Katalog

Ayrıntı Yayınları'nın Kara Ayrıntı dizisi sürüyor. Diziye geçen aylarda yaşama veda eden, tanınmış Âmerıkalı yazar Patricia Highsmith'in, özgün adı: "The Cry of the Owl" olan yeni kitabı da katıldı. 1 lighsmith'in romanını, Füsun Umar başarıh bir çeviriyle "Baykuş Çığlığı" adı altında Türkçemize kazandırmı^. Bazı yapıtları Remzi ve Metis yayınevlerincc de basılan Highsmith'in "El Sürçmesi" adlı kitabı da geçen yıl yinc Füsun Umar'ın çevirisiyle Ayrıntı'dan çıkmı^tı. Patricia Highsmith'ten bu kez "Baykuş Çığlığı" Etkilevici bir kara kitan... AHMET ÜMİT P dtrıtıa I lıghsmıth ba/ı elc^tırmenlerce polısıye roınan ya/arı olarak lanıınlan masına karsın, onıın uslubu bıldık po lısıyc roman ya/arlarından oldukça larklı dır Nc Agatha C hrıstıe'yc nc de bıı alanda ozgun bir yerı ol.ın D.ıslııcl H.ımınet'e ben zer Olfkı polısiyeleıde oldııgu gıbı I lıghs ınıth'ın yapıtlaıında ı\^ kurgıı omm ra^ır Ama ya/ar kıırgıı kadar, bclkı dc daha çok atmosfcrc onem vcnr Olaylann geçlıftı do ga, kcnt, sokak, nchır ya da deııı/ otoyol lar, ırcnlcr vc ııısan ılı^kıleıı ya/arımı/ın ya ratnıak ıslcdıg'ı atmoslcre uygıın biçimde anlatılıılaı Vc bu .ılmosler nıavıden çok grıye yakındır kuşalııı ve boğııcu nıtelıkle re banıplır, gı/lı tchlıkclcr, talıhsızlıklcrlc doludur Bu atmosler altıan alta yajjamm anlamsı/lığını ve SJI, malığını lııssellıııı Oldukça yalııı bir dll kııllanır llıghsmılh (losierışsı/, sussu/ ama akııı bir dıl Okıırıı, bu akıcı dıllc hıçbır aynntıyı kaçır madan yaıattığı o boğueu al moslerınc çckcr Once vadırga tır bu atınoslcr ııısaııı Ama bir I lıglısınıllı nuııkliM olmuşsa nı/ gıdcrek gıınhık yaşamımı /ın ıla tıpkı ya/arımı/ın anlattığı tıırden bir atmosferlc kaplandıgını gormeye başjarsını/ Pck lıos bıı duvgu olınasa d.ı bu, ınsanı aplalca havallcrdeıı kıırlaııp ı.\.i ha gcrçckçı olmasına yarar Hıghsnuth ıtı kahraınanları "Bay Rıpley' scrısını saynıa/sak çogunkıkla sı radan ınsanlardan olusur Alısıl dık polısıyc romanlarındakı ış nı tırıcı yunmığuna sagiam ve ?ekı ıledektıflerden oldukça tarklı tıp lerdır bunlar I latta "Baykuş Çıö lıgV'ndakı Robert ı'oresier gıbı Ncw York'un kesmcke^ınden, vıpratııı ınsan ılışkılerınden ka çıp Pennsylvanıa nın banlıyole ıınde hıı/ııru arayan, sessız, ıçıne kapanık kışılerdır Bırçoğu yaşam karşısında yenık duşmu^, bu yuz den etkınlık alanlarını daraltıp, kurdukları kııçıık dıınya ılc yctınırıekledırler Ya^anıla rmılj sıkııı da ols.ı arlık alı^ıııaya ba^ladık ları bir denge vardır Ya^ar bu denge durumunu tanımlayarak ba^lar romana Robert Forcstcr ak^am u/t rı (.alibtığı fırmadan (,ıkar Her /anıankı gıbı sıkıtı bir gete oııu beklemekteılıı Sıkıcı ge teyı bıra/cık anlamlandırabıletek, belkı ne yecan katacak deöıl ama gu/elle^tırecek olan tek $ey arada nır tckrarladığı yasak ı^ı yapmak, yıne gıdıp o kızı ızlemcktır Tvet yanlış anlamacîınu, bızım halım selım Ro bert'ımızın bahçesıne konan ku^ların çt/ım lerını yapmasını >>aymazsak gevelerı tek keyhdır bu Hayır, gu^Iu bir unsel dıııtııyle değıl neredeyse aşka yakın bu duyguyla u ler kı/ı Mutlakla yenıek yapiMnı, otuıma odaMtıda kahve iıi^ını sankı cok sevdığı bir <,ıceöm açı^ına tanıklık edermı^cesınt bu yıık bır ılgıyle go/etlcr Daha oncc başarısı? bır evlılık yapan Ro bcrt ıçın belkı de kadınlarla kurabıleccğı ın lyı ıleu^ım yokıdur bu Dı^ gorunumuylc oııu duygulandııan bırını sessı/te ıı/aklan ı/lemek ve ıçınde .i!jk adına sevgı aılın.