Danyal'dan oluşan seçicıler kurulu, yılın karikatürcüsü olarak Eray Ozbek'i belirlemiş, onıın kıtabının adı da Karaltılar: Silhpuettes. Mimarlık cğitimi görmüş olan Özbek'in ilk karikatürü 1962'de yayımlanmış. Lcke, silüet, özgün baskı gibi çeşitli anlatım tekniklcrini deneyen çalışmalar var. Bir süre ara verdiği çizim çalışmalarına 1984'te yeCUMHURİYET KİTAP SAYI 491 Karikatür Vakfı'ndan yeni kitaplar belirtilmemiş olanlar da 360'tan çok giriş biçiminde toplanmışlar. Bu konularda çalışacaklar için gerçekten çok yararlı olabilecek bir başvuru kitabı. Çalışmanuı en aıkasındnkı bölümünde "Türkiye'de Karikatür, Çizgi Roman ve Çizgi Film Zamandizini' başlığı altmda bu alanlardaki önemli olaylar ve gelişmeler zamandizinsel bir sıra içinde özetlenior. Çalışmanın bir özelliği de Kıbrıs'taki 'ürk toplumunun etkinliklerine yer vermiş olması. Aynca hem kaynakça nem de zaman dizin tngilizce olarak veriliyor, böylece bu bilgilerden yıırtdışındaki araştırmacılann da yararlanması istenmiş. Yukanda bugüne kadar 735 'ten çok karikatür ve çizgi roman kitabı yayımlanmış olduğunu söylemiştik. Buna karikatürü, çizgi romanı, karikatürcüleri ve çizgi romancılan konu alan 40 kadar kitabı da katarsak, bu konulardaki kitapların sayısının 775'ten çok olduğunu görüyoruz. Aman, bunlara Karikatür Vakfı'nın son yayımladığı kitapları da eklemeyi unutmayın haa!.. • Araştnnaalar içfeı Kr 'Karikatür veFelsete" niden başladıfiı anla şılı y o r. Pek çok sergiye katılmış, ccşjtli ödüller kazanmış. Özbek kitaba "...karaltılar..." ve "...günekarşı..." adını verdiği siyahbeyaz çalışmalarını almış. Daha ilk bakışta güçlü deseni kendini duyumsatıyor, ister karaltı biçi •• • "• minde, isterse daha açık çizilmiş olsun, tüm çalışmaları bu sağlam çizgiye dayanıyor. Onları yalnız çizim olarak izlemek bile keyini bir iş. Ama o bununla yetinmiyor, bunlara eülmece yüklü bir anlatım da katıyor, böylece bir ayağı çizim, bir ayağı da eülmece olan gerçek karikatüre ulaşmış oluyor. Özbek kitabının arasına kendi deyişiyle "...yalnızca estetik vc mizahi duyguıan kıpırdatmayı amaçlayan bazı desenleri(ni)..." de serpiştırmiş. Sonunda gerçekten başarılı bir karikatür albümü ortaya çıkmış. Karikatür Vakfı üçüncü kitabını kurucusu Nezih Danyal'ın yapıtlanna ayırmış, adı Sergiler. Bundan da anlaşılacağı gibi, kitap çizerin çeşidi sergiler için hazırladığı yapıtlarından bir seçki sunuyor. Bunlar 1985'de açılan "25 x 25", 1990'da açılan "OtuzYıldaBir", 1992'de açılan "Minkatür", 1995'te açılan "Çerçeveler" ve "Otuzbeşe Merhaba" adlı sergiler. Önder Şenyapılı kitabın başına alınan yazısında "...Bana sorarsanız, ustalık mertebesine varmışlığın keyfini sürüyor Nezih..." diyor, haksız da değil. Gerek çizgi araştırmaları, gcrekse gülmeceyi çizguerine katışıyla Nezih Danyal Türk karikatürü içinde özgün bir ycr alıyor. Bu kitabının ilk bölümünü siyahbeyaz karikatürlere ayırmış, ikinci bölümünde de renkli karikatürler bulunuyor. Atila Özer Eskişchir'deki Anadolu Ünivcrsitesi'nde öğretim üyesi, özelliklerinden biri de