Katalog

Vitrindekiler Sözlü vc Yazılı Kültiir/ Waltcr j. OnpJ Çcvircn: Scıııa Postacıofclu Baııon/ Mcti* Yayınlan/ 2i2 .s. Edebiyatta, lelselede, bilimde, hat ta okur yazarlann sözlü iletişimin dcki düşüncc vc atılatını biçimleri miz acaba ne kadar "doğal"? 30.00050.000 yıldır yas,amakta olaıı lıomu sapiens, bilindi$>i kada ııyla uııcak 6.000 yıldır yazıyı kul lanmakta. insanlık tarilıinin lıer evrcsinde düşüncenin yapısı bugünkii gibi miydi? Sorgulamadan kabııl ettiğinıiz yazı teknolojisi, bilincimi ze hangi olanakları sunuyor ve düşüncc tarzımızı nasil belirliyoıY Sözlü vc yazılı kültür arasındaki tarklardan yola çıkan Walter J. Ong, bu soruların yanıtlarmı an yor. Son yıllaıda yapılan vc yazı hakkında en ufak bir bilgisi olmayan sözlü kültürlcr ilc yazı yazma alışkan lığmm derindcn etkiledigi kültürlerin bilgi kullammıvc bu bilgiyi sözelles,tirme yöntcmlcri arasındaki le mcl farkları keşleden araştırmaların bulgularından ya rarlanarak, bu iki kültür arasındaki "zihniyct" hırkla rına odaklanıyor. Aynca "ikincil sözlü kültür" çagı olarak nitelediği, varlığı yazı vc nıatbaa teknolojilcıinc dayanan telclon, radyo vc televizyona özgü sö/.lü kül türün çağıolan clcktronik çağın getirdiği düşiince yapılarına da dikkat çekiyor. cdcr. Uç erkek ve üç kadıntn cocuklııklarından ynşlılık donemlerine kadar tiim hay.ıtlarınm anlatıldığı kitapta dış dunya nesnel olarak dcgil, ancak kişilcrin ic dünyalarına yansıdı^ıkadanyla vcrilir. "Birolay örgüsüne ııyarak dcğil, bir ritnıe uyarak"yazılan kitap, "şiirolrnayan hcrhanpi bir şcy edebiyata ncdcn girsin ki" diycn Wool( taratından iki yıl içinde üç kez yazılır vc dalgaların scsinc uydurularak, şiir gibi yüksck sesle okunarak düzeltilir. (îerçckçi roman gclcnc^inden tam bir kopu^u tcmsil eden "Dalgalar", bilinç akışı tekniğivle vazılan romanların en önemlilcrindcn biri. cinselliğiyle oynar ve kendini ycniden yaratır. Cinselliğin çok boyııtlulıığunu kendinde toplayarak, bir öncü olmak üzere yola çıkar. O, cinsellikle ilgili butiın mcveut söylemlerin artık geçerliliklcrini yirirmiş oldııklarının larkındadır. Hcr ne kadar ilk bakışta crkeklerc egcmen olma heveslisi ılişi bir örümcek gibi görünse de bir misyonıı vardır.; bu da klişelcş.mis, bakıs, açısınıalaşagı edcrek insanları tek boyutlıı cinscllikten kıırtarmak! Ona göre dogurganlıga yönelik hcteroscksiıcl cinsellik terk edilmediği takdirde insan ırkı yok olacaktır; çünkü gcreksiz yere, fazla sayıda iireyen insanlar dünyanın kaynaklarını tüketmektedirlcr. Gore Vidal'ın romanı, cinselligin doğal ve evrensel bir katcgori, vcrili bir biyolojik durıım olmaktan çok bilgi/iktidar ilişkisi çcçrevcsindc tarihsel bir oluşum oldugu bilinciyle yazılmıştır. Ve cinsellige ait her türlü kurgunıın çok kolay değisebilecegini göstermektedir. "Yeni Kadın" Myra, böylc bir degiijiınin gerçekleşmesinin serüvcnidir. Usulca/ IcanMaric Laclavctinc/ Çcvircn: Yi&it Bcncr/ lletişım Yayınlan/ 139 s. Kendi lıaliııdc bir insan olan Dok Atlantik Ötesi/ Witold Goınhroıvicz/ Çcvircn • Ycı^cir tor Vincent Artus'u zanıan zaman Arınıç/ AyrnıttYayınlart/ 144 1. tedirgin eden tek s,ey, öldürdügü Milliyctçiligin, tutiK'iılu^un, savaş karısı Beatriee'le ilgili anılarıdır. çığırtkanlıgınm gcıııi azıya aldığı Omrü, tek dostu Semionc la birlik bir döncmdc, cdcbiyaıın diliylc şotc çalnştıgı dispanserle, papağanı vcnistfiişist eğilimlere karsji <,ıkıs.