Katalog

nııı/ılı. "Kıs vc Kvıının" ı\c, kilabın gcnel yorıııııınıa pck ııyıııayaıı ama şiirsel vükıi daha giizcl, Jıihıi dcriıı olaıı bir isimdı. Bıı bclk.i koııabılirdi ıiııuı bu svfvr kilabıu ıidıyla içerığı, özı'i arasıuda bir sorıı varatahılcccktı Bıı kitapta da il'inci kıtaht a/layarak iiçiincii kı/ahı yayımlaıınıııın saııcnıııı yaşadım. Kırık dızclcrle, stizt'l dilc çok yaklaştp, c\tclih kavgtyı ııııııtuiddıiıt amd tam anlamıyla tcslıın dc olmaddiı rahal söylcm arayaıı bir kıtaptı Çiiııkii arada a/laıımış oldiı "Aldanışlar" dosyasıııdaki şıır lcirzıııın ıızantısı olarak, dörtlükleı; dızcler içinc sıkışmış ş/irı rahatlatıııak bakımıııtlıiıı böylc bir hiçime yöncldiğim için hö'ylc olmak dıırumııııdaydı • Bu deta da cksik algılandım mı dcmek istiyorsun? Bu da kaynayıp gitti nıi sence? Söylediklcrinden bir an için dc olsa bu kanıya varıyorum. Bcnim "Bir Mektupta îki Yalnızlık" kitabımda öznel bir yoğunlukta nesnelliöi yansıtıyordu. Türk halkıyla Yunan halkının dostluğunu, kardeşliğini, duygu vc düşüncelerini karşılaştırıyordu. Bende dc kırik dizelerle rahat bir söylcm içindc, duyusal yaşantıya büyiik agırlık vermekle birlikte mutluluğun kısa anlarla sıkışıp kalmasından doğan hüzünlcr aktarıhyordu bu şiirlcrdc. Atilla Özkırımlı'nm bir tclevizyon kanalında yaptığı tanıtım dışında hiçbir dergi ve gazetede olumluoluınsuz bir eleştiri almadı bu kitap. Belki zamanlaması yanlıştı. Çiinkü bazı şeylcrin çok netleşnıcdigi bir 90lı yıllann başı yaşanıyordu, Ama özetle; kentli, çağdaş bir şiirdi. "Ycııiliklcr" dc öylc. Kcııtli, çağdaş bir şiirdi. Bırhıç giizcl Vdzı çıktı htikkında. Vc vdzı/dr markajlı dcği/dı. Ummadığım ycrlcrdcıı. Izmi/'tcn, Tekirdağ'dan, Bursa dan çıkmıştı değcrlcııdirmeler. Ama piyasada, öylc pck. çok kcııtli kılıklı, "kfiytü" şairler vardı k.i, daracık cdcbiydt çevrcmizdc, cirk.adaş rck.abcti, ıki yiizlülük, kafa kol ilişkilcri, birbiriniıı öniinü kcsmc, sc.sini kc.sınc, yak ctnıc (gizli) kampanyaları yüziindcıt, ııc ikinci ııc dc öbür dosyalartmı oktırld huluşturamadım. Aıtid sanırım hunddii sonra şiir toplamlarımt okura ulaştırma işiııdc üzcrimc düşcni gcrçcktcıı yapmam gcrcktiğine inanıyorum. Tabii burada, bir anlamda yakın cdebiyat çevremize "taş" atmış oluvoruz ama, şimdi daha iyi anlıyorum ki, bu rckabetin dışında, çok daha cetin vc biiyük rckabct alanlarının varoldu^unu uördüm vc biliyorum. Edcbiyat vc rakabet ayrı bir konu aslında. Ozetle de, rckabctsiz bir cdcbiyatın müınkün olamayacagını düşiinüyorunı. Edcbi rckabetin, estctik, sanatsal, ckonomik, sosyal, siyasal, ideolojik boyutlarınm da oldugu kcsin bir şcy. Bu komılar