Katalog

Laikliğin anlam ve önemi Bııılıan Ogıı/un ^ıı gunleıde yayımlanan " Tarıhsel Cîclı^ımıyle Dünyada ve Tiırkiye'de Laıklık" adlı kıtabı, Iaıklık kavıamını ycrli ycrinc oturtması, bu alandakı dü^ıinsel gcli^imi ve tarihsel gerçeklikleri birbiriyle vc günümü/le ilişkilcri bağlamında yansıtnıası yonıinden, üzcrındc durulnıası gereken bır ealı^ma niteliği ta^ıyor ALPAY KABACALI unuınu/ I uı kı>c smdc l.ııklık, het geçen gıın daha hııvıık oncm ka/anıyor Toplumun belıılı kesımlermı sık sık uyaımak, l<ı ıklığın yas,amsal onemını vuıgulamak gerekıyoı ( s unkıı, belırlı sıyasal kcsım ler tıpkı koktendmuleı gıbı laıklığı gundelık kısır çckı^mcleıın, c,ıkaı hc* saplaıının aıacı olaıak kııllanırken, bu yıık bır çoğunluk da laıklığe soyutluk sınııını aşmamı^ bır kavıam olaıak ba kıyor Laıklıgın anlam ve oncmını vuıgula mak yctmıyoı, o/une aykırı uygulama lara anında kar^ı çıkmak gcıekıyor Butun bıınlaıa kars,ın, duyarlılık da eksık değıl Laıklık konıısunıı cle alan kıtaplarm a/ımsanamayacak bır topla ma ulaş,ması, bu duyarlığın gostcrgele rınden bıııoluyor Burhan Oğu/un s,u gunlerde yayımlanan Tarihsel (ielısjmıyle Dunyada ve Turkıye'de Laıklık adlı kıtabı, laıklık kavramını yerlı yeııne oturtması, bu alandakı duş,unsel gelı^ımı vc tarihsel gere,eklıkleıı bııbıııyle ve gunumuzle ılıijkıleıı bağlamında yansıtması yonun den, ıı/eıınde duııılması gereken bu calı^ma nıtelıöı taşjyoı voı Radıkal dcmokıasıve u/anan su ıcç,, bovlccc başlnot Bu de "Sckulaıızm' dusııiHcsı vaı aklın doga ustu dunvada dcgıl, sadccc letkık edılebılen denev alanında ı^ go ıcbıleıegı" sonucuna ulaşıvoı, ateı/mi' yonehyoı Sekularızm, 1789 Fıansı/ Bu\uk Devıımı'mn ardından, laıklc^menın te mclı olııvoı Kılise ıle devlet, bırbııın den ayı ı varlıklaıa donus,uvorlar "Dcv let, dın kaı^ıtı lelsele gutme veııne bıı dını taıafsı/lık konumunda bulunıı VOI " Burhan Oguzdan "larihsel Gelişimiyle Dünyada ve Türkiye'de Laiklik' Vtkl Ik \ aıulan tla, thı/t I tım ( ı s l a h a t ) h a u ketleı lyle, l a n / ı nı.ıt, K a n u n ı Fsası G Buıhaıı ( )gıı/ H.ıtı k ı\ nakl.ıı ııı ı bas vuraıak, laıklıgın c\ıımım aıaştıımakl.ı bashyoı c,alıs,m<ısma CiclüjiTicnın ılk aşamasında, ' Antık leııkalı/m" veı alıvoı "I J olıtıka\ı tıılı ban sınılının mudahalesınden aıındıı mak ve butun dınler u / u ı n d e bır sıvıl d c v l e t ı n u s i u n l u g u n u tesıs e t m c k amacı gudcn Latın katolık ulkckıc o/ gu bu terını" bu Pıotcstan Devıı mı'nın dolavlı bıı sonutu Antıklci ıkalı/m, dının duşmanı olu yor, dın, klerıkalı/mı doguımadığı su ıcce onıınla mucadele etmıyor" Aına uvgulamada sınır kolavhkla çızılemı Antiklerikalîzmden Marksizme Sıyasal toplıımsal olu^tımların açtı£ı yolda laık du^uncenın evrımı de suıu voı 19 yuzyılın ıkıncı yaıısında an tıklerıkalı/m, Fransa'da antı Katolık, antı Hıııstıyan