Katalog

David Lodge son yıllarda îngiltere'de yazılmış en zeki, en komik, en tutkulu romanların yazarı. Beşinci romanı Yerleri Değiştirme (1975) Hawtornden Ödülü'nü, 1975 Yorkshire Post Roman Ödülü'nü kazandı. Altıncı romanı "HowFarCanYouGo?" 1980'deyıhnkitabıseçildi. ATAY ERİŞ 'Yerleri Değiştirme', Diinva Kiıcük' David Lodge iki kitabıyla ilk kez Türkçede 'Ne okuyorsunuz Miss ...?' 'Oh! Sadccc bir roman!' diyc yanıtlar genç kız, yapay bir ilgisizlık ya da anlık bir utançla kitabını bırakırken." Klasik tngiliz romancı Jane Austen'ın "Northanger Abbey" adlı yapıtındandır bu aiıntı. Yazar sanatını savunurken çileden çıkmıştır. "Sadece bir roman!" öyle mi? Geçen yüzyılda ve günümüzdc çoğu insanın yaklaşımıdır Austcn'ın kızdığı yaklaşım. tnsanların okumaktan daha önemli işleri vardır hep. Bir şey okuyacaklarsa da romandan daha önemli şeyleri vardır okuyacak. David Lodge ünlü bir Ingiliz romancı. Aynı zamanda akademisyen. Ingiliz edebiyatı profesörü. Roman kııramı üzerine görüşleri, kitaplan var. Jane Austen'ı en iyi bilenlerdcn biri. Aynı zamanda Austen'ııı roman konusundaki duyarklığının takipçisi. Romanın, aynı zamanda gerçekçi romanın geleceğine inanıyor. Adam Yayınları önemli iki romanını, "Yerleri Değiştirme" ve "Dünya Küçük"ü Türkçeye kazandırdı. üzgün adlarıyla "Changing Places: A Tale of Two Campuses" ve "Small World". Philip Swallow sıkıcı, tekdüze yaşamlı, kendine güvensiz bir adam. Morris Zapp ise gösterişli, kendine güvenli, parlak, alaycı... tkisi de üniversite öğrctim kadrosundan, ikisi de Ingiliz edebiyatı uzmanı. Birisi Amerikalı, öbürü tngiliz. Çalıştıkları üniversitelerin değişim prog ramı gercği altı aylığına birbirlerinin yerlerini alırlar. Bindikleri uçaklar orta yol da birbirine pek ıızak olmayan hatlardan karşılıklı geçerler, sonra birbirinden bin lerce mil ötede aynı anda yere inerler. Uçak yolculuğuyla başlayan anlatım, iki zıt karaktcrin birbirlerinin işjerincvcmckânlarına ycrlcşmeleriyle devam eder. Kahramanlarımız bunıınla kalmayıp birbirlerinin evlerini ve eşlerini de sahiplenirler. İkisi de orta yaşa gelip hayatlarından bıkmaya başlamışbu iki insan için ycr değiştirme, hem aniden bulunmuş bir cinsel özgürlük ortamı demektir, hem de farklı kültürlerde ciddi bir sarsıntıdır. "Yerleri Değiştirme" iştc bunları anlatıyor. David Lodge son yıllarda Îngiltere'de yazılmış en zeki, en komik, en tutkulu romanların yazarı. Beşinci romanı Yerleri Değiştirme (1975) Hawtornden Ödülü'nü, ] 97*5 Yorkshire Posr Roman Ödülü'nü kazandı. Altıncı romanı "How Far Can You Go?" 198()'de yılın kitabı seçil di. Lodge kurmaca yazımıyla, işin kuramına duyduğu ilgiyi birleştirdi; romanları dışında altı eleştiri kitabı yayımladı. Edebiyat kuramı üzerine yazıları.özellikle Kurmaca Dili (1986) ve Modern Yazının Modelleri (1977) onu romanın önde gelen eleştirmenlerinden biri dunımuna getirdi. Yazarlık uğraşını sürdürürken Birmingham Üniversitesi'nde Ingiliz edebiyatı nroresörü oldu. Lodge'un romanları genellikle kendi deneyimlerindc, en iyi bildiği kendi çevresinde yoğunlaşmakta. Örneğin bizde ilk kez yayımlanacak olan bu iki romanı akademisyen çevresini anlatmakta ve doğaldır ki en çok dalga geçtiği karakterler SAYFA 16 Id otkarakter rak anlatım tekniği sorunlarına bilinçle yaklaştı ve kurmacası eleştirileri gibi dile karşı derin bir duyarlılık gösterdi. Romanları eleştiri kuramlanna karşı duyduğu derin ilgiyi