birilerini suçlamak için dcgil ama gcrçcktcıı üzcrinuc düijünülmcsi, araştırılması vc gcliştirilmcsi gcrekcn şcylcr. Kcndi şiirini nasıl görüyorsun? Önccliklc başkalarının scnin şiirini nasıl gördüklcri sorusuylajlgilcnmcn gcrckti^ini biliyor nıusuni* Örncgin bcnim şiirim, cnindc sonunda Lirik bir şiir. Hani hcp dcrlcr ya, şaiıin ilk kitabı ncyse döniip dolaşıp genc varacağı ycr »rasıdır. Bu bir anlamda bcndcki tczalıiirüylc dc doğru gibi gcliyor bana. Çünkü ilk Kİtaptaki lirik dııygusal tondan çıkıp za,man zaman cpik şiir söylcnıinin smırlarında gczinscm dc aslında doğrudan cpik bir söylcnıi izlcdiginı söylcncmcz. "Bcn () Issız () Yoıguıı Şehir" dc "Uhrcvî Zorba'da doganın zcnginliklcri vc insan duvularının evrcni olmak üzcrc iki kayııaktan bcslcnir. Tarih vc şimdiki zaman, cpik vc lirik anlatım, toplumsal sorunlar vc kişiscl izlcnimlcr, sözünü cttiöimiz, biitiin çagdaş Türk vc Dünya şairlcrinin bıı ortak kaygılarını Koray Fcyiz'in de paylaştıgını söylcycbiliriz. Bir yd/tddiı lirik söylcııılc cpik söylcııı ıinnımhı gczmirkcıı, bir yıindıin da iroııik •iöylciHe doğru kıiydığtıııı va da kayıııak ihliydcııu duyduğuııııı bizzal yayıdıın. Bir başkd durııııı dd, uiy/cııccck \öz daııidrdci dıırıı/az, bir ycrdc, anlattına lavır içıııdc oldıığııııı dd söylcııcbilır. Bir yylcri, bir öykiiyii, bir ııcsııcyı anlıilııtayan şiir bir $cylcr u'iylcr ama bıı farklı bir yyd/'r. Bıı ııcdcnlc bcn dc çoğu fiirimdc bcl/i bir şcyCUMHURİYET KİTAP SAYI 323 Ergül Cetin. lcrı diılalıyorunıdur. Gızli bir romaıtı. gızli bir öykiiyii, gizli bir bdşlangıa, gizli bir /'///}/, gızli bir sonıı aııldtıyorıııudıır. Kcndi şiirinıi iştc böylc göriiyorıım. Ayrıca bdjkd/drıııııı bcnim ^iirinıi nasıl gördüklcri sorıısııyld ilgilcnmcm gerektig'ini dc biliyorum. Amd simdi buncd sözc gcrck yok. Ortada iki bııçuk kıtap varkcn bunları söylcnıck bana yakısmaz dıyc düsiiniiyorum. Özctlc Lirik bir siir, Lıriklc cpik. şiirin sınırlannda gczincn, zamdiı zaman ironivc kavdiı. Dramatık bir söylcm. Bcn böylc özclliyorum gcncldc. Hdâ, scs, dokıı, csa\ bclirlcyici olan hunlar Bir dc siirdc öncmli bir yapıltır. Özcllıklc yaynnlanmıs yapıt. Yayımlanmamış vapıt varolmayan yapıltır diyc düşiiniiyorıım. • Hcr şairin dünyaya, nesnelerc, sözcüklcrc, anlanılara karşı bir duruşu vardır. Bu duruşu onun poetikasını bclirlcr. Şiirin dokusunu, akışın, edâsını, ritmini, rcngini, kokusunu bcliıier. Bcnim de bir duruşum var dünyaya karşı. Hiç degişnıeycn. Şiirin dünyaya karşı bir tcpki, karşı koyuş, kabullenmemc, direnme oldugunu, nihayctindc bir tür başkaldırı oldugunu söylemiş olmalıyım. Bu bakımdan şiirin