bır noktava gelıyoı "Bır baijka etkı de materyalıst k'Iscfclc n dıne kars,ı olan Marksıst sosyahstlc rın ortaya çıkısı olııyor 185ü'den sonra sosyalıstlcı Kılıse'ye burjuva toplumu nun koruyucusu gozuylc bakıyorlar ve dolayısıyla da onun katıksız duşmanla rı kesılıyoılar" Aydınlanma du^unccsının onemı, ozellıkle vurgulanmalı "Aydınlanma nın temel prcnsıbı, devlet ya da toplunııın herhangı bu teokratık kavıamı nın dışjannıabi'nda vataı Avıua )lıımanı/m Rasvonalızm (Akılcıhk) A m p ıı ı/m (Doncvcılık) P o / 111 v ı / m (Olgutuluk) ve Mateı\a lı/m (Madık cılık) akımla nmn tla ınce lenmesl geıe kıvoı Bu akımlaı, I ıı ı k ı y e ' y e 19 yu/yılda Burhan Oğuz gırıyoı Bıı Aydınlanmanın önemi vc lontuık cylcmlc ı ı\lc ( Kmanlı ulkc smdc venı bıı hava esmeve basjıvor Ama bıı "avdın haıeketı olarak Aydmlaıdan bııcogu, Avıupa'dakı devrı mııı .ııılamını kav lamamışlar Oıayagı dcnlcıdcn IKI bııı, "sıv ılı/asyon" de dıkleıı olguvu bıı baş,ka turlu algılıvoı ' Bu anlama ve algılanısa koş.ııt ola rak da 'cıv ılısatıon'un so/luklerde kar ^ılıklaıı c,ok (,es,ıth olmus, Bunlaıın av rıntılaıına gıtmeden bııkac,ını /ıkıede lım nızam ı mustahsene (beğemlen nı /am), ha/aııyet (baıış doneını), temed dun (ınsanlıgın heı bakımdan eıı^tığı vuksek sevıye), medenıyet, /arıflenme, tcrbıyc, teh/ıd ı ahlak (ahlakı du/elt me), cdcb oğrenmek Bu Osmanlı avdınları, kaı^ılaıında, dın ışleııyle dun) a ı^leımı bırbırınden ayırmaya, dınsel olnıayan bır hukuk ve yonetım anlayı^ına yonelmeye olanak vermeycn "ş,eııat"ı bııluyorlar Aydınlanma du^uncesıyle yctı^en ve laık bır devlet kurmak ıçın eyleme ge çen Mustafa Kemal'ın karşısında tutucu bıı kadıo var Devrım, buyuk gtıçluklere katlanılaıak gerçekle^tırılıyor Buıhan Ogu/'a gore burada go/den uzak bulundurulmaması gereken nokta, "Halk antıklerıkalızmı"dır Osmanlı ıle halk'ın hıçbır ortak yanı yoktur "Osmanlı'mn azametlı ve katı tutumu na kaısı halk d,\, lal/en olsun, saldıııva ge(,ımkun geıı kalmıvoı ' I lalk tdcbı v.ıtında bunun pek cok oınegıne ıas! lanıyoı Ote vandan Anadolıı laııhı ın cclendıgınılc*, ıkı oncmlı sonııı.ı ııla^ı lı\oı "1 l l ı ı ı s t u a n Anadolıı h a l k ı n ı n , o/ellıkle kov halklaı ıııın onemlı bır bolumıınu olusjuıan ve gcrtekten bı leı halk haıckelı olan ve clcklı bıı du alıst Manıhaıst cgılımı at/ıdeıı heıetık lopluluklaıı (Paulıcıan, Bogomıl londrak, O p h ı t , Montanıst, Nastıııı ve Cıegoıven ), İslam'a gelırken Is lam'ın hctcıodo\ tarahnı tutmuş, Ale vı Bektas.1 olmu^ 2 Turkıye T u ı k u n d e dın anlavısı Samıleıde (Aıaplar Yahudıleı ) \e Latınlerde oldugu gıbı ıman agırlıklı degıl, ııtus agıılıklıdır' Kısatası, Osmanlı 'jeııat'a sahıp çı k a ı k e n halk b u n a sıcak b a k m ı y o ı Mustafa Kemal, Aydınlanma haıeketı nın ondeılığını yaparken, halkın ay dınlanma yeteneğıne dayanıvoı