yansıttı. Lodge 1935'te Londra'da doğdu. Ailesinin tek çocuğuydu. Babası dans orkestralarında saksofoncu ve klarnetçi olarak çalışıyordu. Annesi Irlanda Belçika kökenlidir. Savaş yılDavid Lodge'un yaşamdakl alışılmış saçmalıklar, garip zıtlıklar konusun larının bir bölümiida keskln bir göziem gucu vardır sıradanlık içlndekl komikilkleri buiur nü Londra'da, bir Cikartır. bölümünü taşrada geçirdiler. (Yazar, bu yılları "Out of Shelakademisyenler olmakta. Yazarın yaşamı ter" da kurgulayacaktır.) ü n yaşında, saGiiney Londra varoşlarında altorta sınıf vaş biter bitmez, Londra'da Karolik bir Katolik bir aile içinde başladı. Savaş zaokul olan Joseph Akademisi'ne yazıldı. manı fngilteresi'nde geçen çocukluk; sa1952'de üç yılda bitirdiği Londra Dnivas sonrası Londrası'ndaki zor gençlik versity Collega'e girdi. Oradaki ilk yılınyılîan; üniversite öğrencisi ve edebiyat da on sekiz yasındayken ilk romanı "The profesörü olarak yaşam; evlilik deneyinıi; Devil, The Jold and The Flesh"i yazdı. 2. Savas'tan sonra Katolik KLliscsi ve üni Başvurdıığu yayıncı onu edebiyat konuversiteden çok az ayrıldı. Karakterleri gesunda yüreklendirdi, ama bu romanı yanellikle edebiyat öğretmenleri ve aydın yımlamamasım öğütledi. Yazar bu sözü Katolikleıdir. Yazarın kendisi de liberal dinlcdi. Lodge üniversite yıllarında tanışbir Katoliktir ve romanlarının çoğunda tığı, yine Katolik bir aileninyedinci çocubu yüzden bir miktar Katolik söylcm yok ğu olan Mary Frances Jakob'la, okul bitdeğildir. Bir bütün olarak ele alınırsa Lod tikten dört yıl sonra evlendi. ge'un yapıtlarında savaşı izleyen yıllarda U^Vte askere gitti. fki yıllık askcrliğiKatolik toplumun tutum değişimlerinin, nin büyük bölümünü yazıcı olarak geçirKatolik Kilisesi'ndeki büyük değişiklikledi. Askerlik yaşamından hiç hoşlanmadı, rin ilginç bir günlemini bulmak olasıdır. birkaç yıl sonra "öc alma" sayılabilecek Bu dcğişiklikte hassas bir nokta Katolik bir davranışla "Ginger, You're Barmy"yi bireylerin cinsellikle ve doğum kontro yazdı. (1962) Bir ordu kampındaki varollüyle ilgili olarak krlise öğretisinin dışınma mücadelesini neredeyse belgesel sayıdaki davranışlarıdır. Lodge'un yapıtlannlabilecek bir gerçekçilikle anlattı. Askerda KatolikJerin tensel ve dinsel eğilimlelikteki son yılında "Picturegoers"ı yazrini uzlaştırma çabaları hep işlenen konu maya başladı. olmuştur. 1960'ta Birmingham Üniversitesi'yle MekarşiduyarH* tngiliz Kdebiyatı dersi vermek üzere bir Yazar çağdaşlarının pek çoğunun teryıllığına anlaştı. Ertcsi yıl sözleşmesi uzasine romanlarında geleneksel gerçekçilitıldı. Her yıl adım adım yükselerek ğini korudu. Pek çok savaş sonrası roma1976'da Modern Ingiliz Edebiyatı profenında izlenen, yaşamın gerçeküstü ya da sörü oldu. apokaliptik (açımsal) görünümlerine yöÜniversitedeki ilk dört yılında ilk akanelmedi. Anlatımı genellikle rahat, biçe demik eleştiri kitabı olan Language of mi temiz ve konuşur gibiydi. Akademik Fiction: Essays in Critical and Verbal bir eleştirmen olduğu için kaçınılmaz olaAnalysis of the English Novel'ı oluştura cak malzeme üzerinde çalıştı. 