şair açısından konumunun dcöiştigini sanmıvorum. Şiirin özden çok bir biçim mcsclcsi oldugunu söylcr eskilcr. Elbcttc şiir bir biçim mcsclcsidir. Ancak degişcn toplumsal, ckonomik, siyasal yaşamın şiirin işlcvindcn çok, konumunu dcğiştcrcbilcccgine inanıyorum. Bu arada altını çizcrek bclirtmck istcrim ki toplumun mcdyatik kültürle beslenmcsi vc yabancılaşma ne kadar yüksck vc derin boyuttaysa şiirc dc o kadar çok gcrcksinim vardır. Konu şiir olunca toplumcugcrçekçilik, toplumsal sorumluluk duygusu vc benzeri dcyimlcr bana fazlaca "yalın" gcliyor. Şair tavrı anlamında dcğil de genel olarak cdebiyatçı tavrı olarak bakıldığı zaman "toplıımcu gcrçckçilik'tcn çok daha ötclcrdc bir "gcrçekçilik" yaklaşımının daha ııygun olacagına inanıyorum. Çünkü şair dünvanın bir bölümündcn dcğil, biit ü n ü n d c n sorumludur. Çünkü toplumsal sorumluluk duygusu, şairin scsindc solujiunda, şiirin dokusunda ıcngindc gizlidir. 80 sonrası şiir değerlendirmelcri sırasmda nazı yorumcıılar döııcmin sosyal, siyasal, psikolojik vc edcbi ortamı içcrsiııdc nostaljik, arkaik bir söylcnıiıı ortaya çıkmaya başladıgını bclirtıııcktcdirlcr. Bcncc, siyasal, sosyal, psikolojik çıkışsızlık, arkaik söylcmin ortaya çıkmasına nedcn oldu. A\rıca nostaljik dııygular da ınsaııa lıas ıluygular olmasına kaışın, nostaljik duygıılaıla şiir ya/.manın yinc bu çıkışsızlıktaıı kavnakLıııdığı kcsin. Kuşkıı yok 80'lerin ikinci yarısından sonra dildc dclormasyonu cgcıncn .söylcnıi biçimindc gcliştirilcn şairlcrc de sıkça rastlamak olası. Bu calışmalara bir anlamda dilin olanakl.ırmı gcnişlctcn çalışmalar diyc bakm.ık müınkün. Lirizmin insanı aşıp lahrip cdcr nitclik almaya başladığı ycrde isc ironik şiir doguvcriyor lıcıncıı. 70 lcrdc yazılan toplumcu şiir bir anlamda kcndi döııemi içindc kalmıştır. 70'li yıllann genç şairlcri 9O'lı yılaıın orta kuşak şairleri oldular. Gctirdiklcri vc geliştirdiklcri yeni ses, biçim vc doku özeilikleri nedcniylc gerçekten şiirinıizin gençleri olduklarını kanıtladılar. Bu anlamda Wlı yıllann çok gcniş şiirinin gclcnckle bagiarını daha zenginleştirdigi vc güçlendirdigi müddetçc kendini öne çıkarabileccjSini düşünüyorum. Ama bunuıı için sanıyorum acclecilerc ra^men vakit erken. Yaşanan döncm içersinde tarih ve şiir ayrı ayrı kollardan ya da aynı yatak içindc akıp gcçcrkcn içindc yer alan farklı şiir anlayışları, farklı ej*ilimlcr, farklı yönclişlcr, söylcm biçimlcri dc dcöişip gelişiyor. Son yıllarda öne sürülcn kavramlardan biri de dildc kirlenmcdir. Dildc özcllıklc dc şiir dilindc mııtlak an laında bir an dil'den söz ctınck tcorik olarak müınkün olsa da pratikte