ın Pıımblcchook'la yasjadığı kamyon adı: Atlantik Otcsi. Çağınuzııı cdcarasmda tükenip gitmcktcdir. 1 lasbiyatının cn gozüpck vazarlarından taları, (>alc l.c Petit Pompon'daki Witolıl (iombrınvic/, l l )î9 yılında apcritillcr, haltada bir Semione'la birgczi için Arjanlin'dc bulundugu sabalıa kadar süren poker partileri, sevinısiz pazar sırada savaşa giren ülkcsi Polongünleri Paris sokaklarında kamyonla gczintileı vc ya'ya dönmcyi rcddcdcrck Crüncy Pumblcehook un bakımı yeganc ugra^larıdır. Bu sa Kutu Kutu/Mcı/ui Baydur/MitosBcr\>ut Yayınları/M) v Amcrika'da uzıın yıllar sürccck bir sürgünlüğü yegie kin yaşamıbir güıı, Bcatricc'in sarlıgından bilc habermişti. 1953'te yayımlanan "Atlantik Otcsi" bu olaym Soıı yıllaıda an arda yazdığı oyunlar ile tiyatromııza dar olnıadıgı ilk cvliliginden olan kızı Camille'in orhikâyesidir. Arjantin'dc parasız pulsıı/ kalan va/aı, değeıii yupıtlar vcrmcktc olan tiyat taya çıkmasıyla altüst olacaktıı. Camille, hâlâ yaşadığıPolonya kolonisinin ü«,kâğıt(,ı zcnginlcıi \c Arjantinli ro ya/.arı Mcmct Baydur'un son na inandığı anncsini bulmak istcmektir ve Vincent'ı, •BAY1V bireşcinsel arasmda gelişcn olaylar cs.liğindc milliyct oyuıiLi. Bu oyıında, toplumumuzıın ona bu arayışında yardınıcı olnıaya zorlar. Artus, önee çiliği vc ona bağlı olan yi£itlik, sava^çılık. soyluluk, • son yıllaıda vaşadığı, kültür vc sosdirennıeyc çalı^sa da sonunda, tıpkı anncsi gibi gi inanç, güç vb. tutucu vc şovcıı kavıamlaıı acınıasızca • yo ekonomik larklılıklanndan gezenıli bir çekiciliğc sahip olan bu inatçı ve kiıstah kıza W[ len aytışmalaı, kopukluklar vc hun alaya alır. Çökcn dünyayı oldugu kadaı. gclcccgi sinıboyun cğlcm zorunda kalır... Ancak, işlencn cinayet geleycn gcnç kuşakları da bi(,liğin vc bojjlugun ı,ıkışsız ların yönctimlcı, bazı çıkar grııplaortaya çıkarılmadan bir ölünün izi nasıl bulunabilir labircntlerinc hapscden Cıombrowicz, Atlantik Ote nnca desteklenmesi sonucıında ki? Paris sokaklarında bir kovalamacayla başlayan bu si'ylc, çogıı kez grotcskin de sınıılarını zorlayan bir doğmus, olan iletişimsizlik kaosıı, scrüvcn, Princlcr'in ıssız ve sevimsiz bir uçurumunda, ironi şahescri yaratır. Milliyct 1,'iliği ycrin dibine batır Mcmct Baydur'un kara mizah üslıısürpriz bir sonla noktalanır. dıkça alayın zirvclcrinc çıkan Ciombrouicv, "saı,ma"ya bu ilc buluşmıış., Kurumlarında dini kuralları ııygulavc "soyut"a ulaşan özgün mizalıı, "anaı^ist" ya da maya yönclcn bclcdiyclcr vc bunların yöncticileri (ya Yunanistan'da Türk Kahvesi/ lllias Pctropoulas/ Çc"karanlık" diye nitelenebilccck radikal yıkıcılıgı ile zarın Abdülbasit adı ilc inıgeleştirdiği Belediye Başvircn: licrkiil Mi/lcıs/ llctişim Yayınlan/ İÜS v + 20 v diinya cdcbiyatmda öncü bir ycrc sahiptir. "Atlantik kan tipleri) parklaıdaki, sukaklardaki sanat escrlcrine Albiiın Otcsi", dil vc anlatım özgünlüklcri, hızlı ritm vc tcm insalsızca saldırırkcn, kcndi kurumlarındaki yetişmis, Yunanistan'da alışılmami!