Katalog

nin yapılması bu teoripratik yabancılaşmasını önleyici bir işlev görecektir. Bu çerçevede "özgürlükler Hukuku" bana ilk önce, o yeşil ağacın anatomisi gibieelmektedir. "Özgürlükler Hukuku" sürekli bir felsefi antropolojik açıdan bakarak kendi hukuk dogrnatiğini yerli yerine yerleştirmekte, dizgeleştirmektedir. Bu felsefi arka plana geçmeden önce bu yapmn.içerdiği zengin dogmatik hukuk bilimsel verileri bakımından her türlü hukuk ve siyaset felsefecisi ve sosyoloğunun görmezlikten gelemeyeceği bir inceleme ve değerlendirme malzemesi sunduğu söylenmelidir. Çünkü Arthur Kaufmann'ın sözleriyle "felsefe, konusunu asla doğrudan uno actu biçimde kazanmamakta, çıkışını tekil olandan başlatmaktadır" (4). Ya da Karl Jaspers'in sözleriyle "bilim olarak felsefe bütüne yönelmiş olsa da, kendisini ancak tekil olanda ortaya koyabil(mektedir)"(5). ''Özgürlük hukuku" kapsamlı bir literatürden yararlanırken, bu kaynakların yazarlannın ülkesel ve kişisel kültür ve bilgi zeminleri de yazara ve okuyucuya böyle bir felsefi ortamı zaten sağlamaktadır. Yapıt özü bakımından üç sacayağı üzerinde durmaktadır: bunlar Özgürlük, Eşitlik ve Dayanışmadır, Yazar bunları yapıtının "eksen kavramlan" olarak nitelemektedir. "Özgürlükler Hukuku" olarak tasarlanan bir hukuk bilim alanı, insanlık durumunun (conditio humana) bu üç temel kavramının yörüngesinde bilgi üretiminehazırlanmaktadır. Özgürlükleri temellendirmek hangi özgürlük, eşitlik.dayanışma düşünceleri ile olanaklıdır? Yazarın bu ana kavramlan nasıl anladığı ise belki daha önemlidir. Sanırım, bu çalışmayı onun düşüncelerini benimsediğiniz oranda bir hukuk felsefesi, benimsemediğinizorandadabir mevzuat kitabı gibi okuyacaksınız. Ben burada size üçkavram için bazı tanımsal alıntılar yapacağım.Onlar elbette yazarın söyledikleri, ama benim de seçtiklerim. Asıl derinliği kitabı elinize al' dıktansonrabulacaksınız. "Özgürlük, toplumun bireye ayırdığı bağımsızlık alanıdır. Kişisel ve özel olan bu kesim, bireyin inisiyatif, hatta mahremiyet alanıdır. Bu alan, toplumsal ve kamusal olanın sınırıdır. 'Özgürlük, devletin durduğu yerler başlar'sa (2) da, 'başkasına zarar vermeyen her şeyi yapabilme' (3) şeklindeki tanım, aynı zamanda bireyler arasında yatay ilişkilerinanlatımıdır." (6). "Özgürlüğün 'erk' olma özelliği, 'bağımsızlık' olmasından daha azdır. Ancak özgürlük, 'bireysel' bağımsızlık olmaktan çok insanların 'karşılıklı' bağımlılığıdır."(l) C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 230 "Insan Haklan (İH), 'hukukça bahsedilen özgürlükler midir, yoksa özgürlükler mi 'insan haklan felsefesinin hukuksal antalımı'dır (3)? Ya da mutlak değerler (doğal hukuk) olarak düşünülen hukuki ölçütleri, ne özgürlükler ne depozitif hukuk olarak kabul edilen tnsan Haklan yansıtır'(4) görüşü mü geçerli? Başka bir anlatımla insan haklarının statüsü değerler alanında m» yer alır? (...) Bunun yanında değerler statüsü verilse de insanhaklannın özgül içeriğinin belirlenmesinde hukuki pozitivist ölçüt gözardı edilemez"(7). "însan haklan problematiği (sorunsalı) eşitçi ve liberal ideolojiye dayandığından,'eşitlik'özgürlükler hukukunun 'eksen' kavramlarından biridir" (8). "Eşitliksiz özgürlük keyfiliktir. 