Katalog

ux'nun, korkularla dolu derbeder dünyasını ince ve içli bir alayla bezemiş olması gönlünü fethetmiştir. Michaux'yu bize tanıtırken onun tümceleri hakkındaki "bu tümceler içtenlikleriyle, Michaux'yu alışılmışın, her türlü kalıplaşmanın dışına iten, son derece değişik düşünce dünyası üzerine bir fikir verebilir" diyor. mŞımd: ısterseniz çeırirt konusunageçelım btraz. Gide 'ın bu kitabım çevirirken ? en çok nelere dıkkat ettımz • Bu yapıtı genç meslektaşım Nedim Kula ile birlikte dilimize aktarırken üzerinde en çok durduğumuz bölümler, Gide'in Michaux'dan yaptığı alıntılaroldu diyebilirim. Söyleşimizin başında da dediğim gibi Gıde'in kendisi anlaşılması güç bir sanatçı olarak niteliyorzaten Michaux'yu. Michaux'nun dizeleri ya da tumceleri çunkü yazdıkları çoğunlukla dıizyazısal şiir niteliğindedir okura bir yandan kuru, donuk bir atmosfer sunarken bir yandan da, hele Gide'in seçmis. olduğu parçalarda, gizli ve gizemli bir şürselliği de duyumsatmaktadır tşte bu şiirsel havayı yakalamaya çalıştık. Tabii kendisinden söz ederken Michaux'nun takındığı ince alaycı tavrı da gözden kaçırmamaya özen gösterdik. M Sizce çeviri nasıl olmalı? Ülkemızde son ytllarda yapılan çevirilert nasıldeğer yabilmeli, başka bir deyişle bütüncü bir anlayışla yapılmalı. Genellikle iki lendinyorsunuz? • Çevirinin pek çok tanımı yapıldı tür çevirmen olduğu söylenir; kaynak dile önem veren ve varış diline önem şimdiye kadar. şu ilginç tanımlamalara bakın örneğin: "sözcüklerin anlamları veren. Çeviri yaparken böyle kesin görüşlere saplanılmamalıdır. Bakın, az yoktur, yalnızca kullandışları vardır", önce verdiğim tanımlamalardan birin"sözcük yoktur ama kültürel birliktede çeviride üçüncü bir dilin varlığınliklervardır'V'saltdilbilimsel bir çeviri dan söz ediliyor. Demek ki kesin yargımümkün değildir", "çeviri bir sevgi işlardan hareketle çeviri yapılmaz. Çevibirliği anlaşmasıdır", "iyi çevirmen ri aynı zamanda bir kültür işidir. Yani kendisini tehlikeye atabilen çevirmençevirisini yaptığımız yazarın bilinmesidir", "çeviri yoktur, üçüncü bir dil varnin yanı sıra her iki dili konuşan topdır", "çeviri bir seçim yapma işidir", lumların düşünce yapılarının, alışkan"bir metnin anlamı onun çevirilerinin lıkJarının ve kültürlerinin de göz önüntoplamından çıkar." Ama en ilginç tade tutulması gerekir. Tabi böyle çok nımlamalardan birı de şu olsa gerek geniş bir konııy u şu birkaç dakika içine "çeviri olabildiğikadarsadık,gerektiği sığdırmanın güçlüğünü takdir edersikadar özgürolmahdır."AndreGide'in niz. Bizde son yıllarda yapüan çevirileçeviriyle ilgili görüşü de üzerinde durre gelince, çok kısa olarak şunu söyleyemaya değer; "çevirmeni at için doğal bilirim; bence mekanik diyebileceğim olmayan hareketlerı kendı atına yaptıçeviriye doğru bir gidiş var. Yani biraz rabileceğini iddia eden bir at eğitimcikuru çeviriler yapılıyor sanıyorum. Tisine benzetirim" diyor Gide. Belki de cari amaçlarla masaya oturan bir çevirşimdiye kadar pek duyulmamış olan men kendisini gerektiği gibi metne ve bu tanımlamaların çeşitliliği çevirinin, yazara veremez. Çeviri bir konsantrasüzerinde çok tartışılan bir alan olduğuyon işidir. Çevirmen, yazan kendi içinnu kanıtlamaya yeter sanınm. Ne olurde, ruhunda duyumsamalı, onunla özsa olsun çeviri Heidegger'e "çeviri hakdeşleşmeli, bütünleşmelidir. Önümüzkında ne düşündüğünü söyle sana kim de daktilo makinası, yanımızda çevireolduğunu söyleyeyim " dedirtecek denceğimiz kitap, nasıl olsa dil biliyorum li önemli bir iş.Bence, özellikle yazınsal diyerek ve zamana karşı yarışarak çeviçeviri bütün bu tanjmlamaları doğrula ri yapılmaz. "Ben yaparım olur" duşüncesini bırakmamız gerekiyor artık. Burada en büyük sorumluluk da yayınevlerimize düşüyor. Türk okurunu yanıltmaya kimsenin hakkı olmannalıdır. Henri Michaux'yu tanıtırken Gide'in bazı sanatçılar için söylediği birkaç söz var. Bu söze yazarlarımızın olduğu kadar çevirmenlerimizin de kulak vermeleri gerekir. Birlikte okuyalım. Bakın ne diyor Gide: "Her ülkede ısmarlama çalışan şairler, yazarlar, ressaınlar ve müzisyenler olmuştur. Ün, şan, şöhret ve çoğunluğun alkışları tekelindedir onların. Her zaman değersiz olduklarını söylemek de yersiz olur. Çoğu kez ünlerini hak etmemiş olduklarından, öldükten sonra silinip giderler. Yalnızca sanatları için yaşayan öyleleri de vardır ki elinden geleni yapmış olmanın , iyi bir iş görme bilincinin ve her biten yapıtın bize tattırdığı zevkin dışında sanattan hiçbir karşılık beklemezler." Freud da yazı ile İlgili olarak şöyle diyor: "Sözcükler, ortaya koydukları anlamdan daha fazlasını içlerinde saklarlar." Işte çevirmen bu baklı anlamlarıyakalamayaçalışmalıdır bence. • Henri Mİchaux'yu Tanımak/ Andre Gıde/Çevtrenler Cengız ErtemNedım Kula/Karsı Yayınlar/ 72 s. B î R D Ü N Y A K î T A P L I Ğ I B Ü Y Ü Y O R Adalet Ağaoğlu romantıkr ADALETAGAOGLU'NUN YENÎ ROMANI TfTTf^na var, ROMANTIK BİR VİYANA YAZI ODO Oalatasaray 80050 tSTANBUL Tel: (212) 293 08 24 Faks: (212) 293 07 23 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 $ 9 S AY F A 7