Katalog

Behçet Necatigil'in 'toplumcu sanatın kuramlarını kurmaya çalışan bir clcştirmcn' olarak tanımladığı Fethi Naci, "50 Türk Romanı"ndan (Oğlak Yayınları) sonra, kimileyin dcncmc kimileyin de eleştiri tadı bulacağınız yazılarını topladığı "Şiir Yazıları " (İyi Şeyler Yayıncılık) ile okuru selamlıyor. Yctmiş bir yıllık ömrünün yaklaşık elli yılını edebiyata adayan eleştirmenin şiir yazıları ilk kez bir arada. Kitapta Ahmet Haşim'in Söz Dağarcığı, Fenni Siirin Irzı..., Homcros'ta Balık Sorunu gibi birbirindcn ilginç, ama aynı estctik vc düşiince çerçevesindc gelişen metinler bulmak mümkün. Fethi Naci ile eleştiri üzerine konuştuk. MURAT BATMANKAYA clhı Naci Mnımn ele^tın de neredeyw özJcjleştığtne ışaret etsek, ycrıdır. ()y\a \iz de cdcbiyata )iirle başlavanlardarmnız ilk şıırınız Çınaraltı'nda, Naci Kalpakçıoğlu ımzası ile iüEktm 1V45'teyayımLnmi). Neden \ıirdc ısrar ctmvdinız'•>Sızı eleştiriyeyönlcndıren ne oldu '•> 'îlk şıirim' demeyeyim, fazla iddialı olur, 'ilk manzumcm', anımsadıgım ka darıyla 1945 yazında Yedigiin dergisinde yayımlanmıştı. Yani sizin sözünü cttiğiniz nıanzunıedcn önce. Çok iyi anım sıyorum: Yaz tatili için Giresıın'daydım. Kitapçı thsan Bcy'den Yedigün'ü alınca henıen gençlerin manzumelerinin yayımlandığı sayfaya bakmıştım; gönderdigim iki manzumc dc vayımlanmıştı. ü mutluluk anını ıınutmam cilanaksı/! Yazdıklarımı vc adımı bir tstanbul dcrgisinde, iistclik çok satan bir dergide, ilk defa bastlı olarak görüyordıım. Bunıın, 16 yaşındakı bir çocugu nasıl etkileyecei i tahmiıı ctınck güç dcğil.. Eızurum Lisesi'nde işimiz giicümü?: okumaktı. Uzun kış aylarında, ancak zorunlıı durumlarda, okuldan çıkardık. Durınadan okuyordum. Yeni Türk şiirini, divan şiirini, Haşct Kitabcvi'ndcn ödcmcli gctirttiğim Baudclairc'in Les Fleurs du Mal'iııi... 'İyi şiir'i tanımıştım. ü yaşta iyi şıiri tanıyinca, şiiri nc kadar scvcrscniz scvin, sürdürcınezsiniz. lilcştiriyc beni vüncltcn, başlangıçta, gene şiir sevgisiydi. 194^'tc Behçct Nccatigil'in Kapalı Çarşı adlı ilk ^iir kitabı için ilk clc^tiriıni yazdım. 1946'da Cahit Sıtkı'nın Otıız Bcş Yaş'ı için bir eleştiri. Arada birkaç hikâyc. Yc^ilgiresun cazetesinde ekonomik, toplumsal konularda makaleler. 1951 'dc'()ktay Deniz' takma adıyla elc^tiriyc kcsiıı dönüş. 1953'te artık i'cthi Naci' inı/asıyla yazıyordum. Denehılır kı eleştın alamnız daha çok roman de sınırlı. Şiır is c kayıda... 'Şiir Yazılarının vcrilcrinı doğru kabul edersek kar^ımıza cıkan manzara %u<: 1962'dcn 1 *)H2 'ye kadar şıir uzerınc yayımlanmaum uvgun &ördügüntiz hn}vr eleştiri yazmatmşsmtz Rıı \u\kunlugun nedertine? 1960'tan 1968'c kadar ekonomik, toplumsal, Myasal somnlarla uöraştım. Vatan gazctcsinde önce makaleler, sonra köşe yazıları; Az Gclişmiş Ülkcler ve Sosyalizm, F.mperyalizm Nedir, Kompradorsuz I'ürkiye gibı kıtaplar. Askcri Darbclcr vc Dcmokrasi gibi derlemeler bu dönemin ürünleri. Tüıkiye işçi Partisi'ndckiçalı^malar, 1%5'ten sonra Madcn tş Scndikası'nda on yıl işçi ögret F Eleştiri ölmedi ama, bu nidisle ölecek Evet, beğcnmedigim eser menliği, Yön'de, Ant'ta siyaleri beğenmedipimi açıkça sal yazılar... Kısaca, cdcbiyatyazıyorum. Kem küm etsız bir yaşam. () yıllaıda şiir mek, bcnce, yazar ahüzerine yazmamıştım, ama lakıyla ba^daşmıyor. roman ı'ızcrinc dc yazmamışSonuç: Selamı sabahı tım. Edcbiyata kesin ılönü kestiğimiz yazarların şüm 1%8'de oldıı. Artık tasayısı lO'dan 15'ten mamıyla romana yonclmişaşağı düşmüyor. tim. • Gcrek jiir üzerine oluın Sözii şuraya gc gerckse roman, clcştırcl biçctirmek ı ttıyorum, miniz pck dcğiyne/nı). ilk ölçiilünüz da