Katalog

SENNUR SEZER CCT" ~f adiye'nin büyük kızı CaI 1 hit yazar olmuştu." Bu JL JL ciimle Cahit Uçulc'un anılar kitabının son böliimündc ycr alıyor. •Cahit Uçuk'un anılarında 60 yıl öncesinin yazarlık koşullannı, yayın dünyasını bulmak istcyenlcrin umudunu da noktalıyor. 1911 Selanik doğumlu Cahit Uçuk, iinılurında yalnı/ca aile çevresini, ailcsinin siyasal bağlantılarım, sınıfsal kökenlcrini anlatmakla yetin miştir. Zaten yazar, önsözde, bu anılan ya/.nıaktaki amaçlarından birinin yeğenlerine "soylannı soplarını, ailenin köklerinröğrctmck ve tanıtmak" olduğunıı söylemiştir. Sıradan okıır da, imparatorluğun son yıllarında belirli sınıfların yaşam koşullannı, yaşama biçimlenni öğrencceklcr. Mustara Kcmal (Atatiirk), Zübcyde Hanım, Coşkıın Uçok gibi bildiği kimi adlarla ilgili aynntılarla yetineceklerdir. Cahit Uçuk'un Bir Imparatorluk Çökerken'in önsözünde "Bu kitap bir roman ya da belgesel değildir. Sadece beniın yaşadıklarımm, belleğimde nakışlanmış anılarıdır. Vc ya^amım boyunca bütün sevdikleıimdcn dinlediklerimılir. Romancı kalemimden belki biraz duygusalca yazılışıdır. Belirtilcn tarihlerde yanılmalarım olabilir. Ncdcni, hemen hcnıen hepsinin bazı belgeler dışında çocukluğumda merakla, heyecanla dinlcdiklcrimdcn oluşmasıdır" dediğini de anımsamak zorunda kalacaklardır. Cahit Uçuk'un, 60 yıl öncesi yayın dünyası ilc ilgili anlatımları kuşktısuz öneınli belgesellerden birini oluşturabilirdi. Kadın yazarlarımızın gelişimleri, ya^adıkları k'adın tarihimiz bakımınclan vazgeçilmez ögelerdir çünkü. Bu konudaki vcrilcr, onun romanlarının satırlarının arasında kaldı: Eşlerin kıskançlıkla kadın yazarın yazdıklarını vırtması (vSabırtaşı), biraz da geçim sıkıntısının dogurduöu alkol tutkusunun çökcrttiöi c^in bir kiidın yazara yaşattığı zorluldar (Sabırtaşı, 1 lep Yarın), verem hastancleri (Sabırtaşı, Hep Yarın). Bu olgular Cahit Uçuk'un yakından tanık olduğu olaylar olmalı Kendisi anılarında sözetmediğine göre, biz yaşamıyla ilgili kimi ayrıntılar olduğunu varsayabilir, yaşamıyla ilgili kimi söylentilerin, bir donem Mahmut Ycsari ile evli olduğu gibi, cdcbiyata yansıyan yanları olduğunu düşüncbiliriz. C'ahit Uçuk yazarlık yaşamına değinmcmcyı seçmi^. Günümüz okurunun pek tanımadığı, yalnızca çocuk kitapfarını bildiği bu kadın yazarı, ilk kitaplarını yazdığı zaman aldığı tepkilerle tanıtmak gcrekiyor, bu durıımda. (]ahit Uçuk, y.ı/ınımıza roman vc öykülcrlc girnıiş bir kadın yazar. Çok savıdaki romanlarının sayısını kcndi bile tam bilmiyor olmalı ki, anılarının başında ycr alan tanıtımda kimi romanları yer almıyor. Orncğin, bcncc öncmli romanlarından biri olan Sabır Ta^ı. Bu roman, Darülacczc, Zcyncp Kamil Hastancsi gibi tarihscl gcçmişı olan mekanların nir döncminin ayııntılarıyla da, toplumun "kimscsız" gcnç kı/.lara davranışını irdelcmcsiylc de, bir döncm Türkiyc'yi saran "Âmerikalı cş" tutkusunun yorumlarıyla da bclgcscldir. Ilemşirelik mcslcğinin toplumdaki çcşitli görüniiijlcrini yansıtmasıyla da. Cahit Uçuk'un çocuklara yönclik yazdıklarıysa bu listcdc hemen hcmen eksiksiz. Uçuk'un 1958 Oistian Andcrscn îjcrcf Odülü'nü aldığı dii^imülürsc, çocuk kitaplarına öncm vcrişi anlaşılır bir olgu. Cahit Uçuk'un 1956 yılında yayımlaç y yy K l P ' i Ahmct M h i nan Kirazlı P ıııar' için Ah Muhiji CUMHURİYET KİTAP SAYI 321 Bip Imnaratorluk Cökerken Cumhuriyet Türkiye'sinin ilk kadın yazarlarından Cahit Uçuk anılarında, Selanik ve Istanbul'un ahşap konaklarındaki görkcmli yaşamı, işgal yıllarını, ülkeyi kaplavan kara bulutların arasından yeni bir uevlet kurmaya çalışan idealist insanların çabalarını ve unutulmuşluğu anlatıyor Dıran.