Katalog

Toplumsal sorunların çözümünde iki umut kaynağı: . Sivil İtaatsizlik ve Özgürlükler Kapak konıısunun devamı. J0. yakınının ödemesiyle kurtulacaktır. Sonradan Thoreau'nun verdiği 'Sivil İtaatsizlik' adıyla anılacak direnme eylemlerinin çağdaş toplumlardaki bu ilk örneği Sokrates'in yakmış oldüğu ateşten 2000yılın ötesinesıçrayan bir kıvılcım gibidir. Gerçekte Sokrates olayı, günümüzdekinden bambaşka bir dünyada tam bir tutarlılık ve bütünlük içinde ortaya çıkışıyla, herhangi bir sivil itaatsizlik olayı değil de sivil itaatsizliğin düşsel bir dünyadaki yetkin bir örneği, bir 'idea'sı, gibi görünür. öyle ki, insan bir yandan "Sokrates keşke kendine sunulan olanaklardan yararlanıp ölümden kurtulsaydı" diye düşünürken, bir yandan da "Ancak o zaman da olay yetkin bir îdea olmaktan çıkar sıradan bir dünyasal serüvene dönüşmüş olurdu" diye düşünmekten kendini alamıyor. Değişik toplumlardaki sivil itaatsizlik olaylarının sayısının özellikle yiizyılımızın ikinci yarısındaki artış hızı, gelecekte bunların sayısının sınırşız biçimde artacağını gösteriyor. Üstelik bunlar arasında gerçek bir yücelikle parlayan örnekler de vardır. Batı toplumlarında büyük bir hızla artan sivil itaatsizlik olaylarının yanında bu olayları inceleyen bilimsel yapıtların da son yıllarda hızla artmakta olduğu görülüyor. Bu bakımdan Hayrettin Ökçesiz'in Sivil ttaatsizlik'i, herhangi bir konudaki bilimsel gelişmelere Batı toplumlarından çok sonra, genellikle de yalnızca bir modaya uyma biçiminde, ilgi duymanın gelenekselleştiği düşünce dünyamız için seVindiricibirdurumdur. ökçesiz'in titizlikle ve bütün yönleriyle işlediği konunun özü, yine kendisinin bir araştırmasına verdiği ada göre "Hukuk Devletinde Sivil itaatsizlik Olgusunun Meşruiyeti Sorunu"dur. Gerçekte konunun bütün güçlüğü, hattabirbakımaçözümsüzlüğü, "meşruluk" ve "itaatsizlik" kavramları arasındaki bağdaşmazlıktan doğuyor. Ancak buradaki 'meşruluk' (legitimacy) ile 'yasallık' (legality) sözcükleri arasındaki anlam farkını da gözden kaçırmamakgerekir. ökçesiz'e göre sivil itaatsizliğin öğeleri: yasaya aykırılık, şiddetten kesinlikle kaçınma, kamuya açıklık, hukuk devleti idesiyle çatışmayan siyasal ve ahlaksal güdülenme, son olarak da çiğnenen pozitif hukuk normunun gerekli gördüğü yaptırıma katlanma olarak S AY FA 4 özetlenebiliyor. karşısındaki geçerUliklerinin yetersizliği bir yana, sivil itaatsizlik kavramıGörülüyor ki sivil itaatsizlik durunın özünden gelen çözümsüzlüğün de munun oluşması için şiddete başvurgözardı edilmemesi gerekir. mayan bir yasaya aykırılık yeterli değil. Gerçekten, yukarda da belirttik, siOrtada bir hukuk devletinin bulunmavil itaatsizlik eyleminin temel öğelerinsı ve buna uygun bir ahlaksal güdülenden biri de cezaya katlanmadır. Eyme ve son asamada yasaların belirledilemcinin kendisinin ği cezaya katlanma cezadan kaçmayıp da gerekiyor. Ayrıca ** Değişik onu yargıcın cezadan kamuya açıklık da kurtarması böyle bir eylemin hem ahlaktoplumlardaki sivil eylemin sivil itaatsizsallığı hem de etkinliitaatsizlik olaylarının lik olmaktan çıkmasıği bakımından sayısının özellikle nı önleyebilecek gibi önemli. görünmüvor. Yazar konunun yüzyılımızın ikinci hukuk dogmatiği baBütün bu çelişkileyarısındaki artış hızı, kımından derinliğirine karşın sivil itaatgelecekte bunların ne incelenmesi gesizliğin benzer amaçrektiğini, bunun kilar taşıyan başka her sayısının sınırşız tabın konusu dışında türlü eylemden hem biçimde artacağını kaldığını belirttikten daha etkili hem de gösteriyor." sonra hukuk 'etik'i onlarla ölçüştürüleaçısından Batılı yameyecek kadar daha zarlann görüşlerine kendi vardığı soinsancıl bir eylem türü olduğunu kanuçları da ekleyerek soruna olabildibul etmek gerekiyor. Tarih boyunca, ğince açıklık getirmiş oluyor. ezilen topluluklarla onların yardımına koşanların şiddete dayanan eylemleriFakat açıklık