Katalog

En Türkçü Yahudi Tekinalp: Ateşli Bir Türk Yurtsevepi Kııclüs Ibraııi Ünivcisitcsi öğretim üyclcrinden tanınmış araştırmacı Prof. Jacob M. Landau'nun hazırladığı kitapta, Tekinalp'in Mcşrutiyet'ten Cumhuriyet'e uzanan düşünsel serüvcni, hem kendi yazılanndan örncklerle nem Landau'nun değerlendirmeleriyle akıyor. 1984 yılında yayımlanmış olan konusundaki ilk ve en yctkin bu incclcmcnin oniki yıl sonra dilimize kazandırılmasıyla bu alandaki boşluk dolduruldu. RIFAT N. BALİ ürk düşünce tarihinde öncmli bir yer işgal cdcn Tekinalp, Türkive'de ihmal edilmiş olan bir düşünürJür. "Türkiye'de Milli tktisat" kıtabında Tekinalp'c geniş şekilde atırta luılunan Prol. Zafer Toprak, Tekinalp'ı "Ittihatçılar'ın iktisadi konııdaki idcoloğu", "II. Meşrutiyet'in velut bir ya/.an" olarak tanımlar, O'nun Alman Mılli Iktisat kuramından etkilendiğini vazar ve Tekinalp'in milli sermaye, milfı sanayi, devlet bankası niteliğinde bir milli banka kurulması konularında daima girişimci hatta yol gösterici ideolog tavrının altını çi/.er. Tekinalp'in düşünce dünyası iki açıdan önemlidir. Bir yandan Türk sanayii ve ticaretinin millileşmesi ve milli bir burjuvazinin doğmasındaki önderliği, ideologluğu ve lıatta Yılmaz Karakoyunlu'ya göre "Meşrutiyct'in şirketleşmc ve Müslüman/Türk sermayesi teşkili lıakkındaki bülün teorik ve pratik inceliklcri gündeme getiren beş önemli kişi"sinden bırı otması' diğer yandan i.se, Yahudi kimliği nedeniyle Cumhurıyet'in ilk yıllarmdaki "Tiirkleşme ' siya.setinin yol göstericisi ve adını da Moiz Kohen'den Tekinalp'e değiştiıvrek bu siyasetin uygulayıcısı ve özellikle Türkiye Yahudi Cemaati nezdinde "yönlcnuirici öndcri" olması. Tekinalp hakkında Prof. Jacop M. Landau'nun 1984 yılında yayımlanmış olan konusundaki ilk en yetkin ve kapsaınlı incelemesi nihayet oniki yıl sonra diliıni/.e ka/.ındırıldı ve bu alanda çok biıyük bıı boşluk doldııruldu. Prol. Landau'nun, Tekinalp'in vııkarıda kısaca sö/ ettigim çok yönlü kişiliğini inceleyen ayrıntılı çalışmasi, bir vandan Tekinalp'in ailesindeki yayını lanınanıış el ya/nıalarına ve İsrail Merkezi Siyonist Arşivleri'nde mevcut diger yayımlanmamış kaynaklara erişip inı kişilıği tahlil etmede bu kaynaklardan taydalanması, diğer yandan ya/.ılarının önemli bir seçkisini vcrmcsi ve nihayet ya/.arın muhtelif müstear adlar ile yaznııs oldugu ve saptanıp derlenıneleri ofdukça /.oı olan yazılarınm bibliyograryasını ilk kez derlcmesi ile, ihmal edilmiş bir Türkiyeli Yahudi düCUMHURİYET KİTAP SAYI 339 T şünürü 1984 yılında sosyal bilim dünyasına, bu yıl da Türkçe çevirisinin yayımlanmasıyla Türk toplumuna ve araştırmacılarına tanıtması ile çok önemli bir işlevi yerine getirmiştir. Prof. Landau, Tekinalp'in yukarıda özetlemeye çalıştığım iktisadi görüşler çerçevesinde yer alan tesanütçülük görüşünü de "sınıf çatışması fikrini reddettiöini ve bunun verine profesyonel grupıar arasında, ulusal birliği hedefleyen ve temeli karşılıklı uzlaşmaya, dayanışmaya dayanan bir sosyoekonomik birliği" desteklediğini (s. 69) belirterek vurgular. Tekinalp Türkçülük akımının bir mensubu ve ideoloğu