Katalog

Kapak konusunun devamı. riinisa yaz başında eldi. Berlin'e yerlcştik. O sırada Almanya'da Nazizm iktidarda, fakat Olimpiyat yılı olması yüzünden dünyaya daha açık bir vitrin sunmak için 0 katılık yok. Üniversitede Nazizme pek taraftar olmayan birkaç hoca da bulunuyor. Türk öğrencilerle arada bir görüşüyoruz. Milli eğitim müfettişi de Reşat Şemsettin. Öğrenci müfcttişi. Reşat Şemsettin vc başka bazı öğrenciler o sırada Nazizme hayranlık duyan insanlar. Giinlük tartışmalarda ben Nazizmi eleştiren, sola dönük fikirlcrimi saklamıyor, savunuyordum. 1 latta bir gün Şemsettin de benimle sohbct babında tartışmaya girişti. Ama kasıtlı mı yaptı, yoksa normal bir sohbet içinde mi oldu; o belli değil. Sonradan anladığım kadanyla Türkiye'ye döndükten sonra, Ziya Karamuk, Şükrü Güllüoğlu, Mecdut Mansuroğlu'nun benim provokatif konuşmalaryaptığım, komünizm propagandası yaptığım şekiinde ihbarları vaki oluyor. Benim görüşüm, savunmam alınmadan bursum kesilip Tür kiye'ye dönmem şekiinde dosyayı oluşturup işleme koyuyorlar. ŞubatveMart 1937'de Türkiye'ye döndüm. O sırada üniversıte hayatımn genel havast, atmosferi nastldı? Mesela Fuad Köprülü, Arap alfabcsi terk edilip yeni 'I'ürk alfabesine geçilirse "biz bu Turkiyat Enstitüsü'nü kapatıp gidelim" demiştir. Ama bu doğrultuda ncrhangibirşeyyapmadı. Yani narfdevrimine de intibak etti. Yine o dönemin ilginç tiplcrinden biri Ferit Kam idi. Eski ncsilden, ama alim bir adam. lran Edebiyatı hocası. Ferit Kam kendi sahasında otorite olan bir insandı. Ama eski kuşaktan geimesinin izlerini detaşırdi. l.af arasında, yeni harflere geçildikten sonra 'eski harflerle not almak yok ha' diye öğrencilere takılırdı, ama yine de lıerkesin eski harflerle not almaya devam eftiğini bilirdi. Atatürk lstanbul'a geldiğinde üniversiteyi ziyareti söz knnıısu oldıı. Eski küçük sınıflardan birinde Niyazi Eset'in "Hocam, Atatürk geliyor!" der demez önce korkup, sonra da, "aman münasebetsizsus!" diyetakıldığımhatırlıyorum. üarüllünun'un lağvında görevden alırıan hocalardan biri olarak Ferit Kam bu mııamcleye layık dcğildi. Hiç de öyle geri kafalı olmayan, gayet olgun bir insandı. Tür kiye'nin geçirdiği bu değişmelere aykırı i\kirleri olmadığını bilirdik. Ancak bazen şaka ederdi. Mesela, Lalin alfabesinin kabıılü neticesinde Ferit, Fat gibi isimlerin imlasındaki değişmelcre takılarak "Her birimizin kıçına ya bir it, ya bir at taktı lar" derdi. Sıyası diişüncelernnn değişmeunde ne gibi cnlclcktücl ctkilcr rol oynadı? Örneğin Türhiyc'dc soldüşünürolaraksivrilmıs feim.se var rnıydı? Kişi olarak değil, ama eserleri bakı mından, diğcr aydınlar gibi ben de Nâzım'dan etkilenmiş olabilirim. Sosyalist hareketleri anlamak için çeşitli eserler, hatta o sırada Türkiye'de serbestçe satılan Sovyet yayınlarını okurdum. Sol düşünür olarak Kerim Sadi, 1 likmet Kıvılcımlı gibi kimselcr broşürleryayrnlarlardı. llaydar Kiial'ın da çevirileri vardı. 