Katalog

Kapak konusunun devamı. bir karpıızcıı ıle karşılaşırız. (îıiıılük ckmeğini kazanma savaşımındaki heıhangi biri, sıralaııan olağanüstii özelliklerin taşıyıcısıdır. Anıınsarız. Bıı anımsama, Panayır öyküsüııün girişindcki şiirscl böliimdeki "herhangi biriıniz" tanımının altının çizilmesidir. Oykiicii bize, kimi zaınan belirli bir meslegi olmayaıı, bulabildiği küçiik işjcıle yetincn insanı, onuıı iç diinyasını vc bıı dünyayı kıışatan diizeni anlatacaktır. Bu düzeıı çogu kez, yönetenlerin koydujUı engellcri dc simgclcycn Sıır'la somııtlaşır. lnsanları korııması için yapıldığı savıyla insanlara yaptmlaıı bu surlar, onlaıııı denize, özgürlüğe ulaşmasını engellemekle kaİmazlar, yıkıldıklarında uçsuz bucaksız bcton kırlıklara, yıldızları göstcrmcyen cıvalı ışıklara dönüşcrek sınırlayıcılıkfarını şürdurürler. Ozyalçıner, anlatımını yaşamın haııgi ayrıntılaıına odakladığını ilk iki öykü kitabının adlarının kapsadığı çagrışımlarla açıklar: Panayır vc Sur ya da günlük yaşamın içindcki sıradan insanın yöııetimle vc düzenin yarattığı eşya ile ilişkisi vc çclişkisi. Yöneten figürü kimi zanıan tanrı kadar etkili bir figiirlc bclirleneccktir. İlk öykülcrdc, bir iç öyküde sırayla görünüp kaybolan "dev". lnsanların üzerine taşlar iırlatan bu dev, kimi öykülcrdc aşırı olgunlaşnıış bir mcyvc gibi pırtlamaya hazır bir gök olarak görünecektir. Yalnız anlatıcı görür göüün bıı özclliğini. Kalabahk, nc gögTın nazırladıgı kasırgayı ne öliime ıızanan asfaltın tuzağını sezecektir. O sonsuz bir panayır uğultusunda, yaşanıının çevresindeki surları ayırt bile edcmeden, bir çarka kapılıııış, gibi yaşayıp ölecekjir. Pek çok yazarın ilk kitabı, yazdıkları kadar yazacakları için de ipuçları içerir. Özellikle, cdcbiyata yeni bir anlayış, anlatım gctirmc savında olan yazarlar, ilk kitaplarında, savlannın bütün ilkclcrini kanıtlamaya çalısırlar. Ozyalçıner, gerçegin bir boyutııyfa anlatılamayacağını savunan 1950 kıışağı öyküciilcrindendir. İlk kitabı Panayır'da öykülcrinin gerçekle ilgili saptamalar olduğunu, ilk sahıyada bclirtir: "Yedi öykü, iki sonııç." Haliç kıyısında, bir çukııra tıkışmış. gibi duran fabrikalarla, bu çukııra hcr giin biraz daha eğikn cvlcrde siiren yaşamın ana çizgisi bıı (iykülcrlc sonuclanmavacaktır. Bu öykülerin bir arada oluştuıuuğu ve bütün bir ^elıri, belki de bu şelıre benzeycn bütün şchirlcri, ilgilendiren genel bir sonuca doğrıı gidilmektedir: Uygaılık diye adlandırılarak kolayca kabtılü sağlanan bir yıkım Bcronla^manın doöayı bütüııüyfe öldürdiiğü çarpık kenticsmc, Panayır'ın. Sonuç: 1/ Beton Kırlıklar adlı öyküsünde özetlenir. Kent sonunda gcifiünii de yitirecck, kenti taştaıı yapılnıa bir gök öıtecektir. Cîökte giiıulüzleıi ışıldayan güneş ıle, gecelerı salınan ay da yapayuır. Yıldızlar da. Ama bıı yapay gök cisinılerinde billıırlaşan kandan kinısc söz etmemektedır. (("ünkü insanların bir hölümiınün bu ayrıntıları görmck için zamanı yoktur, görenler ise ya konuşmayı unuttuklarından homurdan makta ya da kullanılacak sözcükler için tartışmaktadır. S o n u ç : 2/ Cam Bardaklar, çarpık kcntlesjiııc yanınd.