müınkün değildir. Yabancı sözcük vc tcrimlcrin sıkça kullanılması, rakamların, isaretlerin, sembollcrin, simgeleriıı, kullanılması kirliligi artırmaktadır. Ustüne üstlük bütün bunların ardında, şiirin bir buluş, deney, zekâ oyunu olduguna dair inancın öne çıkarılması oldugu da bir başka gcrçektir. Bence, inıge yaratma tcknik ve becerisi şiirin doj>asına uygun oldugu müddetçc geçcrli olmak durumundadır. Özetle şairin tcnıcl görcvi dilini arıtmak, korumak vc geliştirmektir diyc düşünüyorum. Bcnim durnşum, şiirin gcrcçlcrini ştı ya da bu biçimde kullanmamı cngcllcyccck bir duruş değildir. Ama gcnc dc şöylc ya da böylc hir biçimde bclli bir açıyı harındırır. Bclli bir ışık vc gölgeye gercksinimı vardır. Bclli şcylere açık bcTlı şcylcrc açık değildir. Zaman zaman sıkılıp dünyaya, şiire karşı duruşumda küçük dcğişıkliklcr olsa da gcncldc pck dcğışmez bu. Şiırlcrimde dc bu sanırım hissedilir. Iç hasıncm dış basınca ü.s/ün olmasınt gercktircn isc şiirin dünyaya karşı hir başkaldırı olmasıdır. Vc bu yüzdcn şair açısından pck konumu dcğişmcz. Yazmasam çıldıra cdktım dıynrlar ya haııi yazılmdsd çıldınlacak olııııan şcyiıı c\tctik ölçii vc ht\ım içcrisindc söylcıııı/c\idir bir bakıma. Yaııi dklııı vc ruhıııı \iizgcciınlcıı gcçırilcıı şc\dir. Bıı hdkımdan şair oıııı nrarlıi uiylcmck ısicr. Oıııı dışarı almak. bı^ııııc k<ı vııştııruıak ı\tcr l'.vct ıııadcm kı ıç hauııcııı dış basıııçtan baskııı ıdması clzcmdır. () ba/dc scnin dc bclir/tiğiıı gibi şiir bir biçim mciclaidir. Bıı arada scn yinc biraz dcğındin. ı\/crscu bcn dc dcğişcıı toplıım\al. ckonomik, uyauıl ydşamııı şiirin ışlcvindcıı çok, konumuıııı nasıl dcğiştırcccğı koııtnıınıı biraz açayım. lınan rubuııun şiirc dtıydııg~ıı ıhliyaç hcr şart vc ortamda bcncc olanca ag/rlığ/y/a vc arlarak \iiriiyor Çiinkii "ılk"ını kayhctmış in\<ııılık kcndi öziinii aramaktadır. Şar/lana \iirckli dcğişmcktcdır Bu hakımdaıı bcncc toplıımun tiikc/im toplıımıı hcilinc gclmcsi, sürckli yabıincı/asmast, mcdya vs. biitiin bıınlar şiirin çcşıtlı noktalardan konıımuıııı dcğiş/irmcktc fakat işlcvini dcğışlırmcıııcktcdir. Sanayilcşmiş toplıımda, liikctim işlcri ÖIHV çıkmakta, kitlclcr yalaıı bilgılcrlc \omut hcdcflcrc doğru yöncltilmchtc insan rııhıı vc hcyni ııyıısturulmaktddır. Bu ncdcnlc mancvt gcrcksinimlcr ikinci planda tutıılmaya sürckli crtclcıımcyc vc yok cdılmcyc çaışılmaktadır. Şıır dc bunddiı bir ölçiidc ııasihiııi almaktadır. Ayrıca şiirdcn zcvk alahilccck insanııt gcrcksindii bilgi bırıkımi dc hcr gcçcn giiıı daha 'armaştk halc gclmcktcdir. Okıır kıllcsi azalırkcn, nitclik yüksclmcktcdir Amd bu şiirin nitclig'indcn vc