ı ne varsa karş.ısındakı kışının ıııhu bıle duyma dan ona yuklemek Ama onıınla karşılai} maktan, tanı^nıaktan, a^kını atıklanıakıan kaçınmak Yanı ı/lcdıjı, belkı de asık oldu ğunu sandıj*ı kışının gerçeğınden katmak Sajilıklı bıı davranı^ gıbı gorunme/ bu /.ı tcn Robcrtda 19 ya^ınılayken bıı bıınalım yecırnıi!) ve bır sııre tedavl gormu^tur Yanı kanıamanımı? pek "normal" sayılma/ Robert ın ızledıgı kızın adı jenny dır vı yakında evlenmeyı kararlailırdığı bır ııısan liii vardır feııny de ııılısal acıuan pık sag laııı bırı dej^ıldıı Kaıde^ımn tocuk dene ıek ya^ta nlmıı^ olması onıı çok elkılemı^ tır Bu yu/den olume yakın, ıntıhara e^ılım lı bır tıptır , bakııı, yoksu çok geç olacak1" ılıye seslen ınek gelıyor ıçımı/tlen Highsmith'in kısa hıkâyelerı ıçındc cn sevdıgım, Donanma Lımanda Dırmrlıy dt'du, ınsan bu lııkâycyı okurkeıı basıt kuçuk bır cınayct beklıyor oysa ne kadaı dokunaklı, ne k.ıdar kotkunç bıı sonuçla karşıla^ıyor' Kaygı veiLcek olçııde kapalı dııııyanın belkı ıle en ıyı orne£ı bıı I lıghs ınıth'ın yenı hıkâyelerınden bırı olan Kap hımbafca, Sakı'nın şaheserı Srıdııı Vasb tar'lâ boy olçıı^cbılecek, dchj)Ct verıcı bır çocukluk ınacerası Highsmith'in eserle rınde e n d c r gorulen gııçlu bır tıksııııııe Patricia Highsmith'in Dünyası GRAHAM GREENE P atricia HıgliMiuth kıtapları ttkrar lckrjı okunan bır pıılısıye lomaıı ya /aııdıı bu o/ellıgı pek a/ ya/aıda bulabılıısını/ llıghsınıtlı ın eserlerındt varallığı kasvıtlı, kapalı, ırrasyoncl dıınya ya her seterınde omu/umu/un uzcnnduı nafıfçe gerıyc bakarak kı^ısel bır tehlıkc kaygısıyla, ayaldarımız ncredeyse gerı gerı gıdcrck gırcrız, bu dunyada bızı deh^tl verıcı bır eglencc beklemektedır Içerı gı rer gırme/ sınır ardımı/tlan kapanır, artık gerı donıış, ^aıısımı/ kalmamıştır, kıtabın sonuna kadar 1 lıghsmıth'ın başı dcrdc gırnıış kahramanlarından bırıylc yaşamak zo runda kalırız Gcrılım gıttık^c ariar, cun ku kotu ruhlu "Becenklı Bay Rıplcy"ın kurtulup kurıulamayacağını, lyı niyellı "Becenksız" Walter'ın tezasını çekıp <,ek nıeyete^ını ya da sutlıı Sydncy Bart lebv'nın kaç,ıp kaçamayacağını bır turlu kestıremeyı/ I Itghsmıth'te ahlak dcrsı vc ren sonuçlar bulunmaz Onun, sanatının ataları Dashıell I lammctt ya da Raymond ( handler'ın kahranıan dunyalarıyla en utak bır ılgısı yoktur Otuın dctektıderı kınıı /atııan Âmerıkalı teğmen Corby gıbı u n a v d i , kımı zaman fngılı/ mufettış Brockway gıbı donuk ve ıyı nıyetlı tıplcr, ışverenlerını elcktrıklı sandalycyc goturme pahasına da olsa kotuluğu ycnıp adalelı yerıne getırcccklcnnı baştan bıldığımız alı şılmıs, romanttk kabadayı denebılecek, ozel detektıflere hı\ ben/emezler 1 lıghs ınıth'ın dunyasını çevreleyen sınırı bır kez a^tık ıııı, artık hıçbır şeyden kesınlıkle emın olamayız Burası, bıldıg'ımızı sandığı mı/ dıınya dıgıldır, ama kom^ulanmızın dıınyasından daha gerçtk olduğunu gorup ıırktrı/ ()Iavlar oylısınc (,abuk ve umııl madık bır bıı,ımdc ustıımu/e gelır nıotıl kr ılk bakii)t<ı o kadar akıl altııa/ gorıınur kı, bunları olduğu gıbı kabullenırız "(,rc do quıa absuıdum" * Patricia Hıghs nuth'ın yarattığı kahramanların, nedenını