karikatüre ifgi duyması. Kendi yapıtlarından oluşan albümleri de var ama daha çok karikatür konularındaki araştırmalanyla tanınıyor. Karikatür Vakfı'nın dördüncü kitabı Atila Özer'in bir çalışmasından oluşuyor, adı da Karikatür Müzeleri. Araştırmacı bıırada çeşitli karikatür ve çizgi roman müzeleri ile l'ürki ye'deki Istanbul Büyükşehır Belediyesi Karikatür ve Mizah Müzesi'ni konu alıyor, çeşitli özcllikleriyle bu müzeleri anlatıyor. Son bölümünde de tstanbuPdaki müzenin daha iyi çalışması için neler yapılabıleccgİni tartısıyor. Karikatür anlık bir kıvılcım, bir seferliğine bakılıp sonra unutulan bir tüketim ürünü. Yaşamı kısa, bir gücü varsa o da kendini sürekli yenilemesine bağlı. Böylesine devingen bir yaratı alanının durağan müzelerde hapsolması, izleyicilerine yaşamdan soyutlanmıs duvarlardan baka rak bir ileti vermeye çalışması olanaksız gibi gözüküyor. Gcnc de pek çok yerde bu tür müzelerin olması, onların önemli bir islev gördiiğiınü, bir gereksinimi karşıladıklarını gösteriyor. Doğal olarak karikatürün yapıs>ına ayak ııydurabildikleri sürece ziyaretçilcrinin de cksik olmayacağı anlaşılıyor. Atila üzer bu çalışmayla bu konuyu ilk kez ele alan bir yapıt ortaya koymıış. Karikatür Vakfı'nın son kitabı da araş 775+5 m sonucu. Onun hazırlayıcısı da bir üniversite öğretim üyesi. Bu çalışmanm adı Türk Karikatür Kaynakçası ve Zamandizini. Genel olarak Türkiye'de yayımlanmış karikatür, çizgi roman ve çizgi film ile ilgili albüm, •"•'•" kitap, yazı, araştırma türündcn yayınları derleyen bir yapıt. Başka bir deyişle, nem birincil kaynaklan, yani özgün yapıtları, hem de ikıncil kaynaklan, yani onlarla ilgili çalışmaları konu alıyor. Bu çalışma da kendi alanında bir ilki oluşturuyor. En başta verdiğimiz sayılar bu çalışmaya dayanıyorlar. Ayrıca "Ûnlü çizerlerin resimiediği kitaplar" (270'den çok örnekle), "Karikatür vc çizgi romanı desteklcyici anlatım aracı ya da örnekleyici gereç olarak kullanan yapıtlar" (30'dan çok örnekle), "Karikatürcüler ya da çizgi romanalar tarafından yazılmış kitaplar (6 örnekle) gibi alt başlıkları var. En önemli bölümlerinden biri de bu konulan elc alan ve gazetelerde, dergilerde yayımlanmış mceleme, araştırma, haber gibi yazıları derleyen bölümü. Burada yazarı bilinenler yaklaşık 600, yazarı Î (*) Anonim, Ankara 5. Uluslararası Karikatür Festivali 7/11 Mayıs/99 Karikatür ve Felsefe, Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara 1999,200 sayfa, 19.5x27.5 cm (*) Eray Özbek, Karaltılar. Silhouettes, Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara, 1999, 27.5x19.5 cm (*) Nezih Danyal, Sergiler/Exhibitions, Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara, 1999, 27.5x19.5 çm (*) Atila Özer, Karikatür Müzeleri, Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara, 1999,27 sayfa, 19.5x27.5 cm (*) Üstün Alsaç, Türk Karikatür Kaynakçası ve Zaman Dizini (Kıhrıs Türk Toplumundaki yayınlar ve gelismelerle birlikte), Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara 200 sayfa, 19.5x27.5 cm Brtükettn ürünü