Katalog

4.500 Halkodası ile 500 Halkevi'nin tam altı milyon kitabı vardı. Kitap Deyince: Halkevleni B BEHZATAY a/i Mustafa Kemal Atatürk, 19 Şubat 1932 günii Halkevleri'ni kıırdu. Devrımler zincirınin bir halkası olan Halkevleri, Türk l'ajıh Kurumu'nun kuruluşuyla (15 Nisan 1931), Turk Dil Kurumu'nun kuruluşunun (12 Temtnuz 1932) arasında kurulmuştur. " Amaca adım adım gidilecek" diyen büyük zamanlama ustası Mustafa Kemal, daha 1920 yılında, "Bizim görüşümüz kı halkçdıktır kuvvetin, kudretin, hâkimiyetin, idarenin doğrudan doğruya halka vcrilmesidir, halkın elinde bulıınmasıdır."; 1923 yılında, "Yeni Tiırkıye devleti bir halk devletidir" demiştir. Yanı "Halk" sözcüğünü sevdirmeye, benimsetmeye çalışmıştır.Ve aydınların Anadolu'ya gelip çalışmamasından yakınmıştır. Halkı yeterince tanıyamadığımızı söylemiş, bu bılgisizlıği ortadan kaldırmak ıçin aydınlarla halkın arasında bir köprü kıırmayı tasarlaını^tır. Türkocakları'nın islevlerini tamamladığını da düşünerck Halkevleri'ni kurmuştur. O Halkevleri kı, birer kültür ocaklaıı olmuştıır Kıtaplıkları, çıkardıkları dergilerle aydınhalk kaynaşmasını sağlamıs,, halkı aydınlatan birer ışıldak olmuşlardır. O Halkevleri ki 4.500 Halkodası ile 500 Halkevi'nin tam altı milyon kitabı vardı. Evet, yanlış okumuyorsunuz tam altı müyon kitap! Neoldubukıtaplar? 1950 yılında iş başına gelen iktidar, bir ay sonra Türkçe okunan ezanı Arapça okutmaya, anayasa dilini Türkçe'den Osmanlıca'ya çevirmekle işe başlamışlardı. Sonra Halkevleri'ni veKöy Enstitüleri'ni kapattılar... Köy Enstitülerinin yerine, öğrence (ders), izlence, yol, yöntem bakımından bilinen öğretmen okullarına koşut ilköğretmen okullarını kurdular. Ve birçok değerli kitapların yerine) ırkçı, değersiz kitaplar doldurdular. Köy Enstitüleri'ne gelen dergilerin yerine yine aynı amaçlı dergıler getirtmeye başladılar. Bir ömekle durumu sonutlaştırmak istiyorurrr Köy Enstitüteri kapatılıp yerlerine ilköğretmen okulu açıIınca, Varlık Dergisi yayınları yasak edildi.. Ya Halkevlerı'nın altı njilyon kitabı ne oldu?Ru kitaplar şu veya bu yoldan yok cdildiler aydınlanma düşmanlannca... 14 Büyük zamanlama ustası Mustafa Kemal Türkocakları'nın işlevlerini tamamladığını da düşünerek Halkevlerini kurmuştur.O Halkevleri ki, birer kültür ocakları olmuştur. Kitaplıkları, çıkardıkları dergilerle aydınhalk kaynaşmasını sağlamış, halkı aydınlatan birer ışıldak olmuşlardır. küsünü hüzünle okuduk. Fethi Naci, haklı olarak, "Yirminci Yüzyıl'da bir tek konuda Batı'yı geçtik! Ama ne geçiş! Almanlar.Hitlerıktidarında, 1933 yılında 20 bin kitap yakmışlardı. Biz yakınca 133 bin kitap birden yakarak erişilmesi güç bir dunya rekoru kırdık" (Adam Sanat, Ocak 1993) diye yazıyor... Yalnız 133 bin mi yakılan kitaplar? 