bılnıedıklerı bır yaşama atılıvermış, ırras yonel tıpler olduğunu gorduJSumuz halde, bunlara baktıkca, ba^ka yazarların uydıır dıığu karakterlerın (,ofiunu, ı^lerıııe her gun aynı trenle gıdıp donen kışıler gıbı, dunıduz bır <,ugıde ya^ayan tıpler olarak 1orup ınanılnıa/ bıılııru? lekdu/e roman ıranıanlarının motıtlcrı, matemauk sembolleıı gıbı can sıkıcı denebılecek ol tude açık seçık ortada oldukJarı ıçın, lum seye, "akıl sır crmez" gıbı gorunmczlcr Bır zamanlar bız de onları gerçek olarak kabul ctmı^ızdır Ama onlara Patricia Highsmith'in dunyasından baktıgımtzda, dunyamızın aslında pek dc rasyonel olma dığını anlaıi7, korkuya kapılarak "Belkı de benım yerım burasıdır' dıyc dusunu nı/ Bıldıfiımız sokaklardan bırınde keyıf le dolaşırkcn, "Amencan Express" buro sunu gorunce, Highsmith'in lcaranlık tıp lerınden bırçoğunun mektuplarını (her haldc zaıfın uzerıne sahte bır adres yaza tak) buraya bıraktıklarını, seyahat çcklcrı nı (herhalde sahte ımzayla) burada boz durduklarını hatırladığımızda bırden ıçı mıze kasvet basar Hıghsmıth'ın hıkâyelerı dc kısalıkları ncdcmyle etkılerınden daha çabuk kurtu lunduğu halde okuru romanları kadar huzursu/ eder Hıkâyelerdc Hıhgsmıth'ın dunyasına kendımızı daha kısa surcdc t: f kaptmri7 Paırıua Hıghsmıth, belırgın korkudan çok, bclırsı/ kaygıyı ışleyen bır ozandır Korku ınsanı yorar, (eke uğratır, oysa kay ;ı durmadan, yumuşak hareketlerle sınır erı uyarır Buna ah^mayı oğrenmemız ge rekır Patricia Highsmith'in en ıyı romanı bence Ll Surçmesı'dır, konusunu soracak olursanı/, 'kaygı' dennı Hıghsmıth, nıkâyelerınde tabıı kı farklı bır yonlenı uyguluyor okıırunu yavaş \A va$ çenıberc almak yerıne, olağanustu ne yecanlı hılelerle yere senverıyor Kısa hı kâyelermden bazıları, ılk romanı Irendekı Yabamılar'dan once yayımlandığı halde Highsmith'in ustalığını /amanla, çeşıtlı dcnemelerle gelı^tıren bır yazar olduğu 1/ lcnımıne kapılmıyoru7 Yayımlanalı çeyrek yuzyıldan uzun bır sııre geçen Kahranıan da tıpkı son romanı gıbı Dır 'kaygı ıncele mesı'dır Dadı, daha kendını takdım cttığı anda tehlıkenın farkına varıyoruz, anncy le babaya "Ondan bır an oncc kurtulmaya ıluygusu Sumuklubocık Hzmdnı'ntİA do luğuna ulasıyoı Bay Knoppert'ın sunıuk luboıeklerle ılı^kısı, I lıghsmıth'ın kah ramanlarıyla ılı^kısınc bcn/ıyor, Knoppert surungenlerını npkı Highsmith'in BtcırtL h Bay RıpUy'\ ızkdığı uuru bır merakla ı/ lıyor "Bay Knoppert, bır ak^anı yenıekteıı once bır ^eyler atı^tırnnık u/ere nıııtlaga gırdığınde, muslıığun keııarındakı kâsede suınuklubocekler go/ııne ılıştl, araların dan ıkısının son derece garıp harekctlerı dıkkatını çektı I layvanlar, adcta kuyruk ları u/erındc oturmuş, yılan oynatıunın flutuyle buyuledığı ıkı yılan gıbı kar^ılıklı sağa sola sallanıyorlaruı Çok geçmeden, yuzlennı bırbırıne dcğdınp gozle gorulen bır ^ehvctle opuştuler Bay Knopper yak laşıp hayvanları dort bır yandan ınceledı O sırada bır şey daha oldu Sumuk luboceklerın ba^larının safi tarafında, kulaga benzer, kuçuk bırer çıkıntı belırıvcrdı Knoppert, ıçgudusune uyaıak orduklerının uır tıır cınsel ılışkı ol uğuna karar verdı " • 5" Çevıren Mural Kocadağlı llber Patricia Htghsmıtb/ Dtogcnet/ ! 101 '' Aktl almaz olduğu ıçın ınanıyorum CUMHURİYET KİTAP SAYI 287 SAYFA 14