1966'da yayımlandıktan sonra bu yapıt roman üze rine yazılmış çağdaş kitapların en çok okunanlarından tiri oldu. Daha sonraki yıllarda Lodge beş eleştiri kitabı ve çok sayıda makale yazdj. Lodge'un romanları üstündc en çok loyce'un etkisi görülür. Joyce'un "Dublinüler"de Katolik alt ve orta sınıf yaşamını anlatırken benimsediği gerçekçi tutum Lodge'un ilk romanlarına yansır. Ulysses'in, Lodge'un sonraki.romanlarına etkisi daha da büyüktür. (Özellikle "Yerleri Değiştinne"ye etkisi.) British Muscum is Falling Down'da yazar Joyce gibi bölümden bölüme biçem ve teknik değiştirir. Parodi ve pastişlerinde başka birçok ünlü romancının dillerini kullanır. Lodge 1968'de California Üniversitesi'nde iki dönem konuk profesörlük etmek üzere ailesiyle birlikte Amerika'ya gitti. 1969 baharı Amerika'da karışık bir dönem yaşanıyordu. Pek çok sorununyanında Vietnam Savaşı vardı, öğrenci hareketi üniversiteyi sarsıyordu. Eylemci bir yapısı olmayan Lodge o hareketlilik için de kenardakaldı, yalnızca bir kez üniversitede silahlı polis güçlerinin bulunmasına karşı birgösteriyekatıldı. 1968 Mayısı'nda Paris'te başlayan öğrenci hareketinin uzantısı olan çok harif bir öğrenci başkaldırısına daha önce Birmingham'da da tanık olmuştu; ama Ingiltere'deki bu harekeder çok daha barışçıldı ve yalnızca akademik çevrelerle sınırlıydı. Lodge bu iki ülkedeki gençlik hareketlerinin farkldıklarından etkilendi. "Yerleri Değiştirme" işte yazarın bu California dcneyiminden kaynaklandı. Bu romanda Lodge 196O'lı yıllarda ortaya çıkan politik, sosyal, cinsel devrimi inceledi. Yenl çevrator, yeni UmMer Romandaki iki akademisyen önce yerlerini ve işlerini değiştirirler, sonra evlerini, arabalarını, karılarını, çocuklarını. İkisi de bir biçimde kendilerini öğrenci ha reketinin içinde bulurlar. ABD'ye giclen silik Ingiliz okuluna girer girmez bir bom ba natlar, daha sonra istemeden keskin tavırlı bir öğrenci grubuna yardım eder, ardından kampüsün kahramanı keskin bir filozof olur çıkar; Amerikalı Zapp ise öğrcncilcrlc yönctim arasında baş arabulucu olur. Ama kitap özellikle oıta yaştaki bu iki akademisyenin yeni çcvrelerde yeni kimlikler bulmasını anlatan özel yaşamlanyla ilgilenir. Yerleri Değiştirme gülünç kişilerin ve olayların yer afuığı komik bir "kampüs romanı "dır. Lodge'un yaşamdaki alışılmış saçmalıklar, garip zıtlıklar konusunda keskin bir göziem gücü vardır. Sıradanlık içindeki komiklikleri bulurçıkartır. "YerDeğiştirme" de değişen kişiler farklı kültürlcr içindeçarpJırlaı. Aynı zamanda özgürlü 5ün, özellikle cinsel özgürlüğün tadını çıkarmaya başlarlar. Esleri de memnundur bundan. Katı Amerikan kadını Philip'in lngilizlere özgü mahcup yaklaşımında erir. Akademik anlayış farklılıklarıyla dalga geçer Lodge. AmerikaL Zapp'ın yalnızca jane Austen üzerine beş kitabı var dır, Philip ise tek bir yayın yapmadan hocalığını sürdürmektedir; bir sınav ustasıdır yalnızca, en önemli yeteneği sınav soruları hazırlamaktır. Tümüyle sınav soru lanndan oluşan ama her şcye açıklık getiren bir kitap hazırlamak en büyük fan tezisidir. Kitanın adı: "Philip Swallow'un Toplu Edebi Soıuları" olacaktır. Zapp'ın hayali ise önce Jane Austen üzerine, tek tek bilinen tüm eleştiri okullarına uygun çok kapsamlı eleştiri kitapları yazmaktır. Bu yolla Austen üzerine tüm tartışmaları durduracak, bundan böyle onun hakkın da tek bir makale bile yazılmasına olanak tanımavacaktır. Başka zıtlıklar: Swallow ABD'de alışılagelen aşırılıklarla karşılaşrnakta, örneğin üstsüz kızların hizmet ettiği yerlere girmektedir; dünyası değismiştir. Zapp ın ise derdi havayla, iyi ısıtılmayan tngiliz evleriyledir. Ingiliz iş arka daşları ona bir tamirciye gösterebilecekCUMHURİYET KİTAP SAYI 453