Katalog

DENİZ ILGAZ J ose Ortega v Gasset gıbı, ondoku /uncu yıi7yılcla doSmus, olduğu hal dc kcndısını ncıedeysc yırmıbııınu yuzyıla ıı/ıtabılmıs, ba^ka bır dus,u nure rastlamak sanırını oldukça guç tur YıınııiKi yıızyılın tam ortasında 72 yaşında yıtırdıgımı/ Ispanyol yazaı, lıu manı/macı lılo/of )ose( )ıtcgayGassct'lc 1 urkıye tie okııyucular Scvgı Ustune (1W5, Yapı Kredı Yay, (,cv Yurdanur Salman) adlı yapıtıyla tanıs,mışjardı Vc şımdı dt avcı vc ya/aı Derın 1 uıkomer ın lıcm aras,tıtmau yonııyle Turk okuyucu su ıçın ortaya çıkardı£>ı, hcm deçevıusını ustlcndıgı Avcılık Ustune (Medıtatıons on I luntıng) adlıcserınıokuyabılmes,an sına kavu^tnu^ bulunnıaktayı? Ya/ılarının konusıı hc r nc olursa olsun, Ortcga y (>assct'ın ılgısı hcp ınsan,yas,am vc geıçekler u/erıncdır Avcılık Uslune ıdlı kıtapta da ()ı tcga y G Asset, en temcl vc kaıma^ık gerçek ol.ir.ik algıladığı 'ya ijam dan so/ ctmektcdıı Yas,aınını îcgu duk ı ıylc yasayan av hayvaninı ıru elerkcn ya/ar, aslında ya^amını kcııdı seçımı olan ıığı asjarla vc davıanısjarla doldurmak /o ııındaolan msanıanlatmaktadır lçgudu scl davranıs, bıçımını hemen hemen yıtır mıijbıryaratık olan ınsanın, varolussoru nıınun naskısı altında nasil e/ılmckte ol dugunu ve bulabıldığı kaçıs. yollarını ın cclcmcktedır Bu kıtap Gasset'ın 1942 yılında Lu bon'da, dostıı Kont Yebes'uı Veınte Anos dc ( i/A Mayoı (Yıımı Yıl Bııyıık Av Av cisi) adlı kıtabına ya/dıgı uzun bır 'on so/ du Avcılık konubunun belkı dc ılk ke/ boylesınc çağdaş vc fclsı.lı yondcn ele alındıj*! bu eser kendı ba^ına uç ke? Is panyoka uç kcv Almanıa olarak yayını lanmış,, ayı ıcı Ingıluce I lollanclaca veJa ponca'ya çcvı ılmısrıı Yas,am'ın yanı sııa taııh dc Orrega y Gasset ın yoıumundan pay almakta, av tılıktan yola çıkdaıak taııh ınsan ılı^kısı çokdgınç bıraçıdan ııdclcnmcktedır In sanogiunun yaptıgı laıılı doganın remcl duzenıne kaış,ı yapılmıs, bır tarıhtır vc ın san, kcndı yarattığı taııhın hu/uısuzluk kaynagı olan karmaşık yapısı ıçındc sıkı ^ıp kalmı^tır Ru durumda, ınban îçın ger çck mutluluk ancak yıne Doğa'ya, aslın da hıç dc yabancısı olmadığı bu ortama, avlanma anında gcçıu bıı sure ıçın dc olsa donmcklc mumkun olmaktadır (.cvırıyı yapan Dcrın 1 urkomcr, kendı yazdığı 'Onsoz'unde şoyle dcmektcdır "tste Ortcga y Gasset, bınlerce yıl oteden gelerek bugunku yapısına ula^an ınsanla avcılık arasındakı gucmlı ılı^kıyı değışık açılardan ırdelcyerek avlanmakla mutlu luöu bırlcstıren koprulcrı bu kıtabın say ialannda kurmaya çalışmıştır " Ycryıi7iınıın hcr ko^esındc kcndısını avcılığa tutku vc ıstckle adamış pck ç,ok kımseye rastlanmaktadır Bunun ncdcnı nı Ortcga y Gassct şoylc a^ıklıyor tçgu dusel tepkderının ^oğunıı yıtırmi!; olan ınsan, 'doğa'dan kopu^u olçusunıle ken dibinı urkutucıı bır r>oşlıı£un ıçındc bul makta, scçmı^ olduğu uğra^ları ve omu? launa yuklcnmış me!