12 Mart ve 12 Eylül nasıl ki ay dınların üzerinden buldozerler gibi geçtiyse, ezdiyse; nice nice kitapları da ezdi, yok ettı, yaktırdı... Mehmed Kemal de bir yazısında şöyle yazıyordu: "Şimdiki TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk'tan dinlemiştim. Kitapları vakmaya gotürmesinler diye bahçede bir çukur kazarak gizlemişlerdi. Ben ise gizieyememiş, olduğu gibi bırakmıştım. Bir şans eseri çatı katındaki evimizi aramaya kimse gelmemişti." Yani Türkiye'de 1950'den bu yana milyonları aşkın kitap yok edilmiş, yakılmış tır... Bu büyük bir yüzkarasıdırülkeiçin! Konumuz Halkevleri'ydi... Halkevleri'nin çok iilevleri olmuştur. Şimdi rahmetli olmuş Hürrcm Arman'ın "Piramidin Tabanı" adlı büyük oylumlu kıtabını yeniden okuyorum. Hürrem Arman, Gazi Eğitim Enstitüsü yıllarını anlatırken şunları yazıyor: "Bırkaç gün sonra Türkocakları'nın kapanıp yerlerine Halkevleri'nin açıldığını öğrendik. Ankara Halkevi Başkanlığına Nati Atıf (Kansu) getirümişti. (...) son yılımızın ortalarında, bütün yüksek okullarda zorunlu 'Devrim Dersleri' kondu. Bu dersleri Ilukuk, DilTarih Coğrafya Fakülteleri ve Ziraat Enstitüsü son sınıf öğrencileriyle bir arada Halkevi salonunda yapıyorduk. öğretmenleri Mahmut Esat Bozkurt, Recep Peker, Hıkmet Bayur ve Yusuf Kemal Tengirşen idi. Her biri ayn ayrı ünlü, Mustafa Kemal'in güvenini kazanmış kişilerdi. Derslerine çok hazırlıklı geliyorlardı. Mahmut Esat, devrimin hukuki temelleri üzerinde duruyor ve yetki ile 'bağımsız, antiemperyalist, kendi gücüne güvenir bir Türkiye' temasını iz liyordu. Recep Peker, devrimin ideo lojisini yapıyor. Halkçılık, cumhuriyetçilik, laiklik, milliyetçilik, devrimcilik, devletçılık ilkelerını ıncelıyordıı. " • C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 156 Ben, Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun "Yaban"ını; Max Beer'in, Zühtü Uray tarafından Türkçeleştırilen ve önsözünü Atatürk'ün Adalet Bakanlarından Mahmut Esat Bozkurt'un yazdığı "Sosyal Mücadelcler Tarihi"ni, üzerinde Halkevi damgasını da görerek, bakkal dükkânından, kesekâğıdı yapmamabi için hemen almıştım, hiç unutamıyorum... Bizde kitap kıyımı, demek ki 1950'den sonra başladı. Nâzım'ın şiirlerinin bulundıığu seçkıleri (antolojileri) yasaklamışlardı... Tam on yıl süren yasaklar döneminden sonra, 21 Mayıs'ın getirdiği ozgürlükler sayesinde Halkevleri yeniden açıldı. Rahmetli Doğan Avtıugıu nun "Yön"ünde Nâzım'ın şürleri yayımlanmaya başladı. Ve Yön Yayınları'nca, Tek Parti Yonetimi'nin bakanlarından Cemil Sait Barlas'ın yazmsal anıt (edebi abide) dediği "Kurtuluş Savaşı Destanı" yayımlandı; arkasından öbür güzelim yapıtları çeşitli yayınevlerince birbiri ardına gun ışığına çıktı Böylece genç okurlar da Nâzım'ın öcü olmadığını anladılar... Bilim ve Sosyalizm Yayınları arasında çıkan Süleyman Ege'nin "Kitabın Ateşle Dansı"nın öyküsünu elbette okuyanlar oldu. önsözünü tlhan Selçuk'ün yazdığı, kitapların yok edılişınin, tam 133 bin kitabın yakdışının öy S AY F A