işlcvındcn bir şcylcr kdybcttiği anlamına gclmcmcktcdir. Şiir bu hakımdaıı ydbanalaşmaya karşı ıınanlığınıızın korunma\ı için cıı öncmli hir \ılahtır da, yaııi sözcüklcr, ımgclcr, söz saııatı. kısacası şiir. Ötc yandan şair önccliklc kcndindcn vc dünyasından sorumludıır. Hcr şcydcn vc hcrkc\tcn sorumludur. Bıı anlamda özcl olarak öne çıkdrılmış hir toplumsal sorumluluk dııygınu vcya toplumcu gcrçckçilik tavrını organik bulmuyorum. Çünkü şiir hir tanım yapacak olursak cok özcl vc farklı bir yaşam hilgisidir. Olanaklar bilgisidir. Yaııi özctlc şu: "Yürck. yalnız hir kcz göriir, sonra gözlcr görür" dcıniş ya \\oward Fast iştc böylc hir şcy. No.stal/tk, arkaik söylcm gcliştirmcklc ilcrı sürülcn isimlcrin ilk şiirlcrinc ya da şiir gclişiminc baktığımda başlangıçtan hcri höylc hir ııüvcnin şiırlcrindc varolduğunu vc gidcrck tarihscl toplumsal ortanıın da ctkisiylc şckillcndiğini görüyorum. Yaııi sırf arkaik. söylcm yaratalım diyc, arkaik. söylcm ortaya çıkmıyor. Bu organik bir şcy Yaııi şairin iç dünya.sıyla dış dünyası arasındaki clkilcşımin bir iirüııü olarak görüyortım. Böylc olunca da haşka liirlii dcScrlcııdirıyor iıtsaıt. Ayrıca nostaljık duyarlığın hangı tiircvi olııruı olsun, bu dünyayt kahul cdcmcmcnin, onaylanıamanın da farklt bir t/adcu olmuyor ııııı, bazı "yıllık" dcğcrlcndırmclcrindc son döncm arayışları sıralandıktan sonra, bazılart da gcçmişc dönük, nostaljik duygularla şiir yazmayı sürdürüyor gihi dcğcr yargıları. Bu vc hcnzcri dcğcrlcndirmclcrc katılmıyorum. Scnin özcllıklc üzcrinc basa basa söylcdiğın dildc dcforma.syon konusuna gclincc, bu tür çalısmalar, dııygusdl, düşiiıncl yapımızın yaııi insan hcyninin vc zckâsının olanaklarınt araş/ırıyor gihi gcliyor haııa. Ycrlcşik duygtıldrımızı yeni u'izcük kalıpları ilc dcnivor, tc\t cdiyor iınan. IroniK şiirin dc lirik şiirlc çok yakın vc gcçişkcn oldugunu düşünüyorum. HO'li yt/lardaki bircycitoplumcu biçimscl ayrımı pck döncmi yansılmıyor. Çünkü birılcrıncc hıı ayrımın içindc va da dışında tulııln/asına rağmcıı farklı, özgün, hağımsız, hcrhangi hir grııpla ya da şiirlc ilgilcndirilmcsi gcrcksiz pck çok şair vc şiir dc sıralanahilir Soııuç olarak, gcııcl gcçcr dcğcr, bcğcnilcrin gcrçck şiiri pck fazla yolundan alıkoyacağına da inanmıyorum. Bıı hakımdaıı şairin işi şiirdir. Yeni çalışmalar, yeni şiirlcr. lUhcttc bitmcmiş şıirlcrı hı/irmck, yeni yolcultıklara çıkmak, u'izciik/crim kâğıttan salındd hoğuşııp durma, yeni \criivcnlcrc attlmak. I laııı diyor ya Lcrmontov: l "h'ır/ıı/ddır o i\yaııcıııın aradığt/ Saıık.i (ırtınadd dıııginlık hıılacak." Yeni hrtınalar arıyoruz özctle. • SAYFA 13