} konuları posuyla zevklc okunacak bir ctlcbiyat mctni... insanlan da bu saldıııdan nasiplendiriyorlar; ya da kcndinc özgü üslubııyla cle alan, özü olusjmamıs, bazı aydm tiplcrini kcndilcrinc benzcaykırı görüijleri ve resmî anlayışlara tip ödüllcndiriyorlar. Orneğin, bir kimya miihendisini Myra/ Ciorc VidaU Çcvircn: trcı/ı SüğLııı/cr/ Ayrın/ı karşı çıkması nedeniyle cleştirilcn çöpçü olarak ^ah^tırıyorlar; ya da tersi olııyor, bclcıliYayınlart/ 176 s. ama çok da sevilen Elias Petropoycyc tromboncu olarak gircni Uzman Kentbilimci Gore Vidal'ın "Myra' sı yayımlan ıılos Yıınanistan'da Türk I Al VI M si'nde bir fincan kahveninKahveolarak göıcvlcııdiıiyoıliiı. Kutu Kutu, bu «,"arpıklıkladıgı yıl biı luıyli (»olcmıgc yolaçoyküsürı, cğlcnccli bir salıne dili ilc anlatıyor; toplumun yanııştı. l'ilıııc de cekilmi;; olan. ro nü, etrahnda olıışmui} bütün sosyal S,adı^ı bu karmaşanın gcrcek yüzünü bir karami/.ah man, cğlcndirici olmaMnın yanı sı ilişkileri ile yüzlerce yıl ötesinden k<qr • önug'i olarak ortaya koyuyor. ra, cinsellik vc iktidarla ilgili olduk alıp, günümüze getiriyor. Bunu ya(,a sıradiiji mcsajlar içeriyor. "Film parken esas amacının, kahve vc kahvehanclerden ötc gibi" lıayatların yaşandığı HollyvvoDalgalar/ Virgınin Woolf/ Çcvircn Oy<ı Dalgıç/ Ayrmçağdaş Yunanlılar'ın ırkçılığına karşı çıknıak olduguod atmosfcı inde geçmesi ve kahratı Ydvınlıin/ 240 ^ nu vurgulayan Petropoulos, Yunanistan'da günlük matıın giizeller güzclı tettan bir ka"Dalgalar" çağımızın en büyük yazarlarından olan hayatın kaybolan zengin bir mirası olan Türk kahvesi tlııı olması, romanın dıı^unsel kayViıginia Woolf un başyapıtı olarak da kabııl cdiliyor... nin, pişirme biçimlerini, alctlcrini, kahvehaııclcrin denaklannı pcrdelemiyor. Romanın Eleştirmenlerin "düzya/ıyla yazılmış görkcmli bir şiğişik ortamını, Atina vc Sclanik'in ünlü kahvelcrini, kahramanı Myra keıulisinin vc insanlaıın eınscl dcncir" diye dcğerlcndirdiklcıi kirap, aynı zamanda, Woburalara devam eden müştcrilcri, bunların alı^kanlıkyimlcrine ait biitiin bilgileri elde ettigi takdirde insanolf'un "kitaplarının en karmaşıgı, en güç anlaşılir" larını, sosyal kökenlcrini, kahvc lalını, lalla ilgili nıcralığın gelcccktcki ya^amını degiştirebilme güciine saolanı. Wooll, "zamanı ve mekânı tam vermckten vazsimleri vc inançlan, kahvchanelerde kahvenin "mühip olacagını düşiinmcktcdir. Bu yıizdcn önee kendi gc(,eceğim " diycrck, Dalgalar'da dış dünyayı yok * ruıt SAYFA 20 C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 2 9 7