olarak ateşli bir Türk milliyetçisi idi. Cumhuriyet'in Osmanlı'daki Millet sisteminden bir ulusdevlele geeiş döneminde millet sıstemınin otonomisi icinde yaşamaya alışmış Yahudi Cemaati ne (Aimhurivet'in ideolojisi yönünde bir milli kimlik yerleştirıne misyonunda Avram Galanti ile birlikte Yahudi Cemaati'ni yönlendirdi ve Cîalanti'den daha da etkin bir ideolog oldu. Yahudi Cema ati'ne ilerisi için yön gösteren Tekinalp'in Türkleştirme kitabının "Evamiri Aşara" bölümündeki emirleri Yahudi Cemaati icinde, biraz da isiihza ile, Ifz. Musa'nm ()n l^mir'ine ben zetildi, ama Cemaat genellikle bu "yönleriLİİrilme "ye ayak uvdurdu. Prof. Landau 1984 yılında kıtabını yayımladığmda Tekin imzasından do layı Tekinalp'e atfedilen Turan kitabının yazarmın kimliğine ihtiyatla yaklaşır ve eekinceyle bu kitabın Tekinalp'e ait olabilecegini belirtir (s. 28). Prof. Landau'nun bu ihtiyatlı ve mütcreddit yaklaşımınm haklılığı daha sonra Ali Birınci'nin Müstear (^ıkmazında Bir Kitap: Turan Makalesi ile (s. 17 22, Matbuat Aleminde Birkaç Adını, Sanat Kitabevi, Ankara 1992 icindc) bu kitabın Tekinalp'e ait olmayıp Ahmed l'erid Tek'e (18781971) ail olduğunıııı kanıtlanması ile doğmlanır. Tekinalp'in Dokuzuncu Siyonistler Kongresı'ndeki konuşması (s. 8599), Osnıanlı Imparatorlugu'nun dağılma sürecinde Siyonistlerin Ittihat ve Te rakki Cemiycti nezdindeki teşebbüsleri ile bu dağılmada etken rol oynadıklarını iıldia eden ve bu iddiada bulunurken de Tekinalp'ı buna kanıt olarak gösteren Islamcı düşüniirleıin' yanıldıklarını gösterir. Tekinalp Siyonizm akımının Osmanlı Imparatorluğu'ndııki Yahudi (lemaati'ni etkisi altına alma cabaları döneminde Filis tin'de bir Yahudi devleti kurulmasına karşı çıkması ile bir Siyonizm karşıtı diişünür olup, Yahudiler'in bir ulus devlet kurmadan Osmanlı topıaklarına göç edip kendi kimliklerini Osmanlı üst kimliginin icinde eritip, bırer "O.smanlı yurtseveri" olmalarını oniM'miştir. lekinalp'e göre O.smanlı yurtseverliği esas olup bunun tartişilması tlahi yersiz ve anlamsızdır, zira "Yahudi göc ettiği toprakları hcr zaman sadakatlc ve baglılıkla. benimsemiş ve sevmiştir." (s. 93). İncelemcnin özgün başlıgının tam cevirisı olan "Tekinalp Bir Türk Yurtseveri" başjıöı ise özgün başlığa sadık kalma saikiyle yapılmış olup, bu şekli ile de önemli bir olguyu da vurgulamaktadır. O da, kanımca, Tekinalp'in "yurtsever"liğinin altının çizilmesi kendisinin aslında, Moiz Konen, yani Yahudi olmasından ötürüdür. Ancak inançlı bir Kcmalist, Türkçü ve milliyetçi olan Tekinalp tiim bu niteliklerine ra^men özellikle Islâmi düşünürler açısından bir yandan "Batı'yı temsil ettiğinden, diğer yandan Yahudi ırkına aidiyetinden dolayı en azından kuşkulu1 ve genellikle lslâm'a karşı bir kişi olarak anılmıştır.4 Türkiye'de çok ihmal edilmiş bir kişilik olan ve "Prof. Niyazi Bcrkes gibi bazı aydınlar tarafından da sadc bir Tstanbul işadamlığı'na indirgenmiş " olan (sh. 11) Tekinalp'i her yönüyle inceleyen bu eserınden dolavı Prof. Landau nun, içerdiği muhtelif dillerde yazılmış metinlerinden dolayı çevirisi olrukça güç olan bu çalışmayı geç de olsa