ı, çarpık kapit.ılizmin öyküsüdür. Kınlmaz bardak ve ö l ü m s ü z insaıı düşünii gerçekleştircn üretim, bu insanları doyuracak tarlalan küstürmiiij, sonıı gelmeyen savaşları ve insanı öldürmeyi amaçlayan silahları üıetmeyi doğıırnuıştur. Bıı SAYFA 4 •" Adnan Ö Özyalçıner "Panayır" ile "Sur'un kuşattıjjı ve... Oyküler ve Sonuçlar sonuçları okuduktan sonra, bilim kurgu niteliği taşıyan bu öykülcri yaşayanlarıh içimizden birileri olduğunu anımsamak için ycniden yedi öyküyc dönmek, bir seçme sorunudur. Çünkü, Özyalçıner, sonuç öykülerinin girişleıindc önceki öykülcrdcn anımsatıcı kimi ayrıntıları ustaca biitünlemiştir. Okur, panayırların çadırlarının bir oaışka anlatımı ya da asfalt tanımlarıyla, sofralarındaki zeytin ya da bir ısırımlık peynirleıin katık edildiği kcntc, çıplak bir ampulün aydınlattığı odalara döndürülmekredir. Ozalçmer, 1960 yılıııda yayımlanan ilk kitabı Panayır'da iıısançcvreyönctim çatışnıasını anlatır. 1963'tcki kitabı Sıır ise insanın arayışlannın öykülcridir. Çevresindc olup bitcnin ayırdındaki bireyiıı vaıolma savaşımı, dalıa kısa mctinlerlc ve daluı şıirsel bir anlatımla anlatılır. Öykü leriıı anlatıcısı, çevresindeki surLırı asınak isteğinde olanııı yalnız kendısi olmadığını soıı öyküde görür. Bir bakmıa bir sonuç öyküsü olan bıı öykü Sur adını taşır. Kcndini, çcvreyi ve keııtin düzenini tanıyan anlatıcı, yarı yenilmiş olarak kente döncrken çıkış yolunu bulmuş olmanın güveııi içındcdir. Ve en öııemlisi yal nız değildir. Hesap vereceği, sorumlu olaçağı biri vardır yanında. Bir kavıkçı ('^zyalçıncr'in Panayır ve Sur'dakı ö\ külerinın iki biçımde okunacağım belirt meınız gereken noktaya gcldığimı sanı nııı. İlk okuyuş, bir olayırı örgüsüvle bağlantılı olarak kurulan öykünün tiü/ okunıışudur. Simgeleri, eğretilemeleıi ışe katmadan da tad alınabilecek okuyuş îkinci okuyuş, göndermelerin, simgelerin <Jerinleşrirdij»i oir okuyuştur. Panayır'da iç öykücüklerlc dcsteklenen bu fclsefi duzlem, Sıır'da cümlelere sı^ınmıştır. Bu cümleler, getirdikleri görüntülerle okııra, asıl öykünün, düz okumaya uygıın öykünün altında olduöunu anımsatır. Zamanı, Tanrı'yı yönetcnlerin saraylarını, gööün ma\i olduğunu söyleyenlerin kör oldu>*unu söyleycn yargıçları anlatan anlatıcı nın İKTİıangi bırimı/ olduğunu se/meınızi bekler oykiicii. Panayır ve Sıır. sıradan insanın ve çagımızın sıradan çevresinin öyküleıini içerir. Bu öykiilcre gerçeküstii havasını vcren, süıen yaşamın getiıtliği döniişüın, bu döniişümi'm kimi zanıan biraz dalıa yakından gösterilen ayrıntılardır. Bir çiçck dürbünü lıızıyla değişen ve dıınnadan bütünle^mi^ bir göıüntü yaratan ayııntılar, yaşamaya katılmayan ölü ögelerin irdclcnmcsiylc bir miz.