Katalog

veııyor Z.T.: Şımdı Istanbul'da cn zengın ku tuphanelcıdcn bııı vam ( umhurıyetın dcvıaldığl kutuphantlcrden bırı Robert Kolej Kııtuphanesı l.O.O ncıedc' Uttu Z.T. Otu? bınııı u/erınde kıtap vaı Î.O. Uçtu o Orası bıı kcre en buyuk Şark kıtanlıgıydı Şark polıtıkası ıle ılgılı bır sııru kıtap vardı Rusya Dışışlerı nın basılı raporları tam kullıvat oıadaydı Onlar devlctleştırılırken ııçtu tabıı K.B. O kadar ıızağa gıtmeyın Kopru lu Kııtuphanesı I.O. O toptan Amerıkalılara geçtı (s 172 Okurken dıkkatımı çeken bır baska katılımcı da Hacettepe Unıversıtesı Oö rctım Uyesı Sulcyman Hayrı Bolay O da Sayın Ihsanoglu gıbı konuşuyor Beıt rand Russcll clıyor kı taııh boyunca dın, ılmın karşısına çikmıştır ve her defasında mağlup olmuştur' ( ) Bu, Batı'nın ge çirmış olduğu seyır ve hayat ıçın dofiru dur, lslam dunyası ıçın dofiru degudır Çunku lslam dunyasmda bıtım adamı ıle dın adamı çoöu zaman aynı adamdır Fa ıabı'ye, Ibnı Sına'ya, Bırunı'ye, Gazalı'ye bakın, bunlar yedı sekı? yaşında hafız ol muşlar, Islamı ılımlerı bıtırmışlcr, sonra dığcr dallara geçmışlerdır Osmanlı'da da bu boyledır Medrcseler boyle yettştırı yor Ondan sonra matematıfie, şuna bu na, ncyc meylı varsa oyle gıdıyor Hepsı nın kaynağı da Kuran'dır ve bırleştırıcı lık ordan gelmcktcdır ( ) Osmanlı'da ınancın rolu buyuk olmuştur Inanç ve bılgı bırbırlerıne karşı olmamıştır" Bo lay ın Takıyettın'ın rasathanesı konusun dakı yoıumu ıse farklı 1582de bır bakı yoru?, bu rasathane yerle bır edılmış, to pa tutulmuş kımın yaptıgı da bellı değıl (s 181 184) Sayın Bolay m esaslı bır Turk lslam sentezcısı oldug'u anlaşılıyoı Kıtabı okuıktn Halıl Berktay ın onun hemen yanıbaşında otuıdugıınu ve iO7 sırasının kcndısınt gclmesım sabırsı/hkla beklcdı j*ını goruı gıbı oluyorsunu? "Ben sayın Bolay" m tarıhscl olmaktan çok masalsı buldugum diılatımımn oıtıık tumuyle bılımdısı sovlemıne toptan karşı oldug'u mu soylemckk başlamak ıstıyorum dıyor ve tlcvam cdıyor Bu aşağı yııkaıı şoyle bıı soylem Bız Tuıkleıın ve Muslumanların e/elden be ıı olagcklığı faı/cdılcn îçscl ozsel (ınııa tt) haslet ve ustunluk vc me/ıyetlermm taııhscl dçvamlılıg'ına ovgu mahıyctınde bır soylcnı Ben bııntu tıdtlı bıı Osmanhda ınanç bılgı ıkıkmı tahlılı bulamıyoıum Tuıklerın ta ııhın başından ben gelcn bırtakım ustunlııkkıı ve nıe /lyctkrı vaı Bu ustunlukler onlaıı ıçsel bır şekılde lsla mıyetı kabule ve en ılerı go turmeye hazırlıyor Muslu manlık dıger butun dınlcr den ustun mezıyct ve haslet lere sahıp, bu ıkısı buluşu yor, buyuk plan ve scnaryo çerçevesınoe ınanc bırlıfiı gerçekleştınlıyor Anadolu bu lıöı gerçekleştınlıyor Çaö (.Uij bıı kategoıı olarak, mıl letın toprak bırlıgı ınanç bırlığı kultur bırlığı, ortak yaşantı bıılığı vesaııc dıye 19 yu/yıldan ıtıbaren tarıf edılen butun ogelcr, her na sılsa, gerek Muslumanlık da nıaıııulan gfitk ıbedı vc e/clı tıansandantal bır Fıırk luk damaıından çıkagtlıyor vc bunlar bukışuyor Her şey mukemmcl Osmanlı kusur su/ Bılıımlt vt fıkır hayatın da Avıııpa va taş çıkaıtıyor I ıı Ttk tek ogeleıc b.