dilimize kazandırmış olan fletişim Yayınlan'nın, kutlanması gerekir. Bu zor çevirinin ilk satırlarında rastlanan, bir küçük, ancak bazı kişiler için anlamlı vazım hatasına da dikkati çekmckten lcendimi alamayacağım. Onüçüncü sahifenin bir sayılı dipno tıında yer alan ve halen hayatta olan gayri mü.slim Türk işadamlannın, kitabın özgün baskısıncla lngilizce fonetığine uyum sağlama açısından degiştııilerek yazılmış adları,' eserin Türkçe çevirisinde bu vabancı lonetiğe ııyıımlanmış yazını şekilleri ile «ıynen kalmiş ve bir yerde, uzun yıllarTürkleşme gayretleri icinde olan gayri müslimle rin kulağa "vabancı" çalan adlarının çeviridc lngifizce'deki yazımları ile yer almaları da onların simgesel dü/eyde olsa bile halen toplıım icinde "yaban cı" olarak görülduklerini ister isteme/ bir kez daha çağrıştırmıştır, bu da Türkleşme'nin ateşli bir ideologuna yıllar sonra bilmeyerek yapılan bir nükteli ve düşündürücü cilveydi herhalde. • 1 Türk Özel Sektörünün Doğuşu, aktaran Tevfik Güngör, Diinya 1922 Arahk 1990 yazi dizisi. 2 Örneğin M. Ertuğrul Düzdağ, tkinci Çehre Tekinalp, s. 52100, Yakın Tarihimizde Gizli Çehreler, lz Yayıncılık, 1991, icinde. 3 M. Ertuğrul Düzdağ, a.g.e. 4 Sadık Albayrak, Devrimin Çakıl Taşları, 5'inci baskı, Ferşat Yayınları, s. 137141. 5 Eli Burla yerine Elic Bourla, Silvyo S. Hatem yerine Sylvio S. Hatem, Yetvart yerine (etvart, Salvator yerine Salvatore gibi. Tekinalp Bir Türk Yurtseveri (18831961) / jacub M Laıulau / îlctı}/w Yayınları / 432 s DICTIONNAIRES LE ROBERT Toute la nchesse de la langue • ROBERT qnotidien Yeniyayın 1510 sayfa, 50.000 kelime, buyük boy, ciltli, 2184 sayfa, 200 FF. * KDV 90 FF * un • ROBERT MICRO POCHE DE LANGUE FRANÇAISE • ROBERT MİNİ 39 000 kelime, 928 sayfa, 53 FF * KDV Fraıısa'nm tınlıı Dıttıoıııınııvs l.c Roberl'ıtı Tıirkıye'deki deıi>ılwıı MıtltiltneiMil Yahancı Dıl Yaymlcın lam/nuüm ynpılmaktadır BAYİLIK VFKUMCFK'lm Turan kitabının yazarı PYCCKHH H3bIK / RUSÇA / RUSSIAN • TÜRKÇE RUSÇA 952sayfa, 48.000 kelime, tiltlı .PVCCKMA S3biK. ciltli HUYUKSOZl.UK. Bııyukboy, • RUSÇATÜRKÇE BÜYÜKSÖZLÜK, Büyıık boy, 1022say., 47.700kelime, • RUSÇA TÜRKÇE YFNİ SOZUJK. StandtıH boy, 680 s , 35.000 kelime, ciltli • RUSÇA CEP SÖZLÜĞÜ (Tı'irkçeRusça/RusçaTı'irkçe) Türkçe okunuşlu, 960 sayfa. • RUSSIAN ENGLISH / ENGLISHRUSSIAN POPUIAR D1CTIONARY, 432 sayfa • CilOBAPb CHHOHHMOB PYCCKOrO H3bIKA / F. Aleksandrova • RESİMLİ RUSÇA DİLBİLGİSİ / I.ebedevaPehlivanova, 352 sayfa. • RUSSIAN FOR EVERYBODY / Kastamonov, 504 sayfa. • RUSSIAN FOR BEGINNERS / Ovsiyenko, 432 sayfa • TEACH YOURSELF RUSSIAN / Mayorova, 312 sayfa • A SHORT RUSSIAN REFERENCE GRAMMAR Pıılkhuı. 356 sayfa Moskova PyCCKHfi H3blK Yayıncvinin Türkiycde'ki yayın hakkı, Fikir Sanat Eserlcri Kanıınıı M.I gorc, yalnız Muhilingual Yabancı Dil Yayınlarına aittir. Çok yonlii kişilik Multilingual Yabancı Dil Yayınları Klodfarer Cad. 40/6 Çenıbcrlıtaşİstanbul Tel (212) 518 11 78518 47 55 laks:(212) 516 30 45 Kıtrı/>ı, ıntzdıı bııldiıırıdığınız yaynıhmnnz n ııı sıjjanşlenıuzt Fu.\ 212 516 30 45 'c > i j I < t : n h l l 11), t I ı hll L I I IIIIZ.