Son olarak g u n u m u / d e d u n y a n ı n dın ve ıktıdar soıunıına nasil baktıgını mteleyen ya/ar, Islam ulkeleıınde kul turel ve bılımsel gelı^menın saglana madığım belırtıyor Yukarıda Burhan Ogu/ un ınceleciı ğı kımı onemlı a^amalara, olgulara ve akımlara değınmekle yetındım Bu de ğınmeler kıtabı tanıtmaya yetecek mı, bılmem Ama şıınıı vuıgulamak geıe kır Dıkkatle okunduğunda, gunumuz Turkıyesı acısından yas,amsal oncm ta ^ıyan laıklık konusıında "donanımlı" olunmasinı sağlayacak bır kıtap var elımızde • Donanımlı olmak Tarihsel Gelişimiyle Dünyada ve Türkiye'de Laiklik / Burhan Oğuz / kngtn Yayıııalıh / 224 v O L U R S A N I O L U N TÜM BASIM HİZMETLERİNİ EN UYGUN KOŞULLARLA BİZ YAPARIZ (Dizgi Tasarım Baskı) KİTAP DERGİ BROŞUR KİTAPTAN İKİ ALINTI T anzımat donemı sadrazamlarından olan Kıbrıslı Mehmet Lmın l\ıija, 1830 sonıasında tahsıl ı^ın Paıis'e yollanan oğıencılerden b n ı oluvor I'tansı/ harbokulunu bıtırdıktcn sonıa bıı Fıansı/ bırlıgınde bulunuyoı Bır gun I'ıansa kıalı, vanında I urk elcısı Fethı A Pa^a ıle bıılıkte buıaya gelıyor Wanda nın naklettıgı bıı geıçek lıkra (Souvenırs et anecdotıcjc'de), ılerde sadıa/am olacak bu l u ı k subavının anlavı^mı ortava kovuyoı J ransa kralı konuvıiasında, luıklciın ılcılcmeleııne sııbav, teknık adam, oğretmen vs gondeıeıek katkiıla bulunmak ısiedıklerını ılade edıvoı Bunun uzeııne Kıb ııslı ^oyle dıyoı "Ha^mctmeab, bu yapacağını/ hi(,bıı ı^e varanıa/, bu adam laı bı/c sıkacaklaı, 1 ransadan da, Avrııpa sıvılı/asyonundan da bızı soğuta taklardır Majesteleıı onların yeııne bı/c bııkac bın gu/el, akıllı ve afatan yos ma gondeıecek olursa onlar bı/ı kesmlıkle cıvılıse edecekleıdıı, hatta Fransı/ la^ırı/ bıle " YAYIN BİZİM İŞİMİZ GÜNDOGAN GRAFIK SANAT URUNLERI Bayındır Sok. 6/12 Kızılay/ANKARA Tel. : ( 312 ) 433 97 95 Faks : 432 32 50 C aımagnole (Fransa'da) ıhtılal sırasında halkın gıydığı kısa, renklı kollu, «enıs, yakalı, bııkaç sıra madenı dıığmelı bıı gıysı olııp ıhtılalcılerın ıtra ettıkleıı bır daııesel dans ve de bır ıhtılal s,aıkısmın adıydı (îunumu/clc*, hatta bundan ellı yıl oncesınden hatırladıgımı/a goıe "kaımanyola", "s,ehıı ıcınde ıssı/ yerlerde olumle koıkııtaıak vapılan soygurKukık" tıııu olaıak bılmıvor du ve polıs kayıtlaımda bır tur hıısı/lık sovguncııluk ştklı olarak gtçıvoıdu Y.ını, 1 r.ınsı/ kovlusunun, satolaıa saldııaıak aııstokıat senvoıu ılı/e g u ı ı ı p o zamanlaıa kadat on.ı odetlığı veıgılcıdcn kuıiııluşıın kcvlını bıı dansla sııı duımesı, ()smanlı ' a ı ı s t o k ı a t senvoı "ıın bevnınde bıı e^kıv.ılık harekctı olaıak nakşedılmı^tı • SAYI 334 GÜNDOGAN KITABEVI ZENGİN KİTAP ÇEŞİTLERİMİZLE KİTABEVİMİZ HİZMETİNİZDE BAYINDIR SOK. ADİL HAN 6 / 3 3 KIZILAY / ANKARA TEL. 4 3 3 9 7 9 7 (2 HAT) FAKS : 4 3 2 32 50 CUMHURİYET KİTAP Z A F E R Ç A R Ş I S I Y A N I