ıktıgı nı/cLı lakıycttın ın lasatha nesı daha ıltıı Kaystıılı Da vut atoınlaıı vt cncıjıyı bılı voı lle/aıleıı Ahımt ( tltbı uçuyoı Matıakçı Nasuh Lc onaıdoya takıp lagaıı h CUMHURİYET KİTAP SAYI 321 InançbirHgi şeklerle rokctlcrlc ııçmayı dcnıyor ( ) Pckı sonut'' Bu kadar muazzam başarı, bu kadar fıkır hayatı, bu kadar bılımsel parlaklık, sonuç"* Onun ı/ahı yok ( ) Gelcnckscl toplumlarda ınanç, dın vesa ıre sorunlarına, dınsel ınanç sıstemınm ıçmden bakarak, yanı, onun butun kıs taslarını, kcndı soylemını oldugu gıbı ka bul cdcrck herhangı bır ızah getırılcmc yeceğı kanısındayım" (s 187) Osmanlı'da Dıl ve Cdebıyat konulu bolumdc Gunay Kut, Mertol Tulum ve Nuket Fsen Yunus Lmre'den Fatma Alı ye ye, Karamanog'lu Mehmet Bey dcn Tahsın Banguoğlu'na, Mevlıt'ten şehrcn gızlerc, Leyla ve Meenun'dan Talat ve Fıtnat a uzanan bır dıl edebıyat panora ması ortaya koyuyorlar llgınç şeyler oğ renıyoruz Nasrettın Hoca ııkraları vc oykulerının yazma nushaları ıçınde ede be aykırı şeyler olduğu dusuncesıyle ku tuphanelerımı/de yer alamamış pek Kendılerıne sansur uygulayan dıvan şaır len Taşlıcalı Yahya, Şenzade Musta fa'nın Kanunı Suleyman tarafından ol durulmesı ıle ılgılı mersıyesını dıvanına koymuyor (ya da koyamıyor), çunku ıçındc Kanunı'yı suçlayan ve sonu "bu gıdışle başınıza bır gun mutlak Allah'ın belası gelecektır" dıye bıten kasıdesını dıvanına koyamıyor Bunlar ancak kıyıda koşede kalmış "mecmua"larda buluna bılıyor 15 yuzyılda "şıır dılı" olarak ortaya çı kan dılı Mertol Tulum şoyle anlatıyor Bu konuda Alî'nın Kunnu'l Ahbar'm dan Şeyhî maddesınden pasaj okumak ıstıyorum, o zamanın, 15 yuzyılın dılı hakkında "Eğerçı ol zamanda cârî olan Turkî lı san guyâ kı semt ı bclâgatten hırâsân (yanı, belagat semtınden korkan dahıl ı nazm kılınması âsân (nazma sokulması ıçın çok kolay) bır garıp lugatle numâ yan ıdı kı şahıd ı mânâ (mana gıızclı) şol husnudar (o alımlı) dılber ı a/râ ı zâr gı bı nevakct ve /erafetten berı (zcrafetı ol mjyan ıncelıkten yoksun) hususa lıbası (elbısesı) mustcârî murakka' lıbasa (eö rctı, odunç alınmış bır clbıseyc), belkı eâme ı pelâsa bcıveyıp) belkı kohne, yır tık pırtık bır elbıseye benzeyıp ruh ı ke lâm ı hunerverî zıbu zınnctı muhassenât tan ârî (guzellıktcn yoksun) ıdı " Turkçcye ışte boyle bakılıyordu Şey hî'nın degerlendırmcsı boyle ıdı Burada o donem bcylerının, Beylıkler Done mı'ndckı yonetıeı sınıfın gencl kulturu ıle yenı yenı oluşmaya başlayan ya/ı dılı vcya edcbı dıl karşısındakı duruınlarını açıklamayan 1 açıklayan' olsa gerekj bıı anektod vardır, onu naklctmck ıstıyo rum Şeyhî devamında dıyor kı (ıcrmıyan oğlu namındakı hâkım ı rustâyî (koylu bey) kı suhan cevâlıırını seng ıı mcdeı sanırtlı (so/ ıncılcrını taş ve tuğla sanırdı), mezburun kasaıd u eş ârını fehm