ıh tadı cl.ı kazaııır. Islanıp genişleven, kururkcn catırdayan böylece ölüme biraz dalıa yakiaşan tahtalarm, kendileıini Filizlcııcn r'idanlar sanışı gibi. Panayır ve Sıır, insaneşya, yönetcnyönctilen, düzcnözgiirlük çelişkileriniıı genel ve özel anlatınılaıını, anlatışıyla birniriııi bütünleyen iki kitap. Birliktc y.ıyımlanışı lıenı birbirlcrini taınamlaması lıem Adnan Ozyalçıner'in öykü dünyasını tam yansıtışları bakıınından doğru. Bu iki kitabııı başında yer alan, bu baskıya eklenen, Tükenmeycn Panayır yazısı, Ozyalçıner'in okura \ertliği yeni bir ipııcu. Ozyalçıner, bu nıetinde lıem ilk kitabının yayıııılamlığı giinlcri anlatıyor hcm de bu ; öyküler için yöneltilen kimi savları , yanıtlıyor: "Oyküleıimdeki ıızun cümlcleri, çağrışınılarla geçmiş, şimdiki vc gelccck zamanı iç içe anlatmaya çalışmamı, kişilerimi deriıılemesine ve düşünsel bir planda ortaya koynıak isrcyişimi o zamanların moda akımı Îkinci Yeni'ııin öyküdeki uzantısı sayanlar oldu. Bu yanlıştı. Çünkü Îkinci Yeni daha çok, cünıle vc kclimc deformasyonlarma dayamyordu. Raslantısallığa bağlı bir tür anlaınsızlığı savunuyordu. Öyküde bunlarm hiçbiri geçcrli olamazdı. Sanırım bu yanlış, gerçeği aktarmanın, hatta toplumculuöu savunmanın yalnız düz anlatımla, tek yoldan olabilcceğini sananların yanılgısıydı. Bunu böyle sanınak aynı zamanda sanatı kısırlaştırmak demekti. Kalıpçılıktı. Sanarçının yaratma özgürlügünü yasaların Sur'la Kuşatılamayan Panayır/ Öykiilcr/ Ad nıiıı OzYtilcıınr/a Derüiu Yaytnları/ 1V60, Sur/ i)\LııUı. A,,,,,.. Ozyalçıner/Stirck Yayııdan/ l'J6),K() s. Vagma/ ()\ hiilcr/ AJıtıiıı ()z\ıilçııwr/ Yuccl Yıivnılurı Yagma/ O\ hı/cr/ Adnan Ozyıilçıınr/ Yiıccl YdYiıılıirı 16(1 \ FttNAYIR SUR şs~* /Vln.ııı C.\Mİİ.\ZL\R .s.w:\sı YİIİRI)! Gözleri Bağlı Ad.ım/ (h'i'iilcr/ Aâııan Oziıilt,ıııcr/ Mılltyet Y,mııLın/V>77.l2\ ı Gözleri Bağlı Adaın /Yağma/ Öyküler/ Adnan Özyalçınır/ Yk/ \lM), 200 i Panayır Sur / O^htı lcrl Adnan Ozvıilçınerl Yazko /l')S 1,2(1} ı. Cambazlar Savaşı Yitirdi/.Öv/'/V/tr/ Adnan Özvatçıııcr/ Caıı Yavtnlart VİH.UI l Vy:ık.ıiKi OVkClJKR ALASCI l Yazko 1980 Soldan. sağaAdnan özyalçıner. Atllla Birkiye. Ahmet Cemal, Kemal özer, Asım Bezlrcl, Huseyln Haydar Alaycı Öyküler/ ()y kıilcr/ Adnan özvıilt,/ ııcr/ Can Yuv/nlcirı Ta$/ OvknUr/ AdO l / Aaıuın Ozyalçncr/ Can Yaymlan /\')')i. Sağan.iK •' ,/, r/ Panayır/Sur/ lcrl Adının OzYalçıncr/ Ya/>ı Kıvdı Yavııdan/ 157 \ KİTAP SAYI 323 CUMHURİYET