}gulıyctlcn arasında kendısıne tat alabılcceöı anları ancak 'do öa'ya ka(,arak yaratabılmcktcdır Onu bağlayan ışlcrı ıçın ayırmak zorunda kal dığı /amanını yaşarken ınsan yınc dc her zaman ıç dunyasının dcrınlıklcrındcn ba^ kaldıran bır dıreniijin sesını duymakta, gerçekten ozgurce ya^amaya baijlayacağı bclırsı? bır gunun ozlcmını duymaktadtr Bu ^ağrı, mutluluöa çaörıdır1 Ama nc turden bır mutlııluktur bu? Yuzyıllar bo yunca hemen hemen hıç değışıklığe ufiramayan bu mutluluğu ınsan 'doğa'ya çık makta, avlanmakta bulmuştur ürtega y Gasset hcr donemde ınsanoğ lunu mutlu kılan uğra^ların en başında avlanmak olduğunu saptamakta, kıalların da, soyluların da, sııadan ınsanların da 'doğa'yla butunleştığı avlanma anını ınsan Jose Ortcga y Gasset'den u Avcılık Üstüne" Yaşam: En temel ve karmaşık aercek Ortega y Ciassct hcr donemde ınsanoğlunu mutlu kılan uğraşların en başında avlanmak olduğunu saptamakta, kralların da, soylulaıın da, sıradan insanların da 'doğa'yla bütünle^tığı avlanma anını insan ya^amında en buyuk değer ta^iyan vc mutluluk veren bır an olarak belırlcmektedır nucylcmc çcvıımc vc çalı^tılaı, bu du ijunccyı ınatla s a > vunmaya, uygulat maya gayrct gostcı dıleı Nevarkı on doku/uncu yuzyıl boyunca kıtleler, bu hakları bır ıdeal olarak bcnımbeme ye başlamış olsalar da, bunları gcrçck yasamlarmda uygula nabılır haklar olarak kavtayamadılar 'Halk', kcııdibinın egemcn olduğunu ı^ıt mekte, fakat bıına tamamcıı ınanaına maktaydı Bugun bu ıdeal artık gerçeğc donuşmuijtur, kamusal yasamı bır çerçe vcyc alan ya^alarda gerçekleşmeklc kal mayarak, hcr bır kışının ruhuna îblemı^ tır Kafasındakı ınanc ve duşuncclerı ne oluısaokun kumlu dıı/cıu karijiba^kal dırı ıçındc tılan (yanı bu hakları yerleştır mı^ ve yuceltmış olan kıırumları yıkmaya çalışan) bır kı^ı bılc olsa hcr bıreyın kal bındc kı^ı ozgurlugu, yurttaş hakJarı vc yurttaş egcmenlıf»! >tr cünı^tıı Çağdaşlığın işareU 1932 yılının baskı ıc|inılerıyleınlcmek tc olan dunyasında bıle Ortcga y Gas set ın bu ılerı goruslulugu ve 'ayrıcalıklar' (ımtıyazlar) olaıak bılınen vc geçmışın çok u/tın 7aman kabııl gormui; bırkavra mından artık uzaklaşmanın tarıhsel donc mecıne so çok dışında ya^anan olayların varlıgı bı lınmektcdıı Bır başka kıtapta, 1 he Questıon of Lıı rope (Avrupa Sorunu) adlı ve 1997 tarıh lı bır makaleler dcrlemesındc |t)hn Kc egan, Avrupa Bıılığı nın kurulıışunıı ıru ı leyen 1992 tarıhlıya/ısında Ortega y Gas sct'ın Avıupa butunleşmesıyle ılgılı c\u