etmedıg'ıne bınâen (Şey hî'nın kasıdclcıını ve şıırlerını anlamadı gı ıçın) rıayetınden vc ıstımâından usa nırdı (dınlemekten usanırdı) Mcnkul dur kı rustâî (koylu) vcznın nc oldugu nu bılmezdı " Bu yuzyıllarda, ozan geleneğı devam edıyor Bunlar halkın ıçındc yaşıyor, halk dılınde şıırlcr yazıyorlar Ve sarayla, bey Icrlc yakın ılışkılerı var Bunlardan bırı Germıyanogİu'na gelıyor ve ayncn (mc tındekı ımlasından harcketle) şıırını şoy lc okuyor Benum devletlu sultanum Akıbatın hayır olsun Yedığın balıla kaymak Yurudugun çayır olsun Alî'nın naklettığı ancktodun devamı şoyle "Mîrı hoş fehm kım mızâeına muâlık olan mazmun ı garîbı (kendısınc hoş gc len ganp sozlen anlamış) o hor pâye KI şıye (o değersi7 kısıye) bezl ı atâ kılıp (hoşuna gıttığı ıçın bahşış vcrıp) bır şeh bâ (dışı kırat) bağışlamış ve 'Henuz bır hoşca so? ısıttım, fehvâ ve edâsını pe send ettım Bızım Şeyhî hıç bılmczın ne soyler, medhımız etmek ıstcr, ammâ gu yâ bızı zemmeder' demış Dermend (zavallı) Şeyhî ışıttığı gıbı derdınden he lâk olmufc" (s 265 266) Son olarak kıtabın yayına hazırlanma sında go?e tarpan kımı aksamalara dc gınmck ıstıvorum, bunlann onemlı bır bolunıunun tcyptcn ya/ıya geçerkcn ya pılan yanlışlardan kaynaklantlığı anlaşılı yor Bırkaç ornek Usturlap ycrınc usturlak (58), rub'u tahtası yerıne sulu tahtası (58), tagşış ye rın tahış (239, 240), kuvaternıyon (ya da quaternıon) yerıne quartermıon (58), enerjetızm yerıne cncr|itı/m (182) ıkı lepı ycrınc ıklım (187) Takıyettın (52) Takıyuddın (184) ve Takıyeddın (58, 187) Leıbnız, Kussell, Hamılton Molı crc, Urquhart adları da yanlış ya/ıhyor (boyle olunca ıyı bılmedığını/ adların yazımına gııv cnemıyorsunu/) Daha onemlı bır yanlış Btrktay ın konuşmasındakı bır tıımccde "Osmanlı'ya ktntlı gılışım seyrı ıçınde baktığımı/da oı gutlenmış Ortodoks Sunnı lslamın, lslam ıtı hcttrodok sılere karşı gosterdıgı CJsman lı toleransı dcnılcn şeyın o/el lıkle 16 yuzyıl başında Safevı savaşları surecı ıçınde sona t rdığını onemle belırtmek gc rekır " Buradakı 'karaktersız lıgı' sozcuğunun "karakterıs tığı" olması gerekır tkı katılı mtının adında yanlışlar var Lkmeleddın yerıne Emrc (38) denmış, soyadı Tulum olan katılımcının adı kapakta, ıçın dekılcr sayfasında, bolum başsayfasında Metrol olarak, konuşma metınlerınde Mer tol olarak gcçıyor Ben çok keyıflendım bu kı tabı okurken Kanımca, bu kıtap salt Bolay'da ıfadcsını bulan Turk lslam sentc/ının tıpık bılımdış,! soylcmını ve Berktay'ın buna verdıöı yanıtı okumak ıçın satın alınmaya de^er ama bundan çok dana ta/lası var kıtapta Ke^ke Os ınanlı dd mımjılık vt mıızık konuları d.i olsaydı dıyoıum Anatomi Dersleri: Osmanlı Kulturu/ Salt lopluiılıları ')i ')!