Katalog

Modern siir hicbir kalıba sıâmaz Ahmet Ada, son kitabı "Taş Plak Gazelleri" üzerine konuşurken şiir kacJar müzikJe de ilgilendigini belirtiyor ve kitabının çıkış noktalarını anlatıyor. GÖKÇEN YILMAZ ün Dogsun Gül Üstünc" ile başlayan şiir çizginizi, tümii gazcllerden oluşan "Taş Plak Gazelleri"ne ulaştırdınız. "laş Plak Gazelleri"nin yazılış icrüveni nasıl oldu? "Taş Plak Gazelleri "nin serüveni benim şiir kadar müzikle de, müziğin görkemli serüveniyle de ilgilenmemdcn kaynaklandı. Bir müziksever olarak dünya halklarının müziği hcr zaman ilgimi çekti. Müziğin evrenscl dili halkları birbirine yaklaştınr. Kardeşliği, barışı, dostluğu pekiştirir. Anadolu müzik mozaiği de kardeş halkların ilginç yaşam kesitlerini barındırır. Bazı kumpanyalar, 1900'lerin başlannda, Anado lu müzik mozaiğini tas plaklara kaydettiler. Taksimler, ıızun navalar, çiftetelliler, karşılamalar; Türk, Rum, Ermeni müzisyenlerin çalgı ve sesiylc günümüze ulaşabildi. Bu çok zengin müzik miizaiği içinde Rebetika farklı bir konumdadır. ama diğer müzik türleriyle alışveriş içindedir. Birbirine kaynaşmıştır. Bir ayağı Anadolu'da, bir ayağı Ege'nin öte yakasındadır. ezgiler ortaktır. Rebetiko müziğini salt lumpen bir kültürün ürünü saymak yanlıştır. Elbet tc bir yaşam biçiminin ürünüdür. O yaşam biçimini belirleyen evrenscl acılar, gurbet acıları bütün insanlığı ilgilendirir. "Taş Plak Gazelleri" şiirmüzik buluşmasının bir duraöıdır. Ege'nin hcr iki yakasındaki halkların kardeşliğini, dostluğunu, koınşuluğunu siirin ve müziğin cvrcnsel diliyle ycniJen buluşturan bir köprüdür bu gazeller. Yazılış serüveni Costas Ferris'in Rebetiko filmini seyrettiktcn sonra başladı. Ardından Anadolu müzik mozaiğini araştırmaya yöneldim. Çokuluslu bir müzikle karşıIaştım. Çalgılarıyla, makanııyla, ritmiyle Ege kökenli bir müzikle... Bu müziğin gelişim evreleri kadar, kaynaklandığı nalkın yaşam biçimi de beni ilgilendir di. Gcçmişe dönük hiçbir şcvlc hcsaplaşmaksızın, tarihimizi sorgufamaksızın Anadolu kültürler mozaiğinin yok oluş nedenlerini bulmak nuımkün dcğildir. Ben, resmi tarihin gölgelcycmediği alanlara şiirin sıradışı dizclcriylc insani bir boyul katmaya çalıştım. I Iepsi bu. Snylcdiklcrıniz, gazellere ilişkin kültürel allyapıyı açtklıyor daha çok. Gazeller Rebe/ıslerın yaşamlarına göndermeSAYFA 12 AHMT.T ADA "Taş Plak Gazelleri"niyayımlayan Ahmet Ada ile bu kitabı üzerine konuştuk: Taş Plak Gazelleri "G ler içeriyor. Onları» trajik yaşamları, acıları, hüzünleri bıraz daha ön plana çıkıyor Ne der\ıniz? Bütünüyle öyle değil! Elbet Rcbe tislerin acıları, hüzünleri, bozguna ıığramışlıkları, gurbete düşüşleri bülün ayrınrılarıyla var bu şiirlerde. Andonis Dalgas'ın gurbeti plaga okuması. lzmir 1914 Pathe sineması günleri, Roza Eskenazi'nin bukleli saçları, yoksulluk yılları, Reberislerin yoksullugu, bir topraklarının bilc olmayışı, ama kuşların Atina'dan, Pire'den izmir'e hâlâ donüp gelmesi gibi ayrıntılar yaşama ilişkin bir clünyanın parçaları olaraK kalmıyor. Şiirscl metni de oluşturuyor. Gazellerde salt Rebetisler mi var? Hayır. Bir roman kahramanı olan Ma noli Aksiyotis, hüzünlü bir aşk öyküsünün kahramanı Ilorzanti, kurmaca bir ad: Sol'i. "Şarkılar çalınır hâlâ kırgnı taş