'Öz aracı olduğu denli bir ilerletme ilkesidir(9). "Farklı olmak hakkı', eşitlik ilkesinin bir görünümü olup, farklı olanlann hukuk önünde eşit olduğunu ifade eder. ...Buhak hukuksal temellerini, eşitlik ilkesinin değişik bireysel durumlara uyarlanmasında bulur. Ayrım hukuki olarak ifade edildiğinde 'ayrımcılık' yapılmış olur. ... 'Farklı olmak hakkı', herkesi kimliğinde, kişiliğinin gelişiminde sorumlu kılar. Aynı şekilde bu farkınbenimsenmesindc ve temel hoşgörü gücünün doğrulanmasında başkasınasorumluluk yülder " "Bu bakımdan eşitlik ve özgürlük birbiriyle çelişmez, tersine birbirinden ayrılmazdır(2). Eşitsizlik ortamında, ancak 'bazılannın özgürlüğü'nden söz edilebilir. Özgürlüksüz eşitlikten söz Fırklı ohMk htkkı u ( ) "özgürlük ve eşitliği tamamlayan kavram 'dayanışma'dır. Özgürlüklerin toplumsal boyutu olarak dayanışma, olanak ve fırsat eşitliği bağlamında 'hak özneleri'ne özdeşlik bilinci verir. tnsan haklarının ancak toplum halinde, bireyin önce kendine olmak üzere birbirine saygı çerçevesinde kullanılacağı gerçeği, birliktelik bilincinin varlığını zorunlu kılar. Bu, hak öznesinin, başkasının da aynı haklara sahip olduğu duyarlılığı ile davranmasını gerektiKabaca böylesine bir özgürlük, eşitlik, dayanışma felsefesiyle çağdaş endüstri toplumunun çoğulcu demokratik sosyal hukuk devleti modeline ulaşmış bulunuyoruz. Bu modelin dışında yer alan baskıcı, otoriter ve totoliter yönetim biçimleri de kendi devlet yapılarını birer 'hukuk devleti' ama 'gerçek' hukuk devleti olarak ısrarla ilan ederler. Demekki, hukuk devleti olmaktan kimse gönüllü olarak vazgeçmemektedir. "özgürlükler hukuku" işte bu baskıcı devlet düzenleyicilerine ve özleyicilerine de iyi bir "ders" kitabı olsagerektir." 1) Bu yapıt AFA Yayıncılık AŞ tarafından tstanbul'da 1994 yılı başında yayımlanmıştır. 2) Bu yapıt Cem Yayınevince îstanburdal992yılındayayımlanmıştır. 3) Istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi yayınları arasında yer alan bu yapıt 1977 yılında yayımlanmıştır. 4) Arthur Kaufmann, Hukuk Fakültesi, Hukuk Kuramı, Hukuk dogmatiği, (Çev.H. ökçesiz) b.y.: HFSA/1 (Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arşivi 1. Kitap, Hazırlayan: H. Ökçesiz), Istanbul 1993, s.9 5)a.g.y.s.9 6) Kaboğlu, a.g.y. s. 11 7)a.g.y.s.l2 8) a.g.y. s. 14 9) a.g.y. s. 15 10)a.g.y.s.l6 1 Da.g.y. s.16 '• 12)a.g.y.s.l7 (*) Kujkulu durumlarda özgürlüklerden yana (*") Marmara Üniversitcii Hukuk Vakültesi Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Anabilim Dalt Öğretim Üyesi nsanurn Bşnngı Bcsan kavramlan Özgürlükler Hukuku. İnsan Haklannın Hukuksal Yap«ı Ozertne Bir Deneme" Prof. Dr. Ibrahlm 0. Kabofllu'nun yayımlanmıs »on monografltc çalıjmasıdır gürlük herkes tarafından ulaşılabilir değilse özgürlük yoktur' (4). ...Hukuki eşitlik, öznelerin eşitliğini, tamıtamına bireyler olarak insanlann eşitiliğini betimler. Hukuk önünde sadece özgür insanlar eşit olabilirler ve bu eşitlik, herkes için eşit bir normdan hareketle onlara hukuk özneleri olarak tanındığını ifade eder (1). Şu halde eşitlik, özgürlüğün gelişimini değerlendirme açılabilirse de, eşitlik varsa ancak özgürlük anlam kazanabilir. Bundan salt eşitlik anlaşılmamalı; zira mutlak eşitlik özgürlüğü boğar (3). 'Paylaşılmış özgürlük, toplumsal dengesizliklerin en aza indirildiği göreceli bir eşitlik ortamında gerçeklik kazanabilir. Böylece toplumsal ve iktisadi alanda eşitlik, 'fırsat ve olanak eşitliği'ne dönüşür. Hukuki eşitliği anlamlandıran da buSAYFA S