/ \upı KnJı )d\/ıılan/ Mayıs / Dr. Hüner Tuncer den ilginç bir araşttrma Metternich'in Osmanlı politikası Prof. Dr. ÖMER KÜRKÇ JOÖLU' D ı lluncr lıınttı ın Mttttı nıth'ın Osmanlı Polıtıkası (1815 1848)" bashklı yenı kıtabı, ulus lararası ıhşkıler alanında, ozellıkle Os manlı sıyasal tarıhı uzerıne talışanlar ıçın çok yararlı bır katkı olarak kısa sure on ce yayımlanmıştır Metternıth uzerıne uzmanlasmış bır kışı olarak bıldıgımı/ 1970'leruekı Amerıkan dış polıtıkasının kılıt ısmı Dr Henry Kıssınger'den sonra en onemlı çalışma olarak ortaya çıkan bu eser, bırçok bakımdan ılgı çekıtıdır Bu çalışmada, 19 yuzyıl dıplomasısın de, Vıyana duzenının korunması yonun de temel ısım olan Metternıch'ın kışılığı ve polıtıkası gayet ıyı anlajılabılır bır bı çımde ortaya konulmaktadır Bu çerçevede, Metternıch'ın turde^ ol mayan bır yapı gosteren ulkesının bırlı ğını korumak ıçın kendısı açısından say gıdeğer bır amaçla da olsa uyguladığı polıtıkanın, yalnızta ulkesı açısından so mut gcrçeklert uygun bır polıtıkadan ıbaret olduğu go/ler onune serılmekte dır Ancak bu açıdan bılc Mttternıth tam bır tutarlılık gostercmtnnstır Os manlı Dcvletınm toprak butunıugunun korunması konusunda (somut olarak Yunan ısyanıntla) belıılı bır olçude Bâb ı Âlı'ye anlayış gostermtkle bırlıkte, so nutça kendı btnınısedığı ılkcleıe ters duşerek, Yunan bağımsızlığını destekle mck /oıunda kalmış ve damgasını vur dıığıı Avrupa duzenının dıger aktorlerını gereğınce etkıleytmemıştır Hele ça^ının otcsını gorebılmtk yonunden tok daha yetersız kalmıştıı Orneğın Osmanlı dcvletınm herhangı bır rerornı yapması nın doğru olmadıumı vc Osmanlılaı ın Batı yı ornek alınak yerıne, dınsel kural laıı temcl alan bır vapılanmayı ytğlcmc lcrını ongortn Mctteııııth statııkoyu korumak ujiruna >aşadığı ça£ın geıcklc ııne vt gerçeklcııııc ters dus,cn bır tutu mu benıınsemış vt boylelıkle dınaıııı/ııı den yoksun statık bıı bakıs, açısına sahıp olmuştur Nıtekım ça^ının darbesını yıvıp ıktı dardan duşcn Metternıth, anlayamadı£ı çagının adcta mahkumu olarak, drama tık bır bıçımde yaşamını noktalamıştır Yıne Umıt Yayıncılık tarahndan 1995 yılında 2 baskısı yapılan "Eskı ve Yenı Dıploması" bashklı kıtabıyla ulkemızde uluslararası ıhşkıler alanına onemlı kat kıda bulunan Dr Huner Tuncer, 19 yuzyıl Avrupa sıstemının mımarıyla ılgılı yenı yapıtında ıse, Metternıch'ın ılkele rıyle, bunlann Osmanlı Devlctı'ne yonc IIK uygulaması arasındakı çelışkılerı orta ya koymaya çalısmış, Yunan Isyanı vc Mehmet Alı Ayaklanması gıbı Osmanlı Devletı'nın kaderını bclırleyen ıkı temcl sorunda Avusturya'nın yanı sıra dıgct Buyuk Guçler'ın polıtıkalarını da bclır lemeye ozen gostcrınış ve bunda da ka nımca başarılı olmuştur Dr Huner Tunter'ın bıı çalışmasının Osmanlı tarıhının 1815 1848 vılları ara sındakı donemmın aydınlığa kdvıiştıırul ınasında yardımtı olata^ına ve bu konu I\A araştırma yapaeak tatıhçclcrımı/e ışık tutatajjına ınanıyorıım • Sıvası larıh Oğnlını ('uw AnLıtıi lltttvcntH'M SıyınalBılgt/cr btih "Metternich'in Osmanlı Politikası (18151848)"//)/ llıııu) Itmnt/Vmıt Yayınulık / lljuk Dızıu Ankanı V>1>(>) SAYFA 13