1 faydar Rifat kendısi düşünür değildir, meslcği de avukatlıktır. Pekı wn Türkiye'ye döndüğfinde Nazi hayranlıfcı artık l'ürkiyc'ye yanstmış mıydt'' Mesela llalk Partıu'm'n stiğ kanadt oln^maya ba\lamı$ mıydu Bir Nazi hayranlığı başlarnıştı, ama 1 lalk Partisi'nin sağkanadmın güçlenmesi Atatürk'ün ölümünden sonradır. Ismet Inönü'nün Cumhurbaşkanı olmasından sonra, vaktiyle Alatürk zılgıtmı yiyip bir köşeye çekilmiş olan eski Ânadolucular, Meclis'te çogunlukta olmamakla beraber kuvvetli bir sağ kanadın nüvesini oluşturdu. Nazi hayranligi da bilhassa II. Dünya SAYFA 4 *" Savaşı başladıktan sonra yaygınlaştı. ıçın savaşıyprum. Eınekli general ve mebus Erkilet için Yüksek üğretim Genel Müdürü Cevat beşinci kol lafı edilirdi. Türkiye'nin ÂJDursunoglu anlayış göstercn bir insan. manya sahnda harbe girmesi için halk efkMilli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan'la göârına tesir edecek şekilde çalışan insanlar rüsmek istedim. Cevat Dursunoglu "Sen vardı. haklısın, iftiraya uğramışın, ama Milli EğiDiyeceğim, Nazi sempatizanlığı 40 setim Bakanlığınir müfcttişinisuçluçıkartnelerinde çok kuvveüi bir şeydi. Haürlanıaz" dedi. "Madem ki sen Aimanya'ya rım, harbin sonlarına yaklaşılmış, araştıreitmişsin. Hep folklor üzerinde çalışmama yapmak için Kars yöresine gidiyorlarını devam ettirmek istiyorsun. Türkidum. Trende mebuslar vardı ve bunlar ye'de folklor calışmaları üniversitelere giraralarında konuşurlardı. Italya teslim olmiş değil. Gel, Dil Tarih l'akültesi'ne domuş, harp daha bitmemişti. "Hâlâ ümit çent olarak girme tcşcbbüsüne gcç, ben var! Biz harbe girsek belki Almanlar Sovde desteklerim" dedi. yetleri yenebilir. Biz de Kafkasya'yı, AzerBen de onun nasihatını dinledim. Genaycan'ı ilhak cderiz." diyen mebuslar ne Cevat Dursunoğlu'nun teşvikiyle, dovardı. Kars bölgesinde araştırma yapıyoçentliğe geçmek uzun süreceği için Mülrum, tlhan Başgöz'le beraber. Hudutta kiye'ye kütüphane memuru oldum. 34 ay bir köye gittik. Sovyet hududunda. O kösüreyle doçentliğe tayin foımalitclcri taye yakın bir garnizon var. tllıan Başgöz'ün mamlanıncaya kadar kütüphane memurbir yakın akrabası o askeri garnizonda asluğu yaprım. kcri kâtip. C) vesile ile oraya yakın köyler Sen hangiyıl girdin üniversiteye? de araştırma yapmamız kolaylaşacak. Bi 1937'de döndüm. Bir sene kadar küzi orada misafir ettilcr. Garnizon komutüphane memuru olarak çatanı binbaşı. Bir de baktık bayrak yarıya lıştım. Atatürk'ün ölüçekilmiş. Askeri kâtip olan tlhan'ın akramünden sonra DilTabası, nöbetçi çavuşu çağırıyor "Bayrak rih'e doçent olarak ncden böyle yarıya çekilmiş?" diye sorugirdim. yor. Çavuş "Japonlar teslim olmuş bir maNiyazi Berkes tem işareti olarak komutanım cmir verdi, ve Behice Boran bayragı indirdik. Almanlar teslim oldu Dil'Tarih ¥akül ğıında da komutan bayrağı yarıya indirttesıne wnden sonmişti." dedi. ra mı geldiler? Benden çok az Sahahattın Ali'mn îçimizdeki Şeytan romanı gcrçisavaş öncesine aittir, ama Tu sonra; zannederrancı cereyanları alayla ele alır Hatta ora scm crtesi scne fakülteye Amerika'dan