açıkçauSız, eleştiriye Naci'cc ıma 'l'ürkçe'nın doğrukullammi Ardındcncbilccck bir bakt\ u^ısı gc dan estelık değcrı, iırunün dörıemi icin tirdınız Hıı hakı\ ııçnının deki ycri, yazannın üzncl kununıu vd. hele de 'lüeştırı oldu!' yaygaönem kazanmış Sizın hırözelliginiz de$u: rastntn koptugu günümüzde Reğenmedığıniz yapüı/yazarları saklamı Türk edebtyatt ıçındeki yerını, yorsunuz. Yandıyor muyvz? ipotu yüzünüzc lutarak bclirteEleştiriye bakışımda zamanla dcgibilir misiniz? şiklikler oldu. tlk kitabım Insan Tükenlidebiyatçı olmaya heveslemcz (1958) yayımlandığı zaman 29 yaşınnen gcnçlcrin sayısı ner yıl artıdaydım. Marksizmin klasiklerini okuyor. Mehmet H. Dogan'ın hazırmııştum, Fransız Marksistlerin kitaplaladığı Adam 1998 Şiir Yıllırını, dergilerini izliyordıım. lyimserükğı'nda, sadece 1950'den kötümserlik konusunda saplantılanm sonra doğan şairlcrin vardı. 'Solcu' şairlcri, yazarları 'tutmam' sayısı 90! Hikâiçin 'solcu' olmaları yetıyordu. yeci sayısında da Insan Tükenmez, çok ilgi görmüştü; nızlı bir artış var: bu 'ilk' kitabın 1962'de, 1997'de yeni Bu yıl Sait Faik baskıları yapıldı, iki kuşak daha bu kitaHikâyc Armagabı okudu. Ama bcn Insan Tükenmcz'denı'na tam 20 hiki yanılgılarımı çok geçmeden fark etkâyeci katıldı. tim ve belki de Türkiye'de ilk defa 'bir Romancılarımıautocritigui denemesi' yazdım. 'Yazarın zın sayısı da hızözgürlüğü'nün verilcn bir şey olmadığıla artıyor. Bütün nı, bu özgürlügü yazarın kazanması gebu gençlcr herektiğini yaşayarak öğrendim. Kısaca, nn:n, şimdi üne eleştiriye bakıştm, 1956'da kalmadı. ermek istıyorlar; Donmadı. çalışarak bckle mcyc tahamnıiil edebilenlcrin sayısı çok az. Birkaç eleştirmenin, bunca şairlc, hikâyeciylc, romancıyla onların istedigi ölçüde ilgilencbilmesi olanaksız. () za man, kitaplarından söz cdilmcycıılcr, umduklan ödüllcıi alanıayanlar "lileştiri öldü! Bizdc eleştirmen yok!" diye feryada başlıyorlar. Eleijtiri ölmedi, ama bu gidişle ölc cek... 1991'den bu yana Semih Cnımüş'tcn başka eleştirmen çıkmadı ortaya. Nurdan Cürbilek, Süha ()?.ertem, ürhan Koçak vb. yazdıkları hcr ya/ı ilgiyle okunan yazarlar; ama edebiyatı bir eleştirmen olarak izlemiyoıiaı. Üniversitelerdc ilginç bir gclişme var: Türk edc biyatı kürsülerindc hocalık yapanlar I ürk edebiyatı üzerine tloğru dürüst in celemeleryapamazlarkcn, Ingilız l'ilolojisi'nden (ranmctli Bcrna Moran, |alc Farla), Fransız Filolojisi'nden Clansin Yiicel), Alman Filoloıısi'nden (Gıırscl Aytaç, Yıldız Eccvit) ilginç Türk edebiyatı clcştirmenleri, incelemeleri geliyor Bu lıocaların işı bu: Incclcmc yapmak; bunun için aylık alıyorlaı. Oysa ben gc çinınek için yayıncılık yapıyorum, artan /.anıanlarımı eleştiriye ayırıvorum. Obıir eleştirmenlcrin durumu da bcninıkin den farksu. Kısaca eleştiri çıkmaz sokakta. Eleştiriye 'Fethi Naci'ce denebilecek bir baki!; açısını, l;ethi Naci'ye Arma ğan'da dost yazarlar uzun uzun açıkladılar; bana söylcyecek fazla bir şey kalmadı. "(hledıfım ölülcr,rizlcdıgimdırılerden daha çok..." sözünüzü nasılyorunıla malt acaba? Birserzeniş, birttıraf, hırkabullcnme mP Yokta bu, "Efendılcr, kendimıze biraz çekıdüzen vcrclim" dcmcnın, Mtıırupluuıst nıu ü cümıenin bir yan anlamı yok. Son yıllarda çok sevdiğim, yıllarca dobtluk cttiğim o kadar çok ınsan öldü ki . \<\ ris, Atilla Tokatlı, Turgııt, Edip, Rııuf, Aydın Emeç, 1 layalct ()ğuz, Kaptan Yar km, Bodrumlu Dursun, Sedat Gani, gcçen yıl Atilla F.rgün, geçcn haha Mehmet Sönmez... Ve Deniz... Vc üeniz... • Şiir Yazıları / Fethi Naci / iyi Şeyler Yayıncılık/ 106 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 432 ŞAYFA 7