çözüm değildir. Ökçenin verimsizliği üzerinde şöyle bir düsiz bir çözüm bulmak için başta doğal sünmek gerçekten öğreticjdir. Şiddet hukuk olmak üzere sözleşme kuramı her zaman şiddeti doğurmuş; ezilenleve yararcılık hukukunun bütün olarin, eylemin başarısız olması durunaklarını derinliğine irdelemektedir. munda eski düşmanları, başarı duruAncak bu kuramların pozitif hukuk mundaysa yeni kurtancıları tarafından ezilmeleri sürüp gitmiştir. Gandhi'nin Hintlüeri şiddete yöneltmesi durumunda, Gandhi yandaşı Hintlilerle ingilizlerin silahlandırdığı başka Hintliler arasındaki çarpışmaların sonucunu düşünmek ürkütücüdür. Gizli bir yerde kendi yaşamını güvenceye alan bir Gandhi'nin, binlerce, on binlerce Hintli'nin kendi kardeşleri tarafından acımasızca öldürülüşünü seyretmesi gibi bir durum ortaya çıkardı.Martin Luther King'in "Birleşik Devletler'in bütün siyanları şiddete meyletse bile bunun yanlış olduğunu söyleyen tek ses olmayı tercih ederim" demeyip, Mandela'nın da ömür boyu hapiste yatmayı göze almayıp, yandaşlarını şiddete kışkırtmaları durumunda ölecek olan, beyaz ya da siyah, fakat hepsi de suçsuz insanlann sayısı kimbifirne olurdu? Günümüzde dünyanın her yerinde kendi yaşamlannı güvenceye almış olan sözdeliderlerin luşkırttığı terör eylemlerinde ölen suçsuz insanlann ne kadar boş yere öldükleri düşünüldüğünde sivil itaatsizliğin yakın bir gelecekte insanlığın kurtuluş yollarından biri, belki de en önemlisi olacağına inanmamak için bir nedenyoktur. Sivil itaatsizlik konusundaki incelemelerin dünyada olduğu gibi Türkiye'de de sürdürülmesi gerekir. Bu sürdürme işini de Hayrettin Ökçesiz'in ya da onun kadar titiz başka hukuk felsefecilerinin yapmasını dileyelim. • AFAYayınlart,178s. Sivil ttaatsizlik/ Hayrettin ökçesiz, Sivil İtaatsizlik ya da... In Dubio Pro Libertate "Özgürlükler Hukuku. însan Haklarının Hukuksal Yapısı Üzerine BirDeneme' Prof.Dr.. îbrahim Ö. Kaboğlu'nun yayımlanmış son monografık çalışması. Kaboğlu, Genel Kamu ve Anayasa Hukuku gibi güncel ve yeterince sorunlu alanlarda da yoğun ve başarılı çalışmalar ortaya koymuştu. DOÇ. DR. HAYRETTİN ÖKÇESİZ | zgürlükler Hukuku. tnsan Haklarının Hukuksal Yapısı Üzerine Bir Deneme"(l) 1 Prof. Dr. îbrahim ö . Kaboğlu'nun yayımlanmış son monografik çalışmasıdır. Yazarın yayın yaşamı izlendiğinde Genel Kamu ve Anayasa Hukuku gibi güncel ve yeterince sorunlu alanlarda da yoğun ve başarılı çalışmalar ortaya koyduğunu görüyoruz. Bu, güncele yönelik çalışma tarzı elbette.kuramsalı kılgısal karşısındasınamak gereğini kaçınılmaz biçimde duyumsamaktan doğmaktadır. Düşünen, bir söz söylemek isteyen herkes bu sınavın içerisindedir. Boz bulanık kuram yanında yaşamin altın ağacı yemyeşildir derken Goethe'yi de böylesine bir gereklilik duygusu sarmaktadır. Bütün bilgi eylemin kendisidir, eylemin bügisidir. Dahası, bir eyleme çağrıyı içerir. Bu bakışa katılanlar arasında örneğin Vehbi Hacıkadiroğlu'nun bilgi kuramında da, kılgısalın ötesinde bir bilgi yoktur. Alanya'da kendisiyle, burada ele aldığımız yapıtın irdelenmesi bakımından önem taşıyan "özgürlük Hukuku" (2) adlı yapıtı üzerine yaptığımız bir söyleşide bunu daha iyice kavramak olanağını bulmuştum.özelliklehukukunbilgisikılgısalla öylesine içiçedir ki, soyutlanmış bir "Genel Hukuk Kuramı'nı temellendirmek her zaman pek kolay olamamaktadır. Hans Kelsen'in "Saf Hukuk Kuramı"nı bu nedenle eleştirenler hiç az değildir. Hele hukuku bir özgürlük sorunu olarak algıladığımızda, bu bilgieylem özdeşliği kaçınılmaz duruma gelmektedir. Niyazi Öktem'in ikinci baskısını beklediğimiz yapıtı "özgürlük Sorunu ve Hukuk" (3) da bu açıdan ve buradaki irdelemede el altında bulunmalıdır. Temel İnsan Hakları ve özgürlüklerinin normatif ve yaşanan yanlarıyla öğrenilmesi ve felsefelerinin sonuçtan başlanarak yeniden gözde geçirilmeleri.yani bir sağlama işlemi T CUMHURİYET KİTAP SAYI 236