geldaki tıpkrin NihalÂtstz gibi hakiki tipler diler. Doktora yapoldnSu ıddtaiıyla dava konutu olmuştur, mak için dcgumi? Nihal Atsız'ın Şükrü Saracoğlu'na açık nıektubu vardır. Orada Sabanattin Alı için komünist, demiştir. Sabahattin Ali de onu dava etti. Sabahattin Ali o sırada konservatuvarda oğretmen, ben de DilTarih'te doçentim. Hasan Ali'yi komünistleri, bizleri yani, himaye etmekle, I'ürk gencleriııin yetiştiği yerlerde tutmakla suçlaro mektupta. Nihal Atsı/'la bizim münasebetlerimizin tamamen kopması da orada başlar. ()ndan evvel herhangi bir şey olmamıştır. Pckı, Almanya 'dan dnndüğünde ı$\ız kaldın mı? Almanya'dan dündüm. Alınanva'ya gitmişim bursla gitmişim. Oğretmcnlikle filan alakam kalmamış. Ankara'ya gitmişim. tşsizim. Ankara'da tekrar Altnanya'ya dönmck Üniversitede Cadı Kazanı, 1948 DTFC Tasfiycsi vc Pcrtcv Naili Boraluv'ın Müdafaası/ Hazırlayan. Mctc Çctik / Tarıb Vakjı Yurt Yayınları / 2İ7 s. Nasreddin 1 loca / Pertev Naili Buratav/Edebiyatçı lar Derneği / 292 s. Pertev iMaili Boratav Folklorumuzda bir dev Amerika'da kalmışlardı. Behice zannedersem daha evvel Manisa'da öğretmenlik yapmıştı. Ondan sonra Dil Tarih Fakültesi'ne asistan olarak gcüyor. Sonra doçent oluyorlar. Niyazi Berkes liseden sınıf arkadaşım. O liseyi bitirince önce bir sene Hukuk Fakültesine devam etti. Sonradan Edebiyat Fakültesine girdi. Onun için benden bir sene sonra mezun olmuştur üniversiteden. Üniversitedeyken ayn bölümlerdeydik. Onun ikiz kardeşi vardı. Mühcndis Enver. Birbirlerine çok benzerler. Çok defa Enver'e rastladık mı Niyazi diye selam verirdik. Behice'yi daha evvelden tanımazdım. Dil Tarih rakultesi'negeldikten sonra tanıştım. Muzaffer Şerif dc Amerika'da doktora yaptı. Aynı zamanlarda geldiler girdiler galiba. Şimdi DilTarih'e dönüşün ilk yılların dan bahsedelim. Sanıyorum sizin kamuoyu önüne çıkıp tepkiler almanıza sebep olan olayların bastnda Yurt vc Dünya geliyor. Sanıyorum Yurt ve Diinyayj 11>41 başında çıkarmaya başladımz. Yani 191941 arasında öyle sanıyorum kı bazı dostluklar kurdunuz Niyazi Bey, Behice llantm, Muzaffer Şerıfile Yani üniversite dışında da Adnan Cemgil vardı. O zaman Adnan Cemgil Ankara'da bir lisede oğretmen. Gazi Lisesi'nde galiba. Söyle dıyehtlır mıyız1 O \eneler, yani V)41 yıtları arasında, genel olarak Nazi ideolojis i n e karsı de Az Gittik Uz Gittik / Pertev Naili Boratav/ Adam Yayınlart / 317 s. Zaman Zaman İçinde /Pertev Naılı Boratav /Adam Yayınları / 229 s. Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciliği/ Pertev Naılı Boratav /Adam Yayınları /27 i Köroğlu Destanı / Pertev Naılı Boratav/Adam Yayınlart / 261 s. Folklor ve Edebiyat1/ Pertev Naili Boratav/Adam Yayınları / 466 s Folklor ve Edebiyat2/ Pertev Naili Boratav/Adam Yayınları / 520 s. Pir Sultan AbdaVAb dülbaki GölptnarlıPertev Naili Boratav /Der Yaytnlart/350s. Türk Folkloru/ Pertev Natlt Boratav/Gerçek Yayınevi/ 272 s. Türk Halk Edebiyatı / Pertev Naılı Boratav /Gerçek Yayınevi/ 237 s SAYI 427 CUMHURİYET KİTAP