plaklarda", "Şarkılar çalınır karşı yakada gurbet aynalarında". Modern Yunan müziğinin ustaları Hacıdakis ve Teodarakis için yazılan gazellerin yanı sıra büyük Itrî için de bir gaze! yazdım. Miizigimizin ana istasyonlarından biri Itrî. Sonra çorııklıık anılarına gönderen bir dizi sıradışı gazel var. Unutuyordum. "Ablam için solgun gazeller söyledim bir zaman yaz kış dcmeden". Ablam için gazellerde bu kez bir çocuğun söylemiyle azınlık Rumların sınırdışı edilişini, sürgünlüğü, ablasız bü yüyen çocukları, (îirit göçmeni ablaları, 1964 Istanbul sürgünü ablaları, 1964 lstanbul sürgünü ablaları; izleksel bütünlüğü zedelemeden ve öneeki kitaplarımdaki izleksel süreklilikten konmadan veniden kurdum. GerçeklİKten uzakfaşmayan kurmaca bir dünya elbet bu. Şiır serüveninizde çızgı dışı duruyor yıne de "Taj Plak Gazelleri" Bir kere mısıntz? "Taş Plak Gazelleri" benim 7. kitabım. Gazel yazmava "Vakit Yok Ilü zünlenmeyc' adlı kitabımla başladım. De^işik iziekler taşıyan gazellerdi onlar "Taş Plak Guzelleri" ise biçim açısından de^il dc, izleksel yenilik açısından çizgi dışı duruyor. Şiirimizde de bir ilk kıtap oluyor. Müzik nasıl ezgisel bir yapı ise şiirüı de ezgisel bir defteri olsun istedim. Gazel biçimini, ses, seslem ve çağrışım zenginligi sağladıgı için scçtim. Başkaları gazeli kısıtlayıcı bir olanaksızlık olarak görebilir. Oysa ben şiiri başıboşluktan kurtaran, disipline sokan bir olanak olarak görüyorum. Divan şi irinin dııyarlıklarına dönmck gibi bir amacım yoktu. Bir söylcm inccliği ya da lirizmin olanaklannı yakalamak için seçilmiş bir biçimdi benim için gazel. Kcndi şürimin öznelliöini gazellere taşı dım. Modern şiir hiçbir kalıba sığınaz. "Tas Plak Gazel!eri"nde de sığmadı. Çünkü şiirin birimi sözcükler çagın duyarlığını taşırlar. Yeni yaşamı bir işçiliğe vararak işlemek, biçimue ayrıntıyı öne çıkarmak çağdaş şiirin vazgeçilmez ööcleridir. Bu bilince ulaşan şairin eski niçimc yeniden dönmek gibi bir amacı olamaz. Rum olsun, Ermeni olsun, Türk olsun, Kiirt olsun önemli olan ve beni ilgilendiren milliyeti dcğil insan ohışuydu. Nâzım Hikmet halkırı duyarlıgını, konstantinos Kavafis seçkinci bir anlayışı şiirlerine taşımışlardı. Ben, "Taş Plak GazeIIcri"nde daha çok sıradışı insanları şiir serüvenime kattım. Sotiria Bcllu, Rcbetiko'nun metalaştırıl masına karşı tepkisini çiçekçilik yaparak göstcriyor. tşte böylesine sıradışı insanlar! Bu insanlara Iumpcn deyip geçemeyiz. Gazelleri dikkatli okuyan, onların günlük açma/.larını ayrıntıların inceliginde görür. Karamsarlıklarını, umutsuz çığlıklarını duyar, hisseder. Birkaç eleştirmen, ne yazık ki, kiiçük ayrıntılara, kimi imgelerin tekrarlanmasına bakarak yanlış yargılara vardılar. Gazellerin trajik yasantılara göndermelcr içerdiğini, üstelik bıınu yoğun, inee duyarlıklarla, şiirin estetik prati^i içindc gerçekleştirdiğini görcmediler. "Taş Plak Gazelleri" ıçın bir kücük açı daha gerckli Halkların kardeşlıg'i, Roza Eskenazi'yi anlatırkcn "Scunet lla/ız Burhan'ın kuşları konmuş" diCUMHURİYET KİTAP SAYI bütünüyle gazt'llerden oluşuyor. 40 gazel. lkincısı kardeş bir halkırı insanlartnt, onların duyarlıklarını içerdetı ve gazel bıçıminde veriyor. lienımkı bir <mpla ma... Nedenlerini niçinlerıni anlalır 267 J