sunceleııneyer vermcktcdır Avrupa tarı nıyle ılgılı bır yorumuna gore 'Aydınlan mı^ Avıupalılar' 1918 1939yılları arasm da entcrnasyonalı/m akımına sıkıca sarıl mı^lardı 1914 yılmda Avrııpa'da yeşcrı veren nefret duyguları vc davranışlaı ı on ları tıksındırmi!;tı l^tc bu aydınların Or tega y Gasset'ın 'ulııs dcvlct' ılc ılgılı go ruşundc bırlesmclerı bu yuzdendı ()rte ga y Gasset, ulus devlctın artık guçsu/ bır konuma gelmı^ olsa da, ancak Avrupa'yı bırbıı me du^urecek gucu kalmıs, olduj^u nıı ılerı surmcktcydı 'Avrupa'nın atarda marına butun Avrupa kıtası ınsanlarının bıı aıada hır tck buyuk devlct kuınıa a/ mınde bırlcş,melerıyle yenı kan verılebılc cc#ını' soyluyordu Oretga y Gasset Rurada da Ortega y Cîasset'ın ılerı go ru^luluğunu gorenılmek mumkunclur Gerçcktcn de 1945 yılında, savaştan yıp ranmiîj fakat Nazı Almanyası'nı vc fas.17 mı yenmış olarak çıkan guçler tek çareyı butunle^mckte gormuşler ve Jean Mon net ve Robert Schuman gıbı ondeılcrın ızınde ılcrleyerek bugunun Avrupa Bırlı gYnı adım adım ınşa etmışlerdır Ortcga y Gasset'ın o pırıl pırıl ılerı goru^luluğu, yalnızca Avıupa BırhgVnın tieğıl, Avrupa Konseyı vc OECD gıbı, rurkıye'nın dc ıçındc ycr aldığı Avrupa kurıımlarının ha yata geçırılmesındc rol oynamı^tır 'Avcılık Uzcnne' adlı yapıtı Turkçc'yc kazandıran ve bızı Ortcga y Gasset'ın dc GizehHi ilişki yaşamında en buyuk dcj*cr tas,ıyan vc mutluluk veren bır an olarak belırlemek "•'" Haftlannkaderi Ortcga y Gassc t ı butun dıger cserlcrıy le değerlendırmcyc çahb,tı£ımuda onun oncmını gorcbılmekteyı/ Bugun Avrupa'dasosyalbılımlcralanındayayımlanan kıtap ve makalelcıde guncellığını koru makta olan dıı^uncclcrıyle Oı tega y Gas set'c gondcrmeler vapılmaktadır Ulus loplumun, venı bır oluşum gcçırmekte olan uluslararası ınsan toplulukları u/e rındekı etkılcrını ınteleyen James Mayall, 1990 tarıhlı Natıonalısm and Internatı onal Socıety (Mıllıyetçılık vc Uluslarara sı Toplıım) adlı cserındc halkların kcndı kaderını tayın etme haklarına sahıp olma sı, yanı 'self determınatıon' kavramının tanımını vc tarıhsel olusumunu aktarma ya çalışırken Ortcga y Gasset'ınyorumu na Daş,vurmakta, Kıtleleıın Ayaklanması adlı kıtaptan ozetle şunları açıklayan bo lume yer vermektedır Onsekızıncı yu/yılda ba/ı azınlık grupları keşfetmışlerdı kı her bır ınsan, sırf doğmus,olmasıncdenıyleve bunun dıs,ın da Daşka hıçbır o/el koşula gcrek duyul maksızın, bclırlı temel sıyasai haklara sahıptır Insan hakları ve yurttas. hakları dı ye anılmakta olan ve butun ınsanlar ıçın geçcrlı bu haklar dışında ba^ka hak yok tu Bu duşunce oncelen yalnızca bır teorı olarak bılınmekteydı sonraları bu duş,un ceyı duymuş ve ona ınanmı^ olanlaı bu nunda gelındığının mu|dcsını vermesı onun ça^daijlıgının en onemlı ışarctıdır Boylece, Avrupa kıtasından yava^ \A vaş butun dunyaya doğru yayılan 'eşıtlık' (egalıtarıan) ıdealı, ıhraçcdıldıgı kımı yer lcrde kucaklanmıs,, olumlu yankılarla ya yılımş, ınsanlara ozgurluk gctırmıs, kımı yerlerde ısc tutucu, gerıcı, Kapalı duzcn lere şıddetle carparalc oralarda bugun bı le suren çc^ıtıı ıç sorunları uyandırıcı bır ctkı yaratmıstır Kıtabının bır baş,ak yerındc James Ma yall ş.unu eklemcktedır "Ortega y Cıassct'ın tepkısı, çok doğru çıktı Insan ve yurttas, hakları anlayı^ımn kışının ıçıne sınmedığı yerlerde o/gurluk savasjarı da yurutulemedı 1974'ten once Portekız'de sıyasal ve sıvıl hakların tanınmamıs. olma sı nedenıylc Angola, Mozambık ve Gu ınea Bıssau gıbı Afrıka somurgelerınde kı ozgurluk narckctı de yeterınce alevlen medı " Ne var kı, yıne Ortega y Gasset'ın go ruşu doörultusunda, her ne ınanç ve rel serede olursa olsun, bıreyın sıyasai ozgur luk haklarını belırlcyen kavramlar herke sın dılınde yerleşmış fakat uluslararası toplumu aynı lıberal ıdeallerdebırleştıre memıştır Yaşama ozgurlugu, hurrıyet oz gurluğu ve mutluluftu dıledığınce kovala ma ozgurlugu kısılere ne kadar tanınmaktadır^ Kendı hukumetlcrının baskısı, ış kencesı, kaba guç kullanması karşısında çaresızlık ıçınde olan ımanlann, hâlâ Ev renscl Insan Hakları Beyannamcsı'nın ğışık bır yanıyla tanıs,tıran Derın Turko mer'e gefınce, kendısının yazdığı Av Tut kusu (1983) ve Avı (1996) adlı kıtaplaıı nın yanı sıra, luna Nehrı Akmam Dıyor (1971), Dunyamı/ın I atıhlcrı (1971), Konstantınıyc Dustu (1972) adlarıyla l'urkçeye çevırılerı nulunmaktadır Fur kıyc'uc çocukluğundan berı ve dunyanın bırçok ulkesınde avlanmakta olan Derın Turkomcr, 'av tutkusu'nu kesıntısız yas,a mayı suıdurmektcdir Dü^incelerin tçmdegezmek Avcı olduğu kadar da 'duijunur' bıı kı ş.ılığe sahıp Derın I uıkomer'ın, Ortega y Gasset'ten yaptığı bu çevınyı okurken, bırbırının çağuas.ı olan (3rtega y Gasset ıle Derın I urkomer'ın, bır Ispanyol duşu nur ve bır Turk çevırmcn olarak avcılık konusunda butunleşttg'ını algılamaktayı/ Bıı çevırıyı farklı kılan, çevınyı yapanın burada anlatılanlarla zaten ozde^le^mı^ bır yaşamın ıçınden gelmesıdır Avlanır kcn aynı duşuncelerı yaşamış, aynı soru ları sormuş bır kışı olarak Derın Furko mer'ın dc 'tehlıkelı ve fethedılmesı ola naksız bır ormana benzeyen duşuncelerın ıçınde' gezmekten, avlanmak kadar so runlu bır eylem olan 'dcrın duşunmc'nın ıçındc dolanmaktan nasıl buyuk bır ha7 uuyduğunu gorebılmekteyız • 'Avcılık ÜstüneV/au'' Orlcga y Gas sct/Çevıren Dcrın 7 urkomer/Yapı Krcdı Yayınlan SAYFA 13 CUMHURİYET KİTAP SAYI 428