Katalog

Joel de Rosnay "Ortakyaşar Insan"da 'Geleceğın insanı nasıl bır şey olacalc?" borui>unu ıncelıyor Ne bıyonık bır yaratık, ne 'ust ınsan' ne de robot Joel de Rosnay'ye gore ortakyaşar ınsan olacak bu varlık Doğuşuna katkıda bulunduğu gezegen olçeğınde bır organızmayla sıkı ortakya^aı ılujkılerı ıçınde yaşayacak, ettenkemıkten ve duygulu bır varlık Joel de Rosnay, geleceğe doğru heyecanlı bir yolculuk boyunca, sıbercanlı adını vetdıgı, yeıkuıe üzerınde canlılığın evrımının bugunku son biçimı olarak sunulan, bu yeni kolektıt sahneye çıkışını belırleyen mekanık, bıyolojik ve bilişımsel devrimleri anlatiyor. İSMET BİRKAN aha dar kapsamlı bır versıyonu şakayla kaıışık dılımızden düş meyen bu soru, gunumu7de son deıece cıddı bıı baglamda, duşuncbılen herkesın gundemının on sırasına yerleş mış durumda Bılın^lı bılınçsız, nerkes buna yanıt arar gorunuyor kımılerı dc çeşıtlı geçerlılık vcya tutarlıhk dereeele nnde yanıtlar sunuyor Basılı ve elektro nık medya kanallaı ı pıyasaya surulcn vc va surulmek ıı/ere olan, yaşamımm alt ust edccck ırılı ulaklı ycnı buluşlara ılış kın habet ve bılgılcrlc dolu Bır vandan da butun bu ycnılıklcrlc bırlıktt "ycnı dunva du/cnı hepımı/ı almış bır ycrle rcgotııruvor Modcmlığı' bıtırıp son rasına" geçmışız, ılet ı surulduğune gore Ama bu "sonra"nın nc menc bır vcr ol dugu ıçındc bulunnıamı/a karsın pck bıllıdeğıl Ancak gorulen şıı cîunvada hic kımsc IK gıınundcn mcmnun nc dc gelecegınden emın adeta heıkcs kıça cak sıgınacak bır ycı anyoı Insanların pek çogtı bu sıgımgı aıt oldııkları etnık dmscl kulturcl vb topluluğun ayıııcı o/ellıklcrındc kııltuıleıının en kapalı ve tl dcgmemış koşelcıınde, geçmışıuının dcı ınlıkleı ındc buldugunu sanıvoı San kı kolcktıl bır sı/olrcnı ınsanları yaşa dıklaıı gerçık dunvadan avıup bu sa nal' dunyada dogt ıı suı ııyor ((, ağımı/ın buluşu olan bu sanal va da sıbeı te rımlcrı sıhırlı yan anlamlar ve çağrışım lar ka/anmış ner şcyın sanalı vcya sıbe rı ncredcysc aslından ustun olmus, ) tn sanlar kucuk grııp veva topluluklaı ha lındc kenclı "/aman kurecıklenne" kapa nıp bırbırlerınden kopuyoı ("Kuresel leşme" dcnılen şey de bu olsa gerek1 ) insanlık parçalanıyor, "atomıasıyor", kavram olarak bılc orradan kalkıyor Yu/letce yıl bılınçletı bıçımlendırmış, eylem ve davranışları yonlendırmış olan ılkeler ve dcgerler çığncnıyor, toplumla rı lyı kotu ayakta tutmuş olan yapılar, kurumlar tcmelden sarsılıyor, çatırdıyor, yıkılıyor (,,atlaklardan fışkıran bılımsel deyımle "serbest kalan" enerjı dc kın, nefıet, şıddet baskı zulıım bıçımınde u/crımı/e boijanıyor Ne olacak bu dunvanın hali? rıda kaba tablak çuılcn "bugun un uzan tısı nıtelığındekı K( )TUMSER ongoru ler grubu, bunların kaynaj^ı, daha çok msan bılımleıı denılen araştırmaların konusu olan varlık alanı, yanı tnsan'ın kcndisi1 Cıerçekten de, akla aykırı go runsc bılc, bu açıdan bakılınca DUN YA İÇİN İIİÇ UMUT YOK' tlomo uıpı en\, cvrcndckı en karma^ık bıyolojik yapı olan beyni sayesınde, en karmaşık "topluluksal" yapı olan uygarlığı yarat mib, bununla da bırkaç bın yıl ıçınde, hırkaç mılyar yıllık dunyanın (kıtaptakı ana ımgeleıdcn bınnı kullanırsak, GA lAnın) ıcabına bakmış gorunuvor Bu yaratığın luay zaman ıçındekı seyrını u lemek hıçbır lyımsctlığeyerbırakmıyor dunyanıız butun kaynaklarıyla (bu "kav nak" terımı de /aten ınsanın dunyaya na sıl baktığını ele vcrıyor), tukcnmcnın kı yısına gelmış hattâ belkı de kendı koşe sındc rahat rahat tukenmeye bıle fırsat bulamadan kendı doğıırııp buyuttuğu cn ustun (cn soylu, en îjcrefh, en yuce, tanrısal vb da clıyor kendıne, ne olursa olsun en karmaşık olduğu kesın) yara tığın elıyle tam bır kıyamet ıçınde mah volup gıdecek Daha çok "doğa bılımlen" kaynağın dan bcslcncn otckı gruptakı ongoruler ıse İYİMSLRLİĞL de yer bırakan, hat tâ kıtabın ya/arı gıbı kesın ve kararlı bıçımde ıyımseı olan kı^ılerden gelıyor Jo el dc Rosnav lyımserlıöını açıkça ba7en co^kuvla, bılımsel ılertemevc da>andıu vor (Ne de olsa [ules Verne'ın hemşeh rısı1 Bılımsel ve teknolojık ılerlemc lules Veınc ın kalcmın dcn nıcc kuvıkları coijturmadı mı><) Otekı açıdan ınsan taıahndan kul lanılması açısın dan bakılınca dchşet vcrıci bır vıkını aıacı gıbı goruntbıkn bılım buıaıla hcıııen lıeı şcyı du7cltecck, dogrultacak vu karda çmlcn kara tobluyu agartacak olan ve araçları saglavan ctıncn 1 tek etmen olu yor Bu lyımser yak laijimdada "doğru kullanma ' sorunu oıtadan kalkmıyor elbette Bılım hem nalınahcm mıhına vurabılen bır şey Ama ya7ar lyım scrlığının 'mctah ?ık" yonu burada ınsanın bu ışı ba şarabılcceğıne ına nıyor Bu konuda sımdıye dek par lak bır sıcılı olma sa da bıından son ta bclkı de can havlıyle^ aklını başına toplayabı leceğını kabul edı yor Bunu olanak tan da ote bır ola sılık gıbı goruyor ve değerfendırıl mcsını oncrıyor, ıstıyor Kıtabıda ıştebu yolda bır duşun mc, tartışma, araş CUMHURİYET Joel de Rosnay 'den "ortakyaşar Insan" D tırma, dcrlcyıp toparlama, yoneylem, on goru, onerı alıştırması nıtelığınde Son bolumlerınde fclscfı duzcye yukselen bır analu sentez surecı ıçınde, bılımın bi7e nasıl bırgelccek hazırladığını dahadogru bır deyısle hazırlamakta olabıleceğı nı , bunun butun belırtılerının sımdıden yabamımıza gırmış olduğunu, rakat ger çekleşebılmesı ıçın bi7im dc bılınçlı bır katkımızın geıektığını ortaya kcıyarak, bır anlamda bılımden ahlak çıkarmak suretıyle, bu katkının hangı eylem ve davranışlarla sağlanabılcccgını ve bunla un dayanması gereken "ycnı" de^erlen gosterıyor Evet, umutsuzkığa ciuşmeye lım, elımude bılım gıbı bır araç var ve şımdıden bue doğru yolu gosterıyor, hattâ bı/ı o yola sokmuş durumda Ama lutfen bız de bıra7 gayret gosterelım Eşeöımuı bılıme emanet etmeden once bır kazığa bağlayalım (Bunu yapamaya cak kadar da cşck dcğılız ya' ) geleceğımız korkunç ueğıl, yıkım değıl, tersıne buyuk olanaklarla, mutluluklarla, harı kalarla dolu, en azından oyle olabılır Ama onu gerçekleştırmek yıne bı/ım ıs tememıze bağlı "Geleceğı onceden gormenın tck yolu onu bızzat ıcat ctmek tır" Kırap, bırleştırılmış yaklaşım, sıstem yaklaşımı, oıtaKyaşam ılışkısı, karmaşık lık, ıletışım, fraktallık, kaos, zaman bıl gı (oznel zaman) gıbı, son donemın goz delerı bırkaç temel bılımsel kavram çev ıcsındc oıgutlcnmış Bu kavramlara da valı bıı gencl çerçevede, gunumuzde mcdvada boluk porçıık ve yarım yama lak da olsa gıttıkçe daha çok yer tutma. ya başlayan Dilımsel ılerlemelerı, tutarlı bır butun ve açık bır perspektıf ıçınde derleyıp topluyor, yorumluyor, dcğerk n dıııyor Bunlaıın bızı gotuımekte oldıı ğu yonu ortaya çıkarmaya çalışıyor Bu genış ve dağınık alanda, aslında spekutatıfolan hkırveduşuncelcnnbus butun geıçcklıkten koparak dağılnıama sı ıçın bunları bır duşunme moclclı, to parlayıcı bıı duşunscl çekmı meıke/ı saydığı "Sıbcr canlı" hen7etmesıyletum leştırıyor, bır bakıma somutlaştırıyoı Gunumuzde gozlemledığımız butun amaozellıklc bılımsel/teknolojık evrım lerın bızı goturduğu yer geleceğımı/ bu Sıber canıı Amabırkc/kendımı/i!}im dıden zıhınsel olarak bu aşamaya verleş tırıp oradan gcrıye, buraya baktığımuda (yazar buna gert yoncykm yontemı dı yor), oraya kısa yoldan ve kolayca var mak ıçın nasıl davranmamız gcrcktığını geleceğımi7i kurmak yolunda bi7den ıs tenen katkının ne olduğunu da gorebılı yorıız Zaten benzetmenın başlıca ama cı da bunu sağlamak Bırleştırılmış vi7yon hem varlığa hem bılgıye ılışkın bır kavram Dunyayı anla yabılmek ıçın onu bır "butun" olarak gornıek, encr)i, cansız maddc, canlı mad de duşunce gıbı gorunuşlerı aşabılmek gcrek Varlık bır eylem ıçınde, şımdıye dek bi7e ayrı dunyalarmış gıbı gorunen ve ayrı ayrı "bılımlere" konu ettığımı/ bu 'entıte"leı debuevrımınaşamaları Hepsınde aynı gcnel "doğa yasaları" gc çcılı Hangısını ıncelersek ınccleyelım hep aynı yapıları aynı sureçleıı go ruyoruz Sankı Varlık savıca .1/ bırtaktm valın h>r mullerı heralanın da tekıaı ukıaı kullanaıak evrılı yor, ılcrlıyor bırta kım "eşiKİerı' at layaıak alandan alana geçıvor ISaş kalaşaıak aynı ka Iıyor va da / uı vt r \a labıı bunun bılgısı dc avnı nı tclığı taşımalı, yanı bıı ' olmalı Bılgı nın bılımlere bo lunmesı artık gıı cunu veyaıaıhlığı nı yıtırcn ço7um lemccı (Dcscaı tes'çı) yaklaşımın eserı Bı/e varlığı da bolumlenmış gosterıyor, bu da onu anlamamm guçleştınyoı Bu yaklaşımı scntc7cı yaklaşımla, sıstem yaklaşımıyla, ta mamlamak ışe ya rar kılmak gcrckı yor Bu "gerçeklık goruşu l RAK TA1LİK kavra mıyla o/ctlcncbı lır Varlık Iraktal' yapıdadır.yanı av nı yalın ılkclcrın ust ııstc pek çok kez uygulanmasıy la oluşmuş KAR MA!jlK bır vanı dır Karmaşıklık denılen şey de J Oiinya nasıl bir yer olacak Bu kıyamct tablosunu daha fa/la bo yamava gerck yok Ama bu tablo gcı çckten 'gerçcğı" mı yansıtıyor, yoksa bıı optık vanılgısı" mı so? konusu' Gorme vc dcgcrlcııdırmc yctılcrımızın hcrhan gı bıı ncdenle ('') korelmcsınden ılerı gelcn bıı vanılsama ıçınde mıyı/r1 Cıelecekte dunvanın nasıl bır yer, ın sanların nasıl yaratıklar olacajiına ıli!}kın ongoruler tcnıel alınan verılcre gore ka baca ıkı grııba ayrılıyor Bırıncısı, yuka SAYFA 12 KİTAP SAYI 432