ıs ^ımları yazar: "Ki"Kirazlı Pınar" böylece bcrazlı Pınar romanıyla ilk csc nim rııhumu yıkadı." (Kirazlı : CdıltUçtdc 1 rini vcrcn Cahit Uçuk, cn Pınar'ın Uçuk Yayınları basbirmparanria gcnç şöhrctlcrdcnılir. İlk yakısımlan). Uçuk'un Anadolu ! çvkrrken... zıları bir rcsimli nıecmuada öykülcrini Murat Uraz da çıkarkcn, bir gcnç kadına ait övcr: "Bu bakımdan şiirdc olduğunu düşiinmcdiktcn Omer Bedrcttin'i (Uşaklı) baska bu imzayı, Nâzım j;ördüğümüz gibi hikâycdc dc Hikmct'in ycni bir namı Cahit Uçuk'u görıiyoruz. miistcarı (takma adı) sanmışYurt vc tabiat sevgisi bu satık. Hakikatcn de üslubunun natkârımızın ruhunda çok tarzı, bizc Nâzım Hikmct'i hagüzel kaynasmış, roman ve tırlatıyortlu. Fakat sonra şahsileşmcye hikâyelerinin adları bile tabiatı (doğabaşladı. Bu iisluptaki berraklık, harevı) ve tabii (dopal) güzcllikleri gösteren kct vc tasvirlcrindcki kuvvet gözc çarbircr tablo halıni almı^tır. İfadesi samipıyordu. Romantik bir adcseden (obmi, canlı ve sadedir. Bilhassa hikâye jektiften) akseden (yansıyan) garip bir tekniği kuvvetlidir" (Kadın Şair ve rcalizması da var. Sonra bir gün öğrenMuharrirlerimiz, Tefeyyüz Kitabevi, dik ki, o güzel Anadolu hikâyclerini, 1941) genç yaşının ekseri (çoğunluk) yılları Cahit Uçuk, Anadolu'yu anlattığında Ânadolu'da geçmiş, yirmi yaşları icinbile, yöre dilini çok kullanmaz. Nihat de bir genç kız yazıyor. (...) Kitabı okuSami Banarlı onun dilini "güzel tstanyup bitiruikten sonra, dilimin ucuna bul vc ailc Türkçcsi" (Rcsimli Türk gelen ilk söz: "Işte tazc ve ycni bir kaKdebiyatı Tarihi) olarak tanımlar. Millem" demek oldıı. Bu bir muvaffakiliyet Gazetesi'nde tefrika edilccek I lep yettir (başarıdır). Roman yerine şiir kiYarın'ı tanıtan Ulunay da, onun anlatıtabı diye vasıflandırmayı arzu ettiğim mında "okuyucuyu sürekli bir huzursuzluk içinde bırakacak allak bullak cümlelere" rastlanmadığı üzcrindc durur. Kısacası, C^ahit Uçuk, bir döncmin "popülcr kadın yazar"larındandır. Romanlarında vc öykülerindcki duygusalhğı, toplumun sııç sayabileccği "evli olduğu c^i alılatma" gibi davranısjarın ekoııomik kokcninc ini^i, mutlu sonuçlaıı giızel kadınlara uygun görüşii, giyim, cv döîjcmesi gibi modayla değişen olgularcla döncmle ilgili yapımcılar, markalar ve ayrıntılar aktarışı onu çok okunur kılmı^tır. Masallara duyduğu ilgi ise, özellikle son dönemde onu çocuk vazarlığına itmiştir. Bu çocuk kitaplarında, gclenckscl halk masallarını ycni bir yorumla vc günümüzdeki çocuğun ilgisini çekccck biçimde vermistir. Cahit Uçuk, Bir împaratorluk Çökcrkcn'dc dc bir masal anlatıyor. Bir imparatorluk görevlisi ailenin, değişen koşullarla değiscn yaşamının masalını. Bu masaldaki kimi ayrıntılar, toplumbilimciler için öncmli. Kimi ayrıntılar ise nostaljik. Kitaptaki fotoğrallar ise belgcsel. Bu anıların bir roman gibi okunması da olası. Başka bir deyişle çeşitli ilgilere, çeşitli okumalara açık bir kitap. • Amlar/ ilahit llçıdV Yapı Krcdı Yıiyıııları/423+17 ı Cahit Uçuk'un ilginç anılan Bir İmparatorluk Cökerken/ Klrazlı Pınar Madam Mekteblne devam ettiği sıraiarda, altı yasında (ustte) varımav dergisine kapak olan fotoğrafı. yıl 1935 (altta). cahit uçuk'un Istanbul'a